آرشیو نسخه های rss پیوندها تماس با ما درباره ما
مفیدنیوز
اَللّهُمَّ كُنْ لِوَلِيِّكَ الْحُجَّةِ بْنِ الْحَسَنِ صَلَواتُكَ عَلَيْهِ وَعَلى آبائِهِ في هذِهِ السّاعَةِ وَفي كُلِّ ساعَةٍ وَلِيّاً وَحافِظاً وَقائِداً وَناصِراً وَدَليلاً وَعَيْناً حَتّى تُسْكِنَهُ أَرْضَكَ طَوْعاً وَتُمَتِّعَهُ فيها طَويلا                                                                           
صفحه اصلی | سیاسی | اجتماعی | فضای مجازی | اقتصادی | فرهنگ و هنر | معارف اسلامی | حماسه و مقاوت | ورزشی | بین الملل | علم و فناوری | تاریخ جمعه ۱۰ فروردين ۱۴۰۳ rss
نسخه چاپی ارسال
دفتر مقام معظم رهبری
پایگاه اطلاع رسانی حضرت آیت الله نوری همدانی
پایگاه اطلاع رسانی آثار حضرت آیت الله مصباح یزدی
سایت اینترنتی حجه الاسلام والمسلمین جاودان
استاد قاسمیان
حجت الاسلام آقاتهرانی
پاتوق كتاب
شناخت رهبری
عصر شیعه
پایگاه وبلاگ نویسان ارزشی
صدای شیعه
عمارنامه
شبکه خبری قم
اصالت سوء ظن یا حسن ظن در جامعه اسلامی؟

اصالت سوء ظن یا حسن ظن در جامعه اسلامی؟


حیات باطنی


در مطلبی با عنوان «جنگ نرم، جنگ رسانه‌ ها یا جنگ ایمان ‌ها؟» به نقش رسانه ها از یک سو و نقش ایمان، بصیرت و صبر افراد یک جامعه در جنگ نرم اشاره شد. در این مطلب، قصد دارم ایجاد فضای سوءظن و بدگمانی را به عنوان یکی از معضلات اجتماعی بزرگ که در جامعه رسانه‌ ای و به طبع آن در عموم جامعه ریشه دوانده است، مورد بررسی قرار دهم. مقام معظم رهبری چند روز پس از آغاز حوادث سال ۸۸ جنگ نرم را بدین شکل تبیین و تعریف نمودند: «جنگ نرم يعنى ايجاد ترديد در دلها و ذهنهاى مردم. يكى از ابزارها در جنگ نرم اين است كه مردم را در يك جامعه نسبت به يكديگر بدبين كنند، بددل كنند، اختلاف ايجاد كنند؛ يك بهانه‌اى پيدا كنند، با اين بهانه بين مردم ايجاد اختلاف كنند»(۱). جدای از این بیان که در چارچوب حوادث پس از انتخابات برجسته گردیده است، ایشان به مناسبت‌ های مختلف، رعایت تقوای رسانه ای را به عنوان یکی از شروط ایمان، مورد تاکید قرار داده اند. از آنجا که تلاش می کنم خودم هم عامل به فرمایشات ایشان باشم، بنا را بر حسن ظن قرار می دهم و باید عرض کنم که متاسفانه فضای رسانه ای کشور ما به شدت تحت تاثیر جنگ نرم دشمن قرار گرفته و حتی افراد و گروه های متعهد و علاقمند به انقلاب اسلامی از بزرگترین آسیب دیدگان و مجروحان جنگ نرم دشمن هستند و خواسته یا ناخواسته، پازل دشمن را کامل می کنند.

«بحث سر اين است؛ بايد جدول دشمن را كامل نكنيم؛ پازل دشمن را كامل نكنيم؛ ببينيم دشمن چه كار دارد ميكند و چه كار ميخواهد بكند؛ اهداف و حضور واضح او را ببينيم. امروز مؤثرترين سلاح بين‌‌المللى عليه دشمنان و مخالفين، سلاح تبليغات است؛ سلاح ارتباطات رسانه‌‌اى است. امروز اين قوى‌‌ترينِ سلاح است و از بمب اتم هم بدتر و خطرناكتر است.»(۲)

اهمیت پرداختن به این موضوع به مراتب بیش از گذشته و حتی بیش از حوادث سال ۸۸ است، چرا که در شرایط کنونی منطقه و دنیا لطمه زدن به چهره جمهوری اسلامی ایران در جایگاه الگو برای دیگر کشورها، یکی از بزرگ ترین گناهان و اشتباهات است.

«همه بايد مراقب باشند. در كشور، كسانى كه اهل نوشتنند، اصحاب مطبوعات، كسانى كه رسانه‌ها دست آنهاست، كسانى كه تريبونها دست آنهاست، مراقب باشند به اين خواست دشمنان كمك نكنند. بعضى دانسته، بعضى ندانسته، با اظهارنظرهاشان، با حرفهاشان، به خواست دشمن كمك ميكنند؛ بايد همه مراقب باشند. دشمن امروز ميخواهد از جمهورى اسلامى يك چهره‌ى نامطلوبى به ملتهاى منطقه نشان بدهد تا آنها به اين طرف سوق داده نشوند و خط ايستادگى در مقابل استكبار - كه خصوصيت ملت ايران است - در ميان آنها رواج پيدا نكند؛ لذا ما بايد مراقب باشيم.»(۳)

در درجه اول بدگمانی و سوءظن را باید به عنوان یک پدیده اخلاقی مورد بررسی قرار داد. مقام معظم رهبری با توجه به گسترده شده و پیچیده شدن روز به روز این موضوع در جامعه، دغدغه خود را بدین شکل بیان می دارند:

 

«به اخلاق خودمان هم برسيم. اخلاق اهميتش از عمل هم بيشتر است. فضاى جامعه را فضاى برادرى، مهربانى، حسن ظن قرار بدهيم. من هيچ موافق نيستم با اينكه فضاى جامعه را فضاى سوءظن و فضاى بدگمانى قرار بدهيم. اين عادات را از خودمان بايد دور كنيم. اينكه متأسفانه باب شده كه روزنامه و رسانه و دستگاه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌هاى گوناگون ارتباطى - كه امروز روزبه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌روز هم بيشتر و گسترده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌تر و پيچيده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌تر ميشود- روشى را در پيش گرفته‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌اند براى متهم كردن يكديگر، اين چيز خوبى نيست؛ اين چيز خوبى نيست، دل ما را تاريك ميكند، فضاى زندگى ما را ظلمانى ميكند. هيچ منافات ندارد كه گنهكار تاوان گناه خودش را ببيند، اما فضا، فضاى اشاعه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ى گناه نباشد؛ تهمت زدن، ديگران را متهم كردن به شايعات، به خيالات!»(۴)

نگاه همراه با حسن ظن و خوش بینی در جامعه اسلامی نه به عنوان یک مصلحت و رفتار موقت، بلکه به عنوان یک اصل محکم مورد تاکید اسلام قرار گرفته است. بدین منظور پیامبر اکرم اسلام(ص)، اصحاب خود را از کارهایی که منجر به ایجاد فضای بدگمانی و سوءظن بشود، به شدت نهی می کنند و رفتار و مناسبات جامعه اسلامی را بر پایه حسن ظن قرار داده اند. رهبر معظم انقلاب اسلامی این موضوع را اینگونه مورد اشاره قرار می دهند.

«روايتى از پيامبر اكرم نقل شده كه فرمود: «لا يبلغني احد منكم عن احد من اصحابى شيئاً فانّى احبّ ان اخرج اليكم و انا سليم ‏الصّدر» (بحارالانوار، ج 16، ص 231). پيش پيامبر مى ‏آمدند و از يكديگر بدگويى می‏كردند و چيزهايى را درباره‏ ى يكديگر می‏گفتند؛ گاهى راست و گاهى هم خلاف واقع. پيامبر اكرم (ص) به مردم فرمودند: هيچ‏كس در باره‏ى اصحابم به من چيزى نگويد. دائماً نزد من نياييد و از همديگر بدگويى كنيد. من مايلم وقتى ‏كه ميان مردم ظاهر مى‏ شوم و به ميان اصحاب خود مى ‏روم، «سليم‏ الصّدر» باشم؛ يعنى با سينه‏ ى صاف و پاك و بدون هيچ‏گونه سابقه و بدبينى به ميان مسلمانها بروم. اين، سخنى از پيامبر و دستورى در باره‏ ى مسلمانها نسبت به شخص آن حضرت است. ببينيد چقدر اين رفتار رسول اكرم (ص) كمك مى ‏كند به اينكه مسلمانها احساس كنند كه در جامعه و محيط اسلامى، بايد بدون سوءظن و با خوش‏ بينى با افراد برخورد كرد. در روايات داريم كه وقتى حاكميت با شر و فساد است، به هر چيزى سوءظن داشته باشيد؛ اما وقتى حاكميت با خير و صلاح در جامعه است، سوءظنها را رها كنيد، به‏ يكديگر حسن ظن داشته باشيد، حرفهاى هم را با چشم قبول بنگريد و گوش كنيد، بدي هاى يكديگر را نبينيد و خوبى ‏هاى هم را مشاهده كنيد. بين مسلمانها رسم بود كه نزد پيامبر مى‏ آمدند و دَرِ گوش آن حضرت حرفهايى مى ‏زدند و به صورت نجوا، حديث مخفى و محرمانه‏ يى را میگفتند كه آيه‏ ى شريفه نازل شد و مردم را از نجوا و دَرِگوشى با پيامبر نهى كرد؛ چون در ديگر مسلمانها ايجاد سوءظن مى‏ كرد.»(۵)

سپس مقام معظم رهبری با اشاره به حادثه «افك» به عنوان یکی از حوادث خیلی مهم و عظیم در تاریخ اسلام، آن را به وسيله ای برای کندن ريشه‏ ى شايعه ‏پراكنى در مسائل شخصى افراد-كه موجب سوءظن و بدبينى نسبت به يكديگر مى ‏شود و محيط و فضا را ناسالم مى ‏كند- تعبیر می کنند و نحوه مواجهه با این پدیده را مورد اشاره قرار می دهند و شرط ایمان افراد را نداشتن سوءظن به دیگر مومنین می دانند. تامل در این ماجرا می تواند دوایی برای درمان بیماری اخلاقی بدگمانی و سوءظن در جامعه ما باشد:

«آن خاطره و حادثه ‏يى كه خيلى مهم است و من بارها آن را در ذهن خود مرور كردم و به آيات اين حادثه در قرآن مراجعه كردم، حادثه‏ ى «افك» است. در سوره ‏ى مباركه ‏ى نور، چند آيه مربوط به همين حادثه مى‏ شود. حادثه‏ ى «افك» به طور خلاصه اين است كه يكى از همسران پيامبر، در يكى از جنگها از قافله عقب افتاده بود. پيامبر، آن همسرشان را به ميدان جنگ برده بودند، وقتى ‏كه برمى‏ گشتند و مى ‏آمدند، او را نديدند. حالا به هر جهتى، يا آن مخدره خواب مانده بود و يا به دنبال حاجتى رفته بود. مسلمانها آمدند، يك‏وقت ديدند كه همسر پيامبر در ميان آن‏ها نيست. مردى از مسلمانها پيدا شد و همسر پيامبر را به مدينه آورد.

حالا آن زن، كداميك از همسران پيامبر بوده، بين اهل سنت و شيعه اختلاف است. شيعه در رواياتشان مى‏گويند «ماريه‏ى قبطيه» بوده و اهل سنت مى‏گويند «عايشه» بوده است. اين، تعيين بحث انحرافى در روزگار ماست كه بگوييم كداميك از زنان پيامبر بوده است. اصلًا قضيه اين نيست كه ما بخواهيم ببينيم كدام زن پيامبر بوده كه اين آيات در باره‏ ى تهمت به او نازل شده است. مسئله، مسأله‏ ى ديگرى است؛ يك دستور اخلاقىِ اجتماعى بسيار مهم است.

بعد از آنكه اين مخدره به مدينه برگشت، بعضى از افراد هرزه ‏گو و ياوه ‏گو، زمزمه‏ اى را ميان مردم انداختند كه اين خانم كجا بود و چرا عقب ماند و اين شخصى كه او را آورد، چه كسى بود؟! بدون اينكه تصريح كنند و تهمت مشخصى را متوجه بكنند، زمزمه و شايعه‏ يى را در ميان مردم پخش كردند.

مسئله اين نيست كه آن مخدره، زن پيامبر است و بايد او را احترام كرد؛ در آيات قرآن، مسئله چيز ديگرى است. آيات سوره‏ ى نور در باره ‏ى «افك»- يعنى همين سخن دروغى كه منافقان و بدخواهان و افراد ناسالم در جامعه پخش و شايع مى‏ كردند- به شدت حساسيت نشان مى ‏دهد و چند آيه‏ ى پى ‏درپى، با لحن بسيار تندى خطاب به مسلمانها ذكر مى‏ شود كه چرا وقتى شما اين شايعه را شنيديد، نسبت به گوينده ‏ى آن شدت عمل بخرج نداديد- مستفاد از آيات اين است- و چرا اين شايعه را قاطعاً رد نكرديد.

در اين آيه، دو جا جمله با «لو لا» شروع مى ‏شود. اهل ادبيات عرب توجه دارند كه لولاى تحذيريه وقتى به كار مى ‏رود كه انسان مى ‏خواهد با كمال شدت و توبيخ كامل، به مخاطب خود بگويد: چرا اين كار را نكرديد؟ «لو لا اذ سمعتموه ظنّ المؤمنون و المؤمنات بانفسهم خيرا و قالوا هذا افك مبين» (نور؛ 12) چرا وقتى ‏كه شما مسلمانها (مؤمنين و مؤمنات) اين شايعه را شنيديد، به يكديگر حسن ظن نشان نداديد و به طور قاطع نگفتيد كه اين دروغ است؟ يك جاى ديگر مى ‏فرمايد: «و لو لا اذ سمعتموه قلتم ما يكون لنا ان نتكلّم بهذا سبحانك هذا بهتان عظيم» (نور؛ 16): چرا وقتى ‏كه اين شايعه را شنيديد، نگفتيد كه ما حق نداريم اين شايعه را تكرار كنيم؟ اين، يك بهتان بزرگ است.

بعد در آخر اين آيات هم مى ‏فرمايد: «يعظكم اللّه ان تعودوا لمثله ابدا ان كنتم مؤمنين» (نور؛ 17). يعنى خدا به شما موعظه و نصيحت مى ‏كند كه هرگز ديگر گِرد چنين شايعه‏ هايى نگرديد و ديگر چنين حادثه‏ يى ميان جامعه‏ ى اسلامى به وجود نيايد؛ اگر مؤمن هستيد. يعنى شرط ايمان اين است.

همان‏طور كه اشاره كردم، مسئله اين نيست كه اين شخص، همسر پيامبر بود. اگر همسر پيامبر هم نبود، همين عتاب و خطاب و همين تكليف براى مؤمنين وجود داشت. لذا در اسلام اين‏گونه است كه اگر كسى، كس ديگرى را به بعضى از تهمتهاى خاص متهم كند، اگر نتواند آن را با چهار شاهدِ عادل ثابت كند، خود تهمت‏ زننده محكوم است كه بر او حد جارى بشود. اين‏طور نيست كه شما حرفى را همين‏طور وسط فضا بيندازيد و ذهنها را مشوب و دلها را نگران و ناراحت كنيد و اگر توانستيد ثابت كنيد كه ثابت كرده ‏ايد و اگر هم نتوانستيد، سرتان را بگيريد و به راه خود برويد! نه، اگر نتوانستيد برخى از تهمتهايى را كه برطبق آن‏ها حد به مجرم زده مى‏ شود، ثابت كنيد، خود شما بايستى به خاطر زدن اين تهمت‏، حد بخوريد و مجازات بشويد.

به نظر من، اين حادثه‏ ى عظيمى در تاريخ اسلام و زمان پيامبر است كه به اين وسيله در محيط اسلامى، ريشه ‏ى شايعه‏ پراكنى در مسائل شخصى افراد- كه موجب سوءظن و بدبينى نسبت به يكديگر مى‏ شود و محيط و فضا را ناسالم مى‏ كند- كنده شد. اسلام، اين‏گونه است. پس، يكى از كارهاى رسول اكرم (ص) اين بود كه فضاى جامعه را يك فضاى مهربان و سرشار از مهر و محبت بسازد تا همه‏ ى مردم در آن، نسبت به يكديگر محبت بورزند و به چشم حسن ظن و خوش‏بينى به يكديگر نگاه كنند. امروز هم تكليف ما همين است.»(۵)

همانند آنچه در مطلب «جنگ نرم، جنگ رسانه‌ ها یا جنگ ایمان ‌ها؟» مورد اشاره قرار گرفت، تنها راه غلبه بر جنگ نرم دشمن استفاده و تکیه بر مولفه های ایمانی و اعتقادی ما است. استفاده از رسانه برای تقابل با جنگ نرم دشمن در تغییر فضای بدگمانی، بی اعتمادی و سوءظن، به هیچ وجه نتیجه این جنگ را برای ما متحول نخواهد کرد. رسانه های جمهوری اسلامی تنها می توانند با اطلاع رسانی و افزایش آگاهی و بصیرت در مردم، بخشی از این سوءظن ها را برطرف نمایند. این در حالی است که می توان با تکیه بر فرهنگ و اخلاق صحیح اسلامی در جامعه، توطئه دشمنان را از پایه خنثی و بی اثر نمود و این جنگ را از توازن خارج نمود. بدون شک بدون پشتوانه تقوا و ایمان، هیچ ضمانتی برای تحقق این مطالب در جامعه وجود نخواهد داشت.

«آنچه كه تضمين‌كننده‌ى همه‌ى اين مطالب است، تقواست. تقوا اين است كه ما مراقب حرفمان، مراقب كارمان، مراقب جهتگيرى‌مان، مراقب رفتارمان باشيم. كوچكترين اعمال ما ثبت ميشود؛ «فمن يعمل مثقال ذرّة خيرا يره. و من يعمل مثقال ذرّة شرّا يره».( زلزال: 7 و 8) اعمال ما، گفتار ما، الفاظ ما همه ثبت ميشود؛ بعد ما را به سؤال و جواب ميكشند. دادگاه عدلى وجود دارد كه در آن دادگاه عدل بايد انسان جواب بدهد. زير جواب ميمانيم. تقوا يعنى همين را رعايت كنيم، همين را مواظبت كنيم.»(۶)

   


*برداشت شخصی: نسبت به کلمات و جملاتی همچون افشاگری، بر اساس اخبار غیر رسمی، اخبار محرمانه، بولتن، شواهد حاکی از آن است، میگن، شنیدم و ... حساسیت پیدا کردم. این حرف ها بوی تعفن بی تقوایی و قدرت طلبی میده.


۱- بیانات مقام معظم رهبری ۴/۹/1388

۲- بیانات مقام معظم رهبری در ديدار اعضای مجلس خبرگان رهبری - 1388/07/02

۳- بیانات مقام معظم رهبری در اجتماع مردم كنگاور - 1390/07/27

۴- بیانات مقام معظم رهبری در خطبه‌هاى نماز عيد سعيد فطر 1388/06/29

۵- بیانات مقام معظم رهبری در خطبه‏هاى نماز جمعه تهران‏ - 28/ 07/ 1368

۶- بیانات مقام معظم رهبری در دیدار رئیس و مسئولان قوه قضائیه - 1390/04/06

http://hayatebateni.blogfa.com/

نام: بی نام   تاریخ: ۲۲ آذر ۱۳۹۰
خیلی عالی است


نام(اختیاری):
ایمیل(اختیاری):
عدد مقابل را در کادر وارد کنید:
متن:

کانال تلگرام مفیدنیوز
کلیه حقوق محفوظ است. نقل مطالب با ذکر منبع بلامانع ميباشد.