درگيري هاي ليبي بالاخره با كشته شدن قذافي فروكش كرد. اين درگيري ها كه به مدت 9 ماه در جريان بود هزينه ها ساختاري زيادي را به اين كشور تحميل كرد. از جمله ساختارهايي كه به شدت مورد آسيب قرار گرفت صنعت نفت و گاز ليبي است كه در حدود 95 درصد درآمد هاي صادراتي اين كشور را تشكيل مي دهد. پايان جنگ، رقابت تازه اي را در ليبي بر سر منابع نفتي اين كشور آغاز كرده است. علي رغم ملي بودن صنعت نفت در ليبي، به دليل مرغوبيت نفت اين كشور، كشورهاي غربي چشم طمع به اين منابع دوخته اند و به دنبال سهم خواهي هستند. سيد حسن نصرالله دبيركل حزب الله لبنان در پيام تبريك به مردم ليبي تاكيد كرد كه مردم اين كشور مراقب ذخاير خود در برابر دست اندازي كشورهاي غربي باشند.
اولين حضور پرقدرت شركت هاي نفتي خارجي در ليبي به سال 1969 برمي گردد، در آن زمان كه قذافي تازه به قدرت رسيده يود، شركت هاي خارجي كه اغلب آن ها آمريكايي بودند روزانه بيش از 2 ميليون بشكه نفت از استخراج مي كردند. رقابت شركت هاي نفتي غربي از زمان لغو تحريم هاي ليبي در سال 2003 دوره تازه اي به خود گرفت. از آن زمان شركت هاي نفتي غرب رقابت شديدي را براي حفظ موقعيت خود در بازار نفت ليبي يا ورود به اين بازار آغاز كردند.
با آغاز جنگ داخلي ليبي اين روند متوقف شد، به طوري كه در اين دوره برخي از قراردادهاي به حال ملغي درآمد و شركت ها نيز كارگران خود در ليبي را كاهش دادند. با مرگ قذافي كه وضعيت و مناسبات اقتصادي اين كشور جان تازه اي گرفته، شركت هاي نفتي بار ديگر بر سر تصاحب درآمدهاي نفتي ليبي رقابت خود را آغاز كرده اند.
**موضع شوراي انتقالي
--------------------------
در پاسخ به ابراز آمادگي شركت ها براي همكاري هاي نفتي، شوراي ملي انتقالي ليبي نيز اعلام كرد كه قراردادهاي نفتي موجود را معتبر مي‌داند. به طوري كه يكي از سخنگوهاي يك شركت صادركننده نفتي ليبي كه تحت كنترل حكومت انتقالي قرار دارد نيز اخيرا اعلام كرد كه ما با كشورهاي غربي از جمله ايتاليا، فرانسه و انگليس مساله اي نداريم. اين در حالي است كه روسيه، چين و برزيل هم هنوز در صف كشورهاي خواهان برقراري ارتباط با ليبي جديد هستند.
مقامات شوراي ملي انتقالي ليبي با بيان اينكه صادرات نفت اين كشور از سر گرفته خواهد شد، وعده دادند كه تا پايان سال آينده توليد نفت ليبي به يك ميليون و 600 هزار بشكه در روز برسد.
'عبدالله سعودي' نماينده بانك مركزي ليبي در حاشيه نشست روساي بانك هاي مركزي كشورهاي عربي در دوحه پايتخت قطر، گفت: 'تلاش مي كنيم توليد نفت ليبي تا پايان سال آينده به حدود يك ميليون و 600 هزار بشكه در روز برسد.' مقامات شوراي ملي انتقالي ليبي تاكيد كردند، توليد نفت ميدان هاي واقع در غرب كشور نيز بزودي آغاز خواهد شد. ليبي بزرگترين ذخاير نفت خام را در آفريقا در اختيار دارد و 85 درصد نفت توليدي اين كشور قبل از خيزش انقلابي مردم عليه معمر قذافي ديكتاتور ليبي به اروپا صادر مي شد.
ليبي به عنوان يكي از بزرگترين توليد كنندگان نفت و گاز در آفريقا طبق آمار رسمي اوپك در سال 2010 روازنه 1486.6 هزار بشكه نفت توليد كرده است. در پايان 2010 ميزان سكوهاي فعال اين كشور 60 سكو بوده است كه طبق آمار اوپك 200 چاه نفت كاملا استخراج شده و 2064 چاه نيز در حال بهره برداري است. طبق آمار اوپك ميزان صادرات نفت خام اين كشور در سال 2010 ميزان 1118 هزار بشكه در روز بوده است. طبق همين آمار اين كشور در حدود 30 خط لوله نفت خام دارا است.
قبل از انقلاب ليبي، اين كشور با توليد 1.6تا 1.8 ميليون بشكه نفت در روز يكي از بزرگترين توليد كنندگان نفت دنيا و در جايگاه هجدهم ليست جهاني قرار داشت. به گفته كارشناسان هنوز بسياري از منابع نفتي ليبي كشف نشده است.
بر اساس گزارش 'سي ان ان' پيش از بحران ليبي، همواره بيش از 20 درصد توليد و صادرات نفت ليبي به ايتاليا بوده و كشورهايي مانند فرانسه، ايرلند، اتريش و سوييس 15 درصد از واردات نفت خود را وابسته به ليبي بودند. البته آمارهاي متفاوتي در اين باره وجود دارد كه با توجه به مناسبات نفتي و پيچيدگي شبكه بازار جهاني نفت و همچنين نوسانات توليد و تقاضا طبيعي است.
نفت بيش از 95 درصد درآمد صادراتي ليبي را تامين مي‌كند. اين رقم در سال 2007 به 97 درصد هم رسيد. تا قبل از آغاز جنگ داخلي، 38 درصد نفت ليبي به ايتاليا، 15 درصد آن به آلمان، 9 درصد به اسپانيا، 6 درصد به تركيه، 6 درصد به فرانسه و 5 درصد به آمريكا صادر مي شد.
آژانس بين المللي انرژي در آخرين گزارش خود اعلام كرده است كه ميزان توليد نفت ليبي كه تا قبل از آغاز ناآرامي‌هاي اين كشور به حدود يك ميليون و 600 هزار بشكه نفت در روز مي‌رسيد، پس از آغاز جنگ به 50 هزار بشكه در روز كاهش يافت. تا قبل از سال جاري، ليبي هفدهمين كشور توليدكننده نفت در جهان و سومين كشور در آفريقا بود و همزمان تنها 2 درصد از مصرف جهاني را به خود اختصاص مي‌داد.
**رقابت شركت هاي نفتي اروپايي
----------------------------------------
روزنامه سوييسي 'تاگس انسايگر' در مطلبي از رقابت شديد قدرت هاي جهاني به ويژه غرب براي تصاحب ذخاير نفتي ليبي بعد از سقوط قذافي در اين كشور خبر داد. به گزارش اين روزنامه؛ فرانسه و ايتاليا اميدوار به تجارت هاي خوب و پر سود با ليبي آزاد شده هستند.
حساسيت اين موضوع براي اروپاييان به حدي است كه 'فيليپ هموند'، وزير دفاع جديد انگليس از شركتهاي انگليسي خواسته است 'چمدان‌هاي خود را ببندند' و براي بردن قراردادهاي پرمنفعت به ليبي جنگ‌زده سفر كنند.
وي گفته است: 'من از شركتهاي انگليسي انتظار دارم كه حتي همين امروز چمدان‌هايشان را ببندند و براي حضور در ليبي در اولين فرصت ممكن به اين كشور سفر كنند.'
اين گزارش مي افزايد شركتهاي مهم نفتي غربي تا پيش از تحولات ليبي، روزانه نزديك به 1.6 ميليون بشكه نفت استخراج داشتند. شركت نفتي 'اني' ايتاليا روزانه بالغ بر 108 هزار بشكه و شركت نفتي آلماني'باسف' يك صدهزار بشكه نفت در روز توليد مي‌كردند. شركت اني ايتاليا كه از سال 1959 در ليبي حضور دارد، با توليد روزانه 270 هزار بشكه نفت پيش از آغاز درگيري ها در اين كشور مقام اول را به خود اختصاص داده بود كه در نظر دارد تا سال 2015 اين ميزان را به دو برابر افزايش دهد. شركت نفتي اني بزرگترين شركت خارجي نفتي در ليبي است كه طبق آمار اعلام شده در 26 سپتامبر در هر روز 273 هزار بشكه در روز توليد كرده است. به دليل آشوب داخلي در ليبي در 4 ماهه دوم امسال سود اين شركت 14 درصد كاهش يافت. در ژوئن 2008 شركت اني 6 قرارداد با كشور ليبي در حوزه نفت و گاز بسته است كه نفت خام تا سال 2042 و گاز تا سال 2047 اعتبار دارد. قراردادهاي اين شركت در سه حوزه مركز شرقي و حنوب غربي صحراي ليبي، سواحل مديترانه اي طرابلس است. از سوي ديگر گروه فرانسوي توتال نيز نتوانسته است از مرز 55 هزار بشكه در روز بگذرد 2.3 درصد توليدات نفتي شركت فرانسوي 'توتال' از محل استخراج نفت در ليبي بود.
شركتهاي روسي 'گازپروم'، و 'تات' ميلياردها دلار در صنعت نفت ليبي سرمايه گذاري كرده‌اند كه به نظر نمي‌رسد در ليبي پس از قذافي جايي داشته باشد. 'آرام شگونت'، مديركل شوراي تجاري ليبي و روسيه گفته است كه روسيه، ليبي را كاملاً از دست داده است.
شركت نفتي 'بريتيش پتروليوم' نيز كه مجبور شد در اويل امسال كار بهره برداري از يك حوزه اكتشافي نفت را به حالت تعليق درآورد، ابراز اميدواري كرده است بتواند با مساعد شدن اوضاع فعاليت هاي خود را در ليبي از سر گيرد.
شركت نفتي 'او. ام. دبليو' اتريش نيز تاكنون اشاره اي به آغاز مذاكرات با انقلابيون ليبي نكرده است. اين شركت همكاري نفتي خود را با ليبي از سال 1985 آغاز كرد و برخي از قراردادهاي اين شركت تا سال 2030 اعتبار دارد. اين شركت اتريشي قبلا 10 درصد نفت مورد نياز خود را از ليبي مي خريد و ظرف 6 ماه گذشته در نتيجه قطع معاملات خود 200 ميليون يورو زيان ديده است.
'راينر زله' رييس شركت آلماني 'وينترزهال' به روزنامه هندلزبلات گفته است: 'شوراي ملي انتقالي ليبي بارها تاييد كرده كه قراردادهاي موجود را محترم خواهد شمرد'. شركت وينترزهال آلمان يكي از بزرگترين استخراج كنندگان نفت ليبي است. به گفته رييس اين شركت، اكنون كشورهايي كه در عمليات ناتو مشاركت داشتند، براي رسيدن به سهم بيشتري از نفت ليبي مي كوشند.
از ابتداي درگيري‌ها در ليبي شديدترين نبردها ميان نيروهاي حامي حكومت و شبه‌نظاميان مخالف در شهرها و بندرهايي متمركز بوده كه محل استخراج، پالايش يا صدور نفت بوده‌اند. شايد مهمترين علت تغيير موضع سريع كشورهاي غربي و حمايت از مخالفان اين واقعيت باشد كه اغلب پالايشگاه‌ها و ميدان‌هاي نفتي ليبي در شرق اين كشور قرار دارد كه كنترل بخش بزرگي از اين مناطق از نخستين روزهاي ناآرامي در دست آنها بوده است.
**اولين قرارداد
----------------
'پائولو اسكاروني' مدير عامل شركت نفت ايتاليا، اني، در بنغازي توافقنامه‌اي را با 'نوري بروئين' رييس جديد شركت نفت ليبي به امضا رساند. اسكاروني اولين مسئول يك شركت نفت غربي است كه پس از سقوط قذافي به ليبي شتافته و در گفت و گو با رسانه هاي ايتاليايي اعلام كرده است ما اولين شركت نفت غربي بوديم كه با مخالفان قذافي تماس گرفتيم و مي توانم بگويم كه اين تماس ها، روزانه است.
بر اساس تفاهم ايتاليا با شوراي ملي انتقال ليبي، شركت نفت ايتاليا سريعأ از سرگيري ارسال فرآورده هاي نفتي پالايش شده - بنزين و گازوييل- به ليبي را از سر خواهد گرفت و ليبي نيز عرضه گاز به سوي سيسيل را بار ديگر آغاز خواهد كرد. به نوشته روزنامه ايتاليايي، در زمينه گاز با امضاء اين موافقتنامه پيش بيني مي شود كه فعاليت هاي استخراج و به راه اندازي مجدد خط لوله 'گرين استريم' كه گاز كشور ليبي را به جزيره سيسيل ايتاليا وصل مي كند تا دو هفته آينده از سر گرفته شود.
** نفت ليبي و چشم طمع فرانسه و ايتاليا
-----------------------------------------------
فرانسه كه از دوران استعمار سياه خود بر قاره آفريقا همواره اين منطقه را حياط خلوت خود تلقي مي‌كند، بيشترين سهم را از اين غنايم دريافت كرده است. به گزارش مجله خبري ـ تحليلي 'اسلت' فرانسه، محافل و شركت هاي فرانسوي كه پيش از اين در مغرب مركزي يعني الجزاير، مراكش و تونس تأثيرگذار بودند، زين پس و به لطف سقوط رژيم قذافي در پي جايي بهتر براي ريشه دواندن هستند.
به گزارش خبرگزاري فرانسه، نزديك به 400 تن از مديران شركت هاي دولتي و خصوصي فرانسه در ماه گذشته ميلادي(7 سپتامبر) در نشستي به بررسي سرمايه گذاري در ليبي و راه هاي مشاركت در بازسازي آن كشور پرداختند. در اين نشست كه با سازماندهي اتاق بازرگاني فرانسه و ليبي برگزار شد، شركت هاي مشهوري همچون آلكاتل، آلستوم، پژو، توتال و ديگر شركت ها حضور داشتند.
بر اساس اين گزارش، 'پير للوش' وزير مشاور در امور تجارت خارجي فرانسه خطاب به روساي شركت هاي حاضر در اين نشست گفت: پس از آنكه فرانسه خطرات سياسي زيادي را در ليبي به جان خريد، اكنون اميدوار است بتواند در بازسازي آن كشور هم مشاركت داشته باشد، پاريس با مقامات جديد ليبي نزديكي ويژه اي احساس مي كند و طبيعي است كه شركت هاي فرانسوي از اين قرابت سود ببرند.
بر اساس اين گزارش، مقامات فرانسوي بر اين باورند كه موضوع بازسازي در ليبي به يك رقابت بدل شده است و در اين رقابت، فرانسوي ها بايد براي هر چه بهتر برطرف كردن نيازهاي اين كشور آفريقايي جنگ زده تلاش كنند، زيرا با اتمام بازسازي ها، عرصه براي سرمايه گذاري هاي خصوصي كلان در آن كشور بسيار گسترده خواهد بود. شوراي ملي انتقالي ليبي مي گويد براي بازسازي خرابي هاي اين كشور، بايد بيش از دويست ميليارد دلار طي يك دوره زماني ده ساله هزينه كرد.
در گزارش اسلت آمده است: در آغاز ماه سپتامبر، سازمان كارفرمايان فرانسه از حضور صدها كارفرماي فرانسوي به ليبي خبر داد. اما فرانسه خيلي هم شانس برنده شدن ندارد، چرا كه اين كشور مجبور است با رقيب ايتاليايي خود كه تا فوريه 2011 سرزمين قذافي را مستعمره و يكي از املاك خود در نظر مي گرفت، معامله كند.
مقام‌هاي فرانسه از ليبيايي‌هاي انقلابي خواسته‌اند به توافق‌ها و قراردادهاي كلان قبلي شركت نفتي توتال با دولت قذافي نيز احترام بگذارند. حضور قدرتمند شركت فرانسوي توتال در بازار انرژي ليبي از اهميت خاصي براي اقتصاد آسيب ديده و بحران زده فرانسه برخوردار است. به همين دليل نماينده شركت توتال، يكي از اعضاي هيات نمايندگي سياسي بود كه فرانسه به عنوان سفراي پاريس، به بنغازي تحت كنترل انقلابيون اعزام كرده بود.
**ليبي، سهم اختصاصي ايتاليا
-----------------------------------
ايتاليا كشوري كه سال ها در نقش استعمارگر ليبي و در دوران قذافي هم در نقش شريك تجاري انقلابي كه براي بيرون راندن خودش انجام شده بود همواره در اين كشور حضور اقتصادي داشته است. در ماه اوت(2 ماه پيش) صراحتا اعلام كرد كه باز هم براي تداوم فعاليت‌هاي اقتصادي و مشاركت در بازسازي! به اين كشور باز مي‌گردد.
'فراتيني'، وزير خارجه ايتاليا در اظهاراتي، همه زيرساخت هاي موجود در ليبي را ساخته دست ايتاليايي‌ها خوانده و با اين استدلال، مشاركت در اقتصاد اين كشور پس از آزادي را همچنان حق ايتاليا دانسته بود؛ ايتاليايي‌ها از دادن جايگاه خود به آمريكا يا ديگر كشورهاي تأثيرگذار در ناتو هراسانند.
به گزارش رويترز، 'الساندرو برنيني'، پائولو اسكاروني، رييس شركت اني، نيز در سفر به طرابلس گفت: نخستين كاري كه قصد داريم در ليبي انجام دهيم، از سرگيري فوري صادرات گاز ليبي به ايتاليا با خط لوله گرين استريم است.
وي همچنين درباره زمان از سرگيري صادرات گاز گفت: اعلام زمان دقيق از سرگيري صادرات گاز كار آساني نيست، زيرا شركت اني هنوز همه بخش هاي توليد گاز در ليبي را بازديد نكرده است، اما ما خواهان از سرگيري صادرات گاز ليبي به ايتاليا پيش از آغاز زمستان و در ماه‌هاي اكتبر يا نوامبر آينده هستيم.
با بروز آشوب هاي اخير در كشور ليبي، روند صادرات گاز اين كشور به اروپا و به ويژه كشور ايتاليا بسيار كند شده و احتمال قطع صادرات گاز ليبي نيز وجود داشت. اين خبر از سوي گروه انرژي اديسون ايتاليا كه مشترك گروه نفتي شركت اني است تاييد شده است.
واردات گاز ليبي به ايتاليا از طريق خط لوله گرين استريم شركت ايتاليايي اني به شهر گلا در جزيره سيسيل ايتاليا انجام مي شود كه يك پنجم گاز ايتاليا را تامين مي كند. واردات گاز به شهر گلا در طول سه ماه گذشته بين 24 ميليون و 500 متر مكعب تا 29 ميليون و 700 هزار متر مكعب بوده است كه اين رقم 8.7 تا 12.5 درصد از كل واردات گاز شركت اسنم گس اس.پي.اي، اپراتور شبكه گاز ايتاليا، را تشكيل مي دهد.
خط لوله 520 كيلومتري گرين استريم، طولاني‌ترين خط لوله زير دريايي در بستر درياي مديترانه به شمار مي رود كه در عمق يك هزار و 127 متري دريا قرار دارد. ساخت خط لوله گرين استريم در اوت 2003 آغاز و در فوريه 2004 به پايان رسيد، زماني كه اين خط لوله گازي به طور كامل به بهره‌برداري برسد، سالانه 8 ميليارد مترمكعب گاز را ترانزيت خواهد كرد.
به گزارش اسلت، ايتاليا به عنوان نخستين حامي ليبي با صادراتي به ارزش 4،3 ميليارد دلار (برابر 2.5 ميليارد يورو) در سال 2011، موقعيتي شبيه به فرانسه در الجزاير دارد. به طوري كه در حال حاضر نزديك به يك چهارم بازارهاي الجزاير تحت كنترل كارفرمايان و شركت هاي فرانسوي است، اما شركت هاي ايتاليايي چندان نگران رقابت با فرانسه كه با مجموع يك ميليارد يورو در رتبه ششم صادركنندگان به ليبي قرار دارد، نيستند.
مجله اسلت به نقل از فعالان فرانسوي ـ الجزايري در كشور آفريقايي مراكش مي نويسد: تجارت در ليبي براي كارفرمايان ايتاليايي به مراتب ساده تر است. علاوه بر قرابت جغرافيايي، تاريخي و حتي زبان شناسي، آن ها مي توانند روي شبكه هاي قدرتمند سياسي ـ مالي دو كشور حساب كنند. قرابتي كه بيشتر از سوي موافقان دولت ايتاليا حمايت مي شود.
به گزارش اسلت، به گفته فعالان الجزايري، صادركنندگان فرانسوي اغلب به حمايت سياسي و يا كمك دولت فرانسه براي توسعه فعاليت هاي خود نياز دارند كه اين امر در سرزمين قذافي چندان امكان پذير نيست؛ اما ايتاليايي ها قواعد بازي را به خوبي بلدند.
مجله تحليلي ـ خبري اسلت فرانسه مي نويسد: البته معادله تغيير كرده و طي ماه هاي اخير، فرانسه نقش اصلي را در سقوط قذافي ايفا و به شدت روي سود سهام هاي خود حساب كرده است. به طوري كه از آغاز تابستان امسال بسياري از سياستمداران ايتاليايي صراحتا فرانسه را به سوء استفاده از وضعيت موجود ليبي به نفع خود متهم كردند و اينكه اعضاي شوراي انتقالي ليبي چندان براي دولتمردان فرانسه ناشناخته نيستند!
به گزارش فرانس پرس، شركت نفتي اني ايتاليا اعلام كرد؛ پس از گذشت شش ماه از تنش هاي داخلي و درگيري هاي شديد در ليبي توليد نفت در اين كشور را بار ديگر از سر گرفته است. توليد نفت ليبي از 1.6 ميليون بشكه در روز در شرايط عادي و طبيعي ماه گذشته به كمتر از 45 هزار بشكه در روز رسيده بود.
به نقل از پايگاه موسسه تحليلي 'پلاتس' كه در زمينه انرژي فعاليت مي كند و مركز آن در آمريكاي شمالي است، مي نويسد كه بر اساس اين يادداشت تفاهم دو طرف متعهد شدند تا شرايطي را ايجاد كنند كه شروع مجدد فعاليت هاي اين شركت در ليبي به سرعت انجام شود و در كنار آن تمام اقدامات لازم جهت فعاليت مجدد خط لوله گاز 'جريان سبز' (گرين استريم) كه گاز ليبي رابه ايتاليا منتقل مي سازد، انجام شود.
اين در حالي است كه بر اساس توافقي كه پيش از اين ميان دولت ايتاليا و شوراي انتقالي ليبي منعقد شده است، شركت 'اني' در جهت عرضه فرآورده هاي نفتي به ليبي جهت برطرف كردن نياز اين كشور اقدام مي كند.
به اعتقاد كارشناسان اقتصادي و انرژي بازگشت شرايط توليد نفت ليبي به حالت عادي ماه ها به طول خواهد انجاميد. رييس جديد سازمان بين المللي انرژي تاكيد كرد كه صادرات نفت ليبي تا سال 2013 ميلادي به سطح عادي بازنخواهد گشت.
ماريا وان تصريح كرد؛ كارشناسان سازمان بين المللي انرژي بر اين باورند كه ميزان توليد و صادرات نفت ليبي تا سال 2013 ميلادي به حالت عادي نخواهد رسيد. نبايد پيش از سال 2013انتظار داشته باشيم تا ميزان توليد نفت ليبي به سطح عادي قبل از آغاز بحران سياسي برسد. حدود 85 درصد نفت ليبي به بازار اروپا صاد مي شود. كمبود نفت با كيفيت ليبي يكي از مهمترين عوامل افزايش چشمگير قيمت نفت برنت درياي شمال به شمار مي رود.
منبع: ایرنا
