اختصاصی مفیدنیوز نگاهي به نوروز از دريچه اسلامي

پس از ورود اسلام به ايران ،   سنت هاي باستاني  دستخوش تغيير و تحول عميق معنايي و  مفهومي قرار گرفتند به گونه اي كه  ايرانيان با رايحه خوش اسلام به  گزينش و چينش اسلامي سنت هاي باستاني پرداختند و به طوري كه سنت هاي پسنديده كه عامل دوام و قوام بخش رويكرد اسلامي – ايراني را ادامه دادند اما در مقابل سنت هاي كه سبب  انحطاط  و مخالف ارزشها و هنجارهاي اسلامي بود به شدت پايداري و مقاومت نشان دادند  .

 ايرانيان بيش از هر ملت ديگر نيروهاي خود را در اختيار اسلام قرار دادند و بيش از هر ملت ديگر در اين راه صميميت و اخلاص نشان دادند و ايرانيان شاهكارهاي خود را در راه خدمت به اسلام بوجود آوردند و جز نيروي عشق و ايمان نيروي ديگري قادر نيست شاهكار خلق كند و در حقيقت اين اسلام بود كه استعداد ايراني را تحريك كرد و در او روح تازه اي دميد  
( شهيد مطهري (ره )  ، خدمات متقابل اسلام و ايران ،ص 323)

مردم ما عينِ همين کار را با نوروز کردند؛ نوروز را نگه داشتند و محتواي آن را عوض کردند و  نوروز براي ملت ما، امروز عبارت است از اوّلاً : توجّه مردم به خدا. اوّلِ تحويلِ سال که مي شود، مردم دعا مي خوانند، «يا محوّل الحول والاحوال» مي گويند، آغاز سال را با ياد خدا شروع مي کنند، توجّه خود را به خدا زياد مي کنند. اين، ارزش است. ثانياً نوروز را بهانه اي براي ديد و بازديد و رفع کدورتها و کينه ها و محبّت به يکديگر قرار مي دهند. اين همان برادري و عطوفت اسلامي و همان صله رحم اسلام است پس مي بينيد که نوروز را نگه داشتند، محتواي آن را که غلط بود، به محتواي صحيح و درست تبديل کردند. اين هنر ملت ايران و ذوق و سليقه ايراني مسلمان است.

ما عيد نوروز را از ديدگاه کساني که با اسلام سر و کار دارند، تأييد مي کنيم. عيد نوروز، چيز خوبي است. وسيله اي است که با آن دلها شاد مي شود، انسانها با يکديگر ارتباط برقرار مي کنند، صله رحم و صله احباب مي کنند؛ چون دوستان و رفقا هم مثل ارحام، احتياج به صله دارند. انسان بايد با ارحام صله کند، بايد با دوستان و رفقا هم صله کند؛ يعني ارتباط برقرار کند. اين، ارتباط عيد نوروز است که بسيار خوب است
(مقام معظم رهبري در صحن مطهر امام رضا  عليه السلام  در سال 1377)

نوروز به بركت اسلام داراي سنت اسلامي – ايراني شده است كه حال ابتدا  به بررسي كوتاه نوروز و سپس به نگاهي تفضيلي به   صله رحم  كه رهيافت اسلامي نوروز است در روايت هاي معصومين مي پردازيم :

نوروز :
بحث از نوروز در فرهنگ شيعه، از قرن پنجم به بعد مطرح شد و تا آنجا که به منابع برجاى مانده مربوط مى‏ شود، نخستين بار در مختصر مصباح شيخ طوسى از آن ياد شد. پس از آن در منابع ديگر هم وارد گرديد

- نخست روايتى از ابراهيم کرخى که ضمن آن، از امام صادق (ع) سؤال شده که شخصى مزرعه بزرگى دارد. در روز مهرگان يا نوروز، هدايايى (از طرف کسانى که بر روى آن کار مى‏ کنند) به او داده مى ‏شود. آيا بپذيرد؟ حضرت فرمود: آنها که هديه مى ‏دهند مسلمانند؟ ابراهيم مى ‏گويد: آرى. حضرت فرمود: هديه آنها را بپذيرد

روايت ديگر چنين است که در روز نوروز به اميرالمؤمنين (ع) گفته شد: اليوم نيروز. حضرت فرمودند: «اصنعوا کل يوم نيروزا»؛ هر روز را نوروز کنيد. و نقل ديگر، همان روايت آنکه حضرت فرمود: «نيروزنا کل يوم». اين همان روايتى است که در آن گفته شده در روز نوروز به آن حضرت، فالوذج هديه کردند و حضرت اين پاسخ را دادند. در حاشيه نسخه‏ اى از فهرست ابن‏نديم آمده است که ثابت بن نعمان بن مرزبان، پدر ابوحنيفه، يا جد او همان کسى بود که فالوذج به امام على عليه السلام، هديه کرد و حضرت فرمود: «نوروزنا کل يوم يا مهرجونا کل يوم». تعبيرى که صاحب دعائم آورده، قدرى متفاوت است. در آنجا آمده است: وقتى فالوذج به امام اهدا شد، حضرت دليلش را پرسيد، گفتند: امروز نوروز است. حضرت فرمود: «فنيروزا ان قدرتم کل يوم»؛ يعنى تهادوا و تواصلوا فى الله
( نوروز در فرهنگ شيعه  مقاله آقاي رسول جعفريان)

معناي ارحام :
طبق نظر آيت الله مهدوي كني خويشاوندي بر دو گونه است : 1- نسبي 2- سببي
خويشاوندي نسبي ، پيوندي است كه از طريق وحدت خون و رحم پيدا مي شود و خويشاوندي سببي از طريق ازدواج و زناشويي به وجود مي آيد
( نقطه هاي آغاز در اخلاق عملي ص 540)

اهميت صله رحم :
امام صادق (عليه السلام ) فرمودند : در قيامت ، خداوند رحم را مخاطب قرار داده و مي گويد كه من رحمان هستم و تو رحم . اسم تو را از اسم خود مشتق كردم . آن كس كه با تو اتصال و ارتباط برقرار كند من نيز با او رابطه برقرار مي كنم و آن كس كه از تو بريد ، من هم از او خواهم بريد و با اين دليل رسول خدا (ص) فرموده ، رحم و رابطه ي خويشاوندي ، شاخه اي از عنايت خداوند عزو جل است .
( بحارالانوار ج 23 ص 265)

اين حديث را جابر بن عبدالله انصاري از امام باقر عليه السلام و آن حضرت از رسول خدا صلي الله عليه و آله و سلم نقل مي كند كه ايشان چگونه بر صله رحم تاكيد مي كند :
امت حاضر خود و امت غائب و ديگران از آن ها را و هركس در صلب مردها و رحم زنان است ، همه ي مسلمانان تا روز قيامت را سفارش مي كنم كه صله رحم كنند، گرچه به فاصله يك سال راه باشد . زيرا صله رحم جزء دين است
( كافي ج 2 ص 151)

علامه طباطبايي مي نويسد : معناي رحم آن جهتي است كه به خاطر تولد از يك پدر و مادر يا يكي از آن ها بين اشخاص برقرار مي شود و باعث اتصال و وحدتي مي گردد كه در ماده وجودشان نهفته است . اين يك امر اعتباري و خيالي نيست . بلكه حقيقتي است جاري در بين ارحام و آثار حقيقي در خلق وخو و در جسم و روحشان دارد كه به هيچ وجه نمي توان منكر آن شد.
( الميزان ج4 ص 232)

حتي  شهيد اول صله ارحام را با رويكردي فراتر مي نگرند به گونه اي كه ايشان معتقد است كه اگر ارحام اصلي (يعني والدين و والدين آنها و هرچه بالاتر و فرزندان و فرزندان آن ها و هرچه پايين تر ) فقير و محتاج باشند ، صله رحم مالي واجب است و براي ديگر خويشاوندان مستحب است
( القواعد ج 2 ص 52 )

آثار صله رحم :
رسول خدا صلي الله عليه و آله و سلم مي فرمايند : هركس يك چيز را به من ضمانت كند، من چهار چيز را براي او ضامن مي شوم : هر كس صله رحم كند ، خدا او را دوست مي دارد و رزق و روزي اش را زياد مي كند و بر عمرش مي افزايد و او را وارد بهشتي مي كند كه به او وعده داده است
( مستدرك الوسائل ج 15 ص 246 )

امام باقر عليه السلام
صله رحم اعمال را پاكيزه، اموال را بسيار، بلا را دفع، حساب (قيامت) را آسان مى كند و مرگ را به تأخير مى اندازد.
(تحف العقول، ص 299)

امام صادق عليه السلام  صله رحم اخلاق را خوب، دست را بخشنده، جان را پاكيزه، روزى را زياد مى كند و مرگ را به تأخير مى اندازد.
(كافى، ج2، ص151)

امام صادق عليه السلام
ما، غير از صله رحم، چيزى نمى شناسيم كه بر عمر بيفزايد، تا آن جا كه گاهى عمر كسى سه سال است، و وقتى كه اهل صله رحم مى شود، خداوند هم سى سال بر عمرش مى افزايد و آن را سى و سه سال مى كند و گاهى عمر كسى سى و سه سال است و قطع رحم مى كند و خداوند هم سى سال از عمر او مى كاهد و عمرش را به سه سال، كاهش مى دهد.
(كافى، ج 2، ص 152)

فرجام قطع صله ي رحم :
امام صادق (عليه السلام ) فرمودند : هر كس ،از منسوبين خود بيزاري جويد ، اگرچه پست ( يا فاميل دور ) باشند ، كافر شده است
(كافي ج 2 ص 350)

ذيل اين حديث علامه مجلسي چند احتمال براي معناي كفر داده است : 1- گناه كبيره 2- اگر كسي قطع رحم را حلال بداند، به حكم خدا كافرشده است 3- كفران نعمت كرده است 4- كار او مشابه كافران جاهلي است كه قطع رحم مي كردند
( بحارالانوار ج71 ص138)

از امام صادق (عليه السلام ) اين حديث نقل شد كه : ملعون ملعون قاطع رَحــِم
( وسائل الشيعه ج11 ص519)

رسول خدا صلي الله عليه و آله و سلم فرمودند : لا يدخل الجنه قاطع رَحم
(مستدرك الوسائل ج9 ص 106 )

ريشه يابي علل قطع  صله ي رحم :
امام علي (عليه السلام ) فرمودند : مبادا يكي از شما اگر مال و سرمايه اش زياد است ، تكبرش زياد شود و خود را بزرگ ببيند و از خويشاوندان خود دور شود
( كافي ج 2 ص 154)

امام علي (عليه السلام ) فرمودند : روزگاري بر مردم خواهد آمد كه صدقه، زيان به شمار مي آيد و صله رحم نوعي منت شمرده مي شود ( نهج البلاغه ،حكمت 102)
 

منابع  :
بيانات مقام معظم رهبري
كتاب خدمات متقابل اسلام و ايران شهيد مطهري (ره)
كتاب پله پله تا ملاقات با خدا
مقاله نوروز در فرهنگ شيعه  آقاي رسول جعفريان

ندافان - مفیدنیوز