درباره يك انقلاب منحصر به فرد

انقلاب اسلامي ايران را نمي توان با تكيه بر نظريات قدرت و تئوريهاي انقلابي بر خاسته از مناسبات قدرت در غرب مورد بحث و بررسي قرار داد.آنچه انقلاب اسلامي ايران را از ديگر انقلابهاي جهان متمايز مي كند منطق و فرهنگ شيعي موجود در ماوراي آن است.منطقي كه نظريات ماديگرايانه غربي، قدرت درك و تحليل آن راندارند. اين مسئله‌اي است كه غربي ها نيز نسبت به آن اذعان دارند.
 بسياري از انديشمندان و نظر يه پردازان علوم سياسي و جامعه شناسي معتقدند كه   انقلاب اسلامي ايران  انقلابي متفاوت با ديگر انقلابهاست.از اين رو تئوريهاي غربي در هر دو سطح كاربردي و تئوريك قدرت توجيه و تفسير اين انقلاب را ندارند.يكي از اصلي ترين نقاط آسيب غرب در بررسي انقلاب اسلامي ايران اتخاذ نگاهي واحد نسبت به همه انقلابهاست.در اين خصوص انديشمندان غرب براي همه انقلابهاي جهان ثوابت و متغيراتي را قائل مي شوند كه در خصوص انقلاب اسلامي ايران به هيچ عنوان قابل تعميم‌دهي نيست.آنها روح انقلابها را ثابت و شكل وقوع آنها را متفاوت فرض مي كنند.حال آنكه روح انقلاب اسلامي ايران با ديگر انقلابهاي جهان تفاوتي بنيادين و آشكار دارد.
 ميشل فوكو از جمله افرادي‌است كه انقلاب اسلامي ايران را به صورتي مبنايي و دقيق مورد بررسي قرار داده و در اين خصوص نتايج قابل تاملي به دست آورده است.    “معنويت” عاملي است كه ميشل فوكو در خصوص انقلاب اسلامي ايران تكيه زيادي بر روي آن داشته است.حال آنكه فوكو در اصل نظريه پردازي پست مدرن بوده كه آموزه‌هاي نگاه غربي به مفهوم قدرت را كاملادرك نموده است.از سوي ديگر،ميشل فوكو در تحقيقات خود راجع به انقلاب اسلامي ايران ،شيفتگي قابل توجهي نسبت به دو مفهوم “مهدويت”و”شهادت “پيدا مي كند.
    واقعيت امر اين است كه معنويت و ارزشهاي برخاسته از آن روح انقلاب اسلامي ايران را شكل مي دهند.از اين رو
نمي‌توان بدون در نظرگرفتن اين عامل انقلاب اسلامي را مورد بررسي قرار داد.تاكنون نظريه پردازان مختلف سعي نموده اند
با تكيه بر عوامل و انگيزه هايي مانند نا بسامانيهاي اقتصادي ووقوع انقلاب ايران را مورد تجزيه و تحليل قرار دهند،اما اين نظريات در مراحل انطباق و همسان سازي با واقعيات كارايي خود را از دست داده اند.
 ميشل فوكو فيلسوف، تاريخدان و متفكر معاصر فرانسوي است.فوكو به خاطر نظريات عميق و ديدگاه انقلابي درباره جامعه، سياست و تاريخ از سرشناسترين متفكران قرن بيستم است. همچنين فوكو جزء رهبران نظري پسا ساختگرايي و پست مدرنيته محسوب مي شود.وي در بحبوحه انقلاب ايران دو بار به اين كشور سفر كرد؛ يك بار در نيمه ماه سپتامبر سال 1978 - يك هفته پس از رويداد خونين هفده شهريور سال 1357 خورشيدي - به مدت ده روز راهي تهران و قم شد و در قم با روحانيان مختلفي ديدار نمود و بار ديگر در همان سال از نهم تا پانزدهم نوامبر را در تهران گذراند و با انقلابيون داخل كشور گفتگو نمود.    همچنين ميشل فوكو از سال هاي آغازين دهه هفتاد ميلادي، با رهبران جنبش هاي ضدرژيم شاه در خارج از كشور ارتباط بر قرار كرد و از طريق آنها با سرگذشت انقلاب ايران آشنا شد. فوكو درخصوص هيچ رويدادي به اندازه ايران و انقلاب آن ننوشته است؛ در حالي كه در همان سال ها رويدادهاي انقلابي ديگري در آمريكاي لاتين يا شمال آفريقا در جريان بوده است.
”قدرت “ از ديدگاه انديشمندان غربي و نظريه پردازان كلاسيك بازه كاملامحدود تعريف شده اي دارد.اين انديشمندان همواره سعي كرده اند با ايجاد پيوستگي ميان منابع و ابزارهاي قدرت ،اين پديده پيچيده را در قالب تفاسير كلي به جهان بشريت ارائه نمايند.اين در حالي‌است كه تعريف آكادميك موجود در خصوص قدرت توجيه گر پديده هايي مانند انقلاب اسلامي ايران نيستند.
  غير از فوكو،تدا اسكاچپل نيز  با مطالعه تطبيقي انقلابهاي چين،روسيه و فرانسه ،كتاب معروف خود با عنوان “دولتها و انقلابهاي اجتماعي “ را در سال 1979 ميلادي منتشر نمود.اسكاچپل ميان انقلاب سياسي و انقلاب اجتماعي تفكيك قائل مي شد و معتقد بود كه لزوما با وقوع انقلاب سياسي ، انقلاب اجتماعي رخ نمي دهد.اسكاچپل عواملي مانند بحران سياسي دولت،شورش از پايين و مشاركت نخبگان حاشيه‌اي
 عوامل تعيين كننده در وقوع هر انقلاب هستند.بر اين اساس وي براي انقلابها نوعي جبريت قائل مي شود.يعني با چينش سه عامل ذكر شده در كنار يكديگر خود به خود انقلاب رخ خواهد داد .اسكاچپل نيز نقش ايدئولوژي،مكتب و معنويت را در انقلابها ناديده مي انگارد.اين در حالي است كه وقوع انقلاب اسلامي ايران با تكيه بر ايدئولوژي خاص،رهبري آگاه امام خميني (ره) و حضور گسترده مردم نشان داد كه بر خلاف نظريه اسكاچپل اين انقلاب جبري و به دور از اراده مردم نيست.
    نكته جالب توجه اينكه سرانجام تدااسكاچپل نيز نسبت به ناكارآمدي نظريه خود در قبال انقلاب اسلامي ايران اقرار نمود.اسكاچپل پس از پيروزي انقلاب اسلامي ايران ،در سال 1982 ميلادي با نوشتن مقاله اي تحت عنوان “دولت تحصيلدار و اسلام شيعه در انقلاب ايران” مي نويسد:
    “اگر بتوان گفت كه يك انقلاب در دنيا وجود داشته كه عمدا و آگاهانه توسط يك نهضت اجتماعي توده اي ساخته شده است تا نظام پيشين را سرنگون سازد،به طور قطع آن انقلاب،انقلاب ايران عليه شاه است.انقلاب آنها صرفا نيامد،بلكه به صورت آگاهانه و منطقي ساخته شد.اين انقلاب مرا وادار مي سازد تا به درك خود درباره نقش بالقوه و محتمل سيستم هاي عقايد و ادراكات فرهنگي در شكل بخشيدن به كنشهاي سياسي، عمق و وسعت بيشتري ببخشم.”

به قلم حسين ياري