مديريت ديني و جوان گرايي

مسلمين در نظامات سياسي متشکله از سوي خويش مي‏بايست از کدام الگوي سياسي و ديني استفاده نمايند؟ آيا مسلمين مي توانند به بهانه تحول در شرايط زمان و مکان و ورود به عصر مدرنيته، اقدام به تنظيم نظام سياسي و مديريتي خود خواسته، بدون توجه به مباني و اصول موضوعه در دين الهي و هدايتها و ارشادات نظري و عملي اولياي و مرشدان معصوم ديني نمايند.

در نظام مردم‌سالاري ديني که تئوريسين معاصر آن، حضرت امام خميني رحمه الله عليه مي باشد، يگانه الگوي ساختارهاي حکومتي و رفتارهاي و اصول مديريتي، همانا حکومت نبوي و حاکميت علوي معرفي شده است. دقت در مباني و اصول اخلاق مديريتي و حاکميتي حضرات معصومين(ع)، و توجه بيش از پيش بدين مولفه‏هاي مديريتي در نظام نبوي و علوي، کارگشاي مردم در تشخيص و انتخاب صحيح کارگزاران خود در حکومت اسلامي و راهگشاي مديران اجرايي و تقنيني و قضائي نظام در شيوه‏هاي مشروع و اخلاقي مديريت و اعمال حاکميت در حکومت اسلامي خواهد بود. ‏


از جمله مؤلفه‏هاي شخصيت اخلاقي پيامبر اکرم صلي الله عليه و آله و سلم و سيره حکومتي‏اش «حق‏گرايي و حق‏مداري» بود، حق را شناخته و ذره‏اي از آن عدول نمي‏کرد، هرگز به دلايل و انگيزه‏هاي فاميلي، رفاقت، صحابي بودن، همسايه يا همسر بودن و... از يک طرف و دشمن بودن، اسير بودن و... از طرف ديگر، از حق و مسير حق محوري خارج نمي‏شد، در شادماني و خشم جز حق نمي‏گفت(1)، حق را اعمال مي‏کرد اگر چه (در ظاهر) به ضرر خودش يا دوستانش بود،(2) به يارانش توصيه مي‏کرد: «سخن حق را از هر که شنيدي بپذير، گرچه دشمن بيگانه باشد، و ناحق را از هر کس شنيدي نپذير، گرچه دوست نزديکت باشد.»(3)

اگر پاي حقي در ميان بود، ديگر کسي را نمي‏شناخت و احدي را ياراي ايستادگي در مقابل آن عزيز نبود، تا آنکه آن حق را ياري مي‏کرد، بر دسته شمشيرش نوشته شده بود: «... حق را بگو، گرچه (در ظاهر) به زيان تو باشد.»(4)

آري، پيامبر اکرم صلي الله عليه و آله و سلم مظهر حق مطلق و جلوه حق بالاصاله و بالذات بود. انگيزه، انديشه، اخلاق و عمل حق‏مدارانه داشت. حق براي او اصالت داشت چه در قبل از بعثت و چه پس از بعثت و در دوران بعثت، قبل از هجرت و پس از هجرت، قبل از قدرت و بعد از قدرت براي او فرقي نمي‏کرد. لذا در مديريت خود نيز حق‏گويي و حق مرکزي را شاخصه مديريت خويش و معيار گزينش مديران و کارگزاران خود قرار مي‏داد و تنها به حاکميت حق مي‏انديشيد و نه غير از آن.‏



از ويژگي‏هاي اخلاقي ـ رفتاري پيامبر اکرم صلي الله عليه ‏و ‏آله و سلم در حوزه اجتماع يا سيره سياسي ايشان توجه به حقوق فردي و اجتماعي «جوانان» بود و چون «اهليت»، دانايي و توانايي، درک و درد ديني، تعهد و تخصص، درايت و مديريت براي او اصالت داشت، هم به «نسل جوان» در حوزه‏هاي فرهنگي ميدان مي‏داد و هم آنها را در عرصه‏هاي مديريت به کار مي‏گرفت، تا از انرژي و توانمندي و خلوص و مجاهدتشان استفاده نمايد و هم «شايسته‏سالاري» را محور مديريت خود قرار مي‏داد نه شيخ‏گرايي و مسن‏گروي که از معيارهاي جاهلي بود و براي او «شيخ و شباب» در معيارگرايي و اصول‏مداري حکومتي فرقي نداشت و به تجربه، تعهد و طراوت و شادابي جوان نيز اهتمام ويژه‏اي مي‏ورزيد و در طول دوران بعثت چه قبل از هجرت و چه بعد از هجرت از نيروهاي کارآمد و شايسته جوان استفاده مي‏کرد؛ چنانکه «مصعب بن عمير» مبلغ و گوينده نامي اسلام را بنا به درخواست «اسعدبن زراره» به عنوان سفير تبليغي و نماينده فرهنگي خويش به مدينه اعزام کرد.(5)

در سال هشتم هجرت پس از فتح مکه «عتاب بن اسيد» را ـ که جواني بردبار و خردمند بود ـ فرماندار مکه و نماينده سياسي خويش و «معاذبن جبل» را به عنوان نماينده فقهي ـ ديني برگزيد که به تعليم احکام و آموزش قرآن بپردازد، (6) يا «اسامة بن زيد» را که جوان دانا، توانا، با تعهد و تجربه و فرزند شهيد بود به عنوان فرمانده سپاه خويش براي رفتن به سوي لشكريان روم انتخاب کرد.

پس از مؤلفه‏هاي محوري «مديريت نبوي»، شايسته‏سالاري در حوزه جوان‏گرايي بود چه مديريت فرهنگي ـ ديني، چه مديريت سياسي ـ اجتماعي و چه مديريت اقتصادي ـ تجاري و خود پيامبر صلي ‏الله ‏عليه‏ و ‏آله ‏و سلم نيز از دوران جواني قبل از بعثت حوادث مختلفي، مثل تجارت، نصب
حجر‌الاسود و... را مديريت کرد.‏

پي نوشتها:

‏1. سنن النبي، ص114‏
‏2. محجة البيضاء، ج4، ص124‏
‏3. همان
‏4. محجة البيضاء، ج4، ص124‏
‏5. سبحاني، جعفر، فروغ ابديت، ص400‏
‏6. فروغ ابديت، صص847 و 846‏
 

منبع: رسالت