در مقابل ايران چه بايد كرد؟!

وارد آوردن اتهام واهي طراحي ترور «عادل الجبير» سفير عربستان در آمريكا به نيروي قدس، تصويب طرح تحريم بانك مركزي ايران توسط كميته روابط خارجي سناي آمريكا، انتشار گزارش «احمد شهيد» از وضعيت حقوق بشر در ايران و سپس انتشار گزارش جديد آمانو عليه برنامه صلح آميز هسته اي ايران، همگي سناريوهاي زنجيره اي و از پيش تعيين شده اي بود كه با هدف تعميق فشارهاي مضاعف طي حدودا يك ماه گذشته توسط ايالات متحده و متحدان غربي اين كشور، عليه ملت ايران به اجرا درآمد.
در مدت زمان كوتاهي كه از اين سناريوسازي غرب كه با يك تقسيم كار سياسي، اطلاعاتي و تبليغاتي قابل تامل همراه بود، طرح تحريم بانك مركزي ايران پيش از به اجرا در آمدن با شكست مواجه شد و در حاليكه بسياري از رسانه هاي داخلي با بزرگنمايي اين موضوع، خواستار دادن امتياز به غرب براي جلوگيري از تحريم بانك مركزي بودند، نشريه آمريكايي «لس آنجلس تايمز» در گزارشي خبر داد كه مقامات آمريكايي اعلام كرده اند كه دولت اوباما از اين طرح عقب نشيني كرده و با توجه به برخي مسائل آن را كنار گذاشته است.
اگرچه موضوع انصراف رسمي كاخ سفيد از اجراي طرح مصوب كميته روابط خارجي سناي آمريكا در غوغا و جنجال خبري رسانه هاي غربي گم شد و حتي در فضاي رسانه اي داخل نيز كمتر مجال تحليل يافت، اما بايد گفت كه اين عقب نشيني اجباري آمريكا، بنا به دلايلي چند، نشان دهنده ضعف و بحران هاي چند وجهي فاقد راه حلي است كه از داخل و خارج، ايالات متحده و متحدان غربي كاخ سفيد احاطه كرده است.
صرفنظر از اين موضوع كه براساس اصول حقوق بين الملل، بانك مركزي هر كشور يك نهاد مستقل است و تحريم آن اقدامي غيرقانوني به شمار مي رود، طرح مصوب سناي آمريكا، عليرغم رايزني ها و سفرهاي چند باره «ديويد كوهن»، سرپرست معاونت ضد تروريسم و اطلاعات مالي وزارت خزانه داري آمريكا به كشورهاي اروپايي و آسيايي، براي متقاعد كردن اين كشورها براي همراهي با كاخ سفيد، تنها يك پاسخ مشترك از طرف اروپايي دريافت كرد و آن «نه» بزرگ متحدان غربي آمريكا به اين كشور براي تحريم بانك مركزي ايران بود.
همراهي نكردن كشورهاي اروپايي و حتي متحدان شرقي آمريكا با كاخ سفيد در عملياتي كردن اين طرح سه دليل عمده داشت:
1-وابستگي گسترده متحدان اروپايي آمريكا در مبادلات تجاري با جمهوري اسلامي ايران، به طوريكه براساس آمار رسمي يورواستات، مبادلات ايران و اتحاديه اروپا در سال گذشته به حدود 25 ميليارد يورو رسيده است و در هفت ماهه نخست سال 2011 ميلادي، اين اتحاديه بيش از 7 ميليارد يورو نفت كه تقريبا معادل 5 درصد نفت مورد نياز اتحاديه اروپايي را شامل مي شود، از كشورمان تامين كرده است.
ناگفته پيداست كه با توجه به رياست دوره اي ايران بر سازمان اوپك، اثر جبران ناپذيري كه خارج شدن جمهوري اسلامي ايران از چرخه تامين انرژي اتحاديه اروپايي مي تواند در اين برهه زماني بر جاي بگذارد و تاثيري كه اين موضوع بر قيمت جهاني نفت دارد، موضوع مهمي است كه «ديويد كوهن» نيز در سفر خود به لندن، پاريس، برلين، رم و برخي كشورهاي آسيايي آن را مورد اشاره قرار داد و در مصاحبه با يكي از خبرگزاري هاي غربي با اذعان ضمني به زيان ديدن اروپا از سياست تحريمي آمريكا گفت: «همچون هر هدف ديگر، ما با دقت درحال ارزيابي اثر احتمالي تحريم بانك مركزي ايران بر اقتصاد جهاني و شركاي بين المللي خود هستيم.»
2- دومين بيم بزرگ غرب از تحريم بانك مركزي ايران، بمب ساعتي بحران بدهي ها در اتحاديه اروپايي و آمريكا است كه تحريم بانك مركزي ايران و به دنبال آن، افزايش قابل توجه بهاي جهاني نفت تا مرز بشكه اي 200 دلار، آن هم با توجه به آغاز موج سرما در بسياري از كشورهاي جهان، آينده اي مبهم را پيش روي اين كشورها قرار مي داد.
واقعيت آن است كه شعارهاي مردم معترض در خيابان هاي آمريكا و شهرهاي كشورهاي اروپايي هر روز بيش از هر زمان ديگري بوي براندازي مي دهد. شعارهايي نظير «ما 99درصد هستيم»، «اينجا ميدان التحرير است» و انتخاب هوشمندانه «وال استريت» به عنوان نماد و معبد ليبرال سرمايه داري غرب، همگي حكايت از شكست ايدئولوژي ناهمگوني دارد كه در طول اين سالها كوشيده است تا با نقش آفريني مهره هاي وابسته اي نظير «آدام اسميت»، «جرمي بنتام» و «جان لاك» ميان «قدرت» و «ثروت» پيوندي فلسفي و ذاتي برقرار كند. پيوندي كه اگرچه زماني شهروندان غربي تحت تاثير بمباران تبليغاتي رسانه ها تصور مي كردند به نفع همه آنان است، اما گذشت زمان نشان داد كه مشكلات فاقد راه حل غرب در يك دهه اخير، ناشي از بناي سست ليبرال دموكراسي آمريكايي و اروپايي است كه براساس پيوند ميان «قدرت» و «ثروت» بنا نهاده شده و امروز متهم اصلي به وجود آمدن وضعيت فعلي است.
به همين دليل بود كه جنبش مردمي كه تحت عنوان جنبش «اشغال وال استريت» از روز شنبه 26 شهريور در خيابان هاي آمريكا آغاز شده بود در مدت زمان كوتاهي به ديگر كشورهاي غربي و همانطور كه رهبر بصير انقلاب اسلامي وعده داده بودند به قلب اروپا كشيده شد و شعار «ما 99درصد هستيم»، «اينجا ميدان التحرير است» و اشغال نمادهاي كاپيتاليسم غربي، به كل كشورهاي بلوك سرمايه داري سرايت كرده است كه اين روند با گسترش در بيش از 950 شهر از 82 كشور جهان از آسيا و آمريكا تا آفريقا و اروپا همچنان ادامه دارد.
در چنين شرايطي تحريم بانك مركزي ايران و تأثير آني آن بر مختل شدن تأمين انرژي غرب، مي تواند بمب ساعتي براندازي نظام هاي غربي توسط شهروندان اين كشورها را وارد مرحله اي غيرقابل پيش بيني و كنترل كند.
3- سومين دليل همراهي نكردن غرب با آمريكا در تحريم بانك مركزي ايران، ناكارآمدي اين سياست براي آنچه كه مهار بلندپروازي هاي ايران! خوانده مي شود است. تجربه سه دهه اي ايران در مواجهه با تحريم هاي بين المللي غرب و شرق خود گواهي است بر اين ادعا كه در هر مقطعي كه جمهوري اسلامي مورد تحريم و فشار قرار گرفته، در همان مقطع نيز به رشد و بالندگي دست يافته است.
نشريه آمريكايي «لس آنجلس تايمز» تحليل جالبي در اين خصوص دارد. اين نشريه در تحليل چرايي همراهي نكردن متحدان استراتژيك كاخ سفيد در اقصي نقاط جهان با آمريكا مي نويسد: «ممكن است آمريكا از ديگر كشورها همچون امارات، ژاپن و كره جنوبي كه از شركاي تجاري ايران هستند بخواهد محدوديت هايي را عليه ايران ايجاد كنند، اما در اين حالت هم دولت هاي ديگر، خواهند پرسيد، هنگامي كه آمريكا خود نمي تواند و يا نمي خواهد محدوديت هايي را براي ايران درست كند، چرا آنها بايد چنين كاري را انجام دهند؟!»
در واقع مي توان اينگونه گفت كه غرب دريافته است كه كاخ سفيد با ذهنيتي متعلق به بيش از سه دهه پيش و حتي پيشتر از آن، همچنان گمان مي برد كه با فشار اقتصادي به ايران خواهد توانست ضربه اي كاري به شاكله سياسي و اقتصادي نظام جمهوري اسلامي وارد آورد، در حالي كه واقعيت نشان داده است تحريم ها انگيزه اي براي انجام اقدامات ضروري در ايران همانند تسريع در توسعه پالايشگاهها، خودكفايي در توليد بنزين و اجراي طرح هدفمند كردن يارانه ها شده است و عملاً جمهوري اسلامي ايران را از يك كشور وابسته كه صرفاً در صنعتي مونتاژ آن هم فعاليتي محدود داشت، به يك كشور قدرتمند در توليد و صادرات بسياري از كالاهاي مهم تجاري و خدمات فني و مهندسي تبديل كند كه اين موضوع تمامي معادلات پيشين را برهم زده است.
نشريه «هافتينگتون پست» چندي پيش طي تحليلي در اين خصوص نوشت: «پيش از اينكه واشنگتن بخواهد دست به چنين مخاطره اي بزند، بهتر است هدف نهايي را از اعمال تحريم ها مشخص كرد. تحريم بانك مركزي ايران كار ساده اي نيست و ممكن است قيمت نفت را بالاتر ببرد. از آنجا كه ايران بيش از 30 سال انواع و اقسام تحريم ها را تجربه كرده، ديگر نمي توان انتظار داشت كه هرگونه تحريمي بتواند في الفور نظام حاكم بر اين كشور را واژگون سازد.»
اين روزنامه آمريكايي در ادامه نوشت: «سؤال مهم اين است كه بعد از اينكه تمام تلاش ها به نتيجه اي نرسيد، آن وقت احتمالاً وضعيتي مانند عراق پيش خواهد آمد و آمريكا دچار جنگي مي شود كه پايه و اساسي ندارد. واشنگتن بايد تمام فرضيات و احتمالات را در قبال تحريم ها بررسي كند و بعد از مطالعه دقيق مسائل ببينند آيا مي توان با اعمال تحريم ها به دستاوردهاي مطلوب و دلخواه برسد يا نه؟»
آمريكا مي كوشيد تا با منع معاملات نفت و گاز ايران و تحريم بانك مركزي ايران به تصور خود ستون فقرات جمهوري اسلامي را فلج كند. اما مخالفت چين، روسيه و متحدان استراتژيك آمريكا با تحريم بانك مركزي ايران از يكسو و تجربه ايران براي وصول درآمدهاي نفتي خود از طرق مختلف از سوي ديگر، سبب شد تا پيشنهاد تحريم بانك مركزي ايران به طور رسمي از دستور كار مباحثات ديپلماتيك واشنگتن كنار گذاشته شود.
سپتامبر سال گذشته ميلادي، روزنامه اقتصادي «لزاكو» چاپ پاريس، يادداشتي تحت عنوان «صف آرايي غرب عليه ايران» به قلم «ژاك هوبرت» (Jack Hobart) به چاپ رساند. اين ستون نويس و تحليل گر فرانسوي يادداشت خود را با طرح پرسشي آغاز كرد كه اين پرسش خود گوياي واقعيت تجربه شكست خورده 33 ساله آمريكا در استفاده از اهرم هاي فشار و به تعبيري شمشير داموكلس، براي وادار كردن جمهوري اسلامي ايران به تغيير رفتار مورد انتظار خود است.
هوبرت يادداشت خود را با اين پرسش آغاز مي كند: «در مقابل ايران چه بايد كرد؟ اين پرسشي است كه ايالات متحده آمريكا از زمان پيروزي انقلاب اسلامي در سال 1979 ميلادي و سرنگوني رژيم شاه، از يافتن پاسخي براي آن عاجز مانده است.»

به قلم حسن فاني