گره ادعاها و بهانه های روزافزون بر پرونده هسته ای ایران

'احمد داود اوغلو' وزیر امورخارجه تركیه، در حالی زمان برگزاری دور دوم نشست های هسته ای جمهوری اسلامی ایران و كشورهای آمریكا، فرانسه، انگلیس، روسیه و چین به همراه آلمان موسوم به 5+1 را در ماه آوریل (فروردین- اردیبهشت ماه 1391) اعلام كرد كه بیستم اسفندماه نیز با 'كاترین اشتون' مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، در این زمینه گفت و گویی تلفنی انجام داده بود.
اشتون در همین روز با اشاره به اعلام آمادگی هجدهم اسفندماه اعضای گروه 5+1 برای مذاكره با تهران، به خبرنگاران گفت: بر اساس تماس‌هایی كه داشتیم امیدواریم این فرایند اكنون بتواند با سرعت و جدیت به جلو پیش رود.
وی كه ریاست گروه 5+1 را نیز بر عهده دارد، اعلام كرد در روزهای آینده مقام‌های ارشد اتحادیه اروپا و ایران برای توافق درباره تاریخ و زمان گفت‌وگوها با یكدیگر دیدار خواهند كرد.
البته پیش از آن سه دور مذاكرات در ژنو سوییس و یك دور نیز در استانبول تركیه شكل گرفت كه هر بار به دلیل كارشكنی های اعضای 5+1، نتیجه ای حاصل نشد.
از سوی دیگر، 'یوكیا آمانو' ‌مدیركل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، نوزدهم اسفندماه در نخستین گزارش خود در سال میلادی جدید درباره برنامه هسته ای جمهوری اسلامی ایران كه به شورای حكام آژانس ارایه كرد، بار دیگر بر 'نبود انحراف در مواد هسته‌ای و فعالیت های اعلام شده تهران' تاكید كرد.
البته بیشترین توجه او ناظر بر دو دور سفر اخیر بازرسان این نهاد بین المللی به ایران بود كه در آخرین دور (اول اسفندماه) این هیات بدون هماهنگی قبلی خواستار بازدید از تاسیسات نظامی پارچین بودند.
این، در حالی است كه ایران اجرای داوطلبانه مفاد پروتكل الحاقی و نیز اجرای كد اصلاحیه‌ 1/3 بخش كلی ترتیبات فرعی در توافقنامه پادمان را پس از كارشكنی ها و زیاده خواهی های آژانس تعلیق كرد؛ آن هم در حالی كه اقدام داوطلبانه تهران برای فراهم كردن زمینه دسترسی آژانس به همه مكان های مورد درخواست، حدود دو سال هیچ تغییری را در پرونده هسته ای ایجاد نكرد و حتی اعضای گروه 5+1 بیش از گذشته بر توقف همه برنامه های تحقیقاتی هسته ای ایران مصر شده بودند.
با این وجود، اعلام 'علی اصغر سلطانیه' نماینده جمهوری اسلامی ایران در آژانس بین المللی انرژی اتمی، در حاشیه نشست اخیر شورای حكام از آمادگی تهران برای ادامه همكاری با آژانس خبر داد و گفت پس از توافق درباره چارچوب و اقدام های لازم، به بازرسان آژانس اجازه داده خواهد شد از پارچین بازدید كنند.
البته سلطانیه یادآور شد تهران در گذشته نیز اجازه بازدید از بسیاری اماكن هسته ای را به كارشناسان آژانس داده است و اكنون نباید دوباره خواستار بازدید از این اماكن شوند.
همچنین آمانو در گزارش اخیر خود از 'حل مسائل باقیمانده' سخن گفته است. این، در حالی است كه مطالعات ادعایی با عنوان طرح مدالیته آژانس، از سال 1386 در گزارش های 'محمد البرادعی' دبیركل پیشین آژانس بین المللی انرژی اتمی، لحاظ شده بود. اما ایران در چارچوب مدالیته (طرح اقدام) مورد توافق با آژانس بین المللی انرژی اتمی، به آخرین پرسش ها و ابهام ها پاسخ داد و این نهاد بین المللی نیز در نامه ای رسمی، حل و فصل شدن آن موارد را تایید كرد.
بر اساس مدالیته توافق شده با البرادعی، 6 موضوع 'آزمایش‌های پلوتونیوم'، 'سانتریفوژهای پی. یك و پی. دو'، 'منشا آلودگی‌های یافت شده'، 'سند اورانیوم فلزی'، 'پلونیوم 110' و 'معدن گچین' حل و فصل شد و آژانس نیز بر این امر مهر تایید زد.
با این حال، سخن گفتن از مسائل باقیمانده، نگرانی هایی را درباره بی پایان بودن اینگونه موارد ایجاد می كند.
** آژانس؛ سرگردان میان ادعاها و واقعیات
------------------------------------------------
آژانس بین المللی انرژی اتمی به عنوان نهادی بین المللی كه باید با دیدگاه های فنی به موضوع فعالیت های هسته ای كشورهای جهان بنگرد، طی سال های اخیر بویژه پس از نشستن آمانو بر صندلی دبیركلی این نهاد، رویكردی سیاسی را اتخاذ كرده است. به این ترتیب كه بدون داشتن دلایل كافی مبنی بر وجود انحراف در برنامه هسته ای یك كشور مانند ایران، آن را از ساختار شورای حكام خارج كرده و به شورای امنیت سازمان ملل متحد می فرستد.
البته باب شدن چنین رویكردی به پیش از زمان آمانو باز می گردد اما حضور دبیركل ژاپنی آژانس بر مسند قدرت این امر را تشدید كرده است. سبك جدید گزارش نویسی وی درباره برنامه هسته ای جمهوری اسلامی ایران و مطرح كردن مسائل باقیمانده یا گنجاندن برخی اسناد تایید نشده و دور از دسترس تهران و استناد به این مدارك مبهم، بر پیچیدگی موضوع افزوده است.
از سوی دیگر، ذكر شدن جزییات فعالیت های هسته ای ایران كه دسترسی به آنها فقط برای نمایندگان آژانس میسر است و همچنین افشای نام دانشمندان هسته ای ایرانی از لابلای اسناد منتشر شده دبیرخانه، امری خلاف اساسنامه آژانس مبنی بر رازداری و محرمانه تلقی شدن اطلاعات كشورهای عضو است.
چنین اقدام هایی تاكنون سبب ترور چندین دانشمند هسته ای ایرانی شده و اعتراض شدید تهران و حتی كشورهای دیگر عضو آژانس بین المللی انرژی اتمی را در پی داشته است.
به هر حال، ایران و اعضای گروه 5+1 در حالی پا به استانبول می گذارند كه مذاكرات بی سرانجام گذشته دو طرف را باید در كنار شكست توافقنامه تهران برای تبادل سوخت كه خردادماه 1389 در 10 بند میان ایران، برزیل و تركیه به امضا رسید، ببینیم.
در چنین شرایطی، شاید در دیدگاه نخست موافقت تهران برای آغاز دور جدیدی از مذاكرات آن هم با وجود ادعاهای طرف غربی مبنی بر نتیجه دادن اعمال فشارهای ناشی از تحریم، امری بی ثمر به نظر آید. این امر، بویژه به دلیل بهانه جویی های مكرر آژانس و خواسته های هر روزه آن از تهران بیش از پیش نمود دارد.
اما از زاویه ای بالاتر، آمادگی تهران برای رفتن به سوی استانبول حاكی از اطمینان این كشور به ماهیت فعالیت های هسته ای خود دارد.
در حالی كه كشورهای غربی بویژه آمریكا در حمایت از گفته های مقام های رژیم صهیونیستی برای چسباندن انگ ماهیت نظامی به فعالیت های صلح آمیز هسته ای جمهوری اسلامی ایران از هیچ اقدامی فروگذار نیستند، تهران بارها آمادگی خود را برای همكاری با آژانس تحت چارچوب های قانونی اعلام كرده است.
حتی بنا بر گفته های اخیر سلطانیه، خواسته های فراقانونی و بدون هماهنگی نمایندگان آژانس نیز در چارچوب های تعریف شده قابلیت پاسخگویی دارد.
با این حال، آنچه تهران در لابلای این كشمكش ها می جوید، جلب اعتماد آژانس درباره ماهیت صلح آمیز برنامه هسته ای خود و باز شدن درهای اتاق های این نهاد به روی دانشمندان خود است كه می خواهند دانش های نوین این عرصه را بیاموزند؛ امری كه متاسفانه اخیرا از آن محروم شده اند.
همچنین ایران می خواهد با وجود نگرانی های خود از ادامه روند بهانه جویی های جدید آژانس، موضوع فعالیت های هسته ای خود را از حالت كنونی و تمركز قدرت های غربی و سوء استفاده آنان از این موضوع برای امتیازگیری های احتمالی خارج كند.
ایجاد هجمه های فراوان و القای حس ایران هراسی به دلیل ادعای دروغین غول های رسانه ای غربی و مقام های این كشورها مبنی بر دستیابی ایران به بمب های هسته ای، از جمله اهدافی است كه غرب برای ایجاد مسابقه تسلیحاتی در منطقه و گرمتر شدن بازار فروش سلاح های خود بویژه همزمان با فشارهای اجتماعی ناشی از اعتراض های مردم به بحران شدید اقتصادی دنبال می كند.
دلیل دیگری كه تهران از دور جدید مذاكرات هسته ای رویگردان نیست، یافتن فضایی جدید برای طرح خواسته های بحق خود و اعلام مواضع است. نمونه آن را می توان در مذاكرات ژنو3 و اعتراض هیات ایرانی نسبت به ترور شهید مجید شهریاری در حضور نمایندگان رسانه های مهم دنیا دید.
همچنین مذاكرات استانبول 2 فرصت دوباره ایران به اعضای 5+1 است تا شاید با تغییر رویكرد پیشین خود، به گفت و گوی موثر بر سر مسائل فنی موجود در پرونده هسته ای روی آورند.
طرف مقابل نیز می خواهد علاوه بر سنجش میزان تاثیر فشارهای اعمال شده از جمله تحریم ها و ترورها، میزان انعطاف ایران را بر سر فعالیت هایی ارزیابی كند كه تهران روز به روز بر وسعت و تنوع آن می افزاید.
حال باید منتظر ماند تا معلوم شود كدام طرف با دستان پرتری از مذاكرات استانبول به خانه خود بازخواهد گشت.