غرب و نگرانی از قدرت نرم چین؛ توهم یا واقعیت

     رشد شتابان قدرت اقتصادی چین از اواخر دهه 90 میلادی به این سو و آنچه که کابوس اژدهای زرد خوانده می شود سیاست مداران غربی را به شدت نگران کرده است. این ترس و وحشت با آغاز بحران اقتصادی اروپا و آمریکا از سال 2008 به این سو؛ علی رغم اینکه پکن را نیز تا حدودی درگیر خود کرده است، به شدت تشدید شده است. امکانات برتر انسانی چین به نسبت رقبای تجاری خود علت اصلی این مهم بوده است. اما این وحشت ابعاد دیگری را نیز در بر می گیرند. ابعادی که رسانه های غربی به صورتی پنهان تر به آن می پردازند.
    در یک دهه اخیر و با عنایت به افزایش توجه به نقش آفرینی قدرت نرم و هوشمندانه در سطح بین الملل؛ توجه به قدرت نرم پکن نیز در کانون توجه ها قرار گرفته است. بهره گیری غرب از قدرت نرم در دو قرن اخیر به عنوان ابزار نفوذ در کشورهای هدف، ترس نهادینه شده از تمدن شرق در چهارچوب دکترین های متداول در اروپا و آمریکا و در نهایت تلاش نظریه پردازان غربی به منظور ایجاد دشمنی خارجی در برابر سبک زندگی و ارزش های خود ریشه اصلی این تصورات را تشکیل می دهند.

    اگر قدرت نظامی و اقتصادی (سیاست چماق و هویج در برابر دولت ها و ملت ها) را قدرت سخت و قدرت فرهنگی، ارزشی و سیاست خارجی مشروع (ایجاد جذابیت و دستیابی به قلوب و اذهان دولت ها و ملت ها) را قدرت نرم تعریف کنیم. ایجاد هوشمندانه توازن میان قدرت نرم و قدرت سخت مطابق بافت منطقه ای و جهانی در چهارچوب رهیافت قدرت هوشمندانه قابل تعریف است.

    علی رغم تشدید نگرانی ها در مورد رشد فزاینده قدرت اقتصادی و نظامی چین( قدرت سخت) اما بسیاری از کارشناسان بین‌الملل هنوز هم بر قدرت نرم و هوشمندانه ضعیف پکن تأکید می‌کنند. برای مثال این دیدگاه جوزف نای(1) کارشناس علوم سیاسی آمریکاست. او بر این باور است که علی رغم تمدن غنی، پیشرفت چین با غربگرایی همخوانی بیشتری دارد. این نگرش با سفری کوتاه به مراکز اقتصادی چین برای بسیاری از تحلیل گران نمایان شده است. رواج سبک زندگی غربی بویژه در میان جوانان طبقه متوسط شهری در پکن و بندر شانگهای این روزها به عنوان واقعیتی انکارناپذیر سنت ها و فرهنگ چند هزار ساله این کشور را تهدید می کند. گرچه سقوط اتحاد جماهیر شوروی گزینه‌های راهبردی جدیدی را برای مقامات پکن در آسیای میانه، شمال شرق آسیا، جنوب شرق آسیا و آفریقا به‌وجود آورد اما نفوذ بیشتر اقتصادی این کشور و ماهیت غیرگفتمان ساز چین برای ایجاد رهیافت و ایدئولوژی جدید که ادعای ایجاد سبک جدیدی از زندگی داشته باشد کاملاً مشهود است. در عرصه رسانه ای نیز سینمای چین از ابتدای قرن حاضر با حرکت به سوی تولید به سبک سینمای آمریکا، حرکت در جهت یکسان سازی ارزش ها و آنچه که این روزها جهانی سازی خوانده می شود را به نمایش گذارده است.

    ماهیت غیر سیاسی تمدن در شرق آسیا به نسبت ماهیت سیاسی تر تمدن اسلامی نوعی استحاله را در برابر نمادهای تمدن غرب برای میلیون ها چینی بوجود آورده است. ساختار سیاسی سکولار در پکن خود تشدید کننده این روند بوده است. با این وجود نگرانی محافل غربی از آنچه که تصرف جهان از سوی چین می خوانند به قوت خود باقی است. در بین این کشورها استرالیا به علت نزدیکی جغرافیایی با چین و همراهی همیشگی با منافع راهبردی آمریکا و اتحادیه اروپا در حوزه جنوب شرقی آسیا بیش از سایر کشورهای دیگر خطر ازدهای زرد را لمس کرده است.

      امضای قراردادهای متعدد نظامی و امنیتی با آمریکا و بویژه اعطای پایگاه نظامی به واشنگتن در سفر اخیر اوباما به استرالیا نمود عینی عکس العمل سیدنی البته در ابعاد نظامی به این نگرانی رو به رشد است. لذا به علت اهمیت موضوع برای منافع بلند مدت این کشور و غرب در آسیا کوین راد به عنوان وزیر امور خارجه استرالیا چندی قبل در سخنان کم سابقه ای به انعکاس بخشی از این نگرانی پرداخته است.

     کوین راد در گردهمایی دانشجویان سابق رشته تجارت دانشگاه آکسفورد در سیدنی با ابراز نگرانی شدید از افزایش قدرت نرم چین بر این باور است که این قدرت هوشمند و فوق العاده پکن ابعاد فرهنگی غرب را هدف قرار داده است. او در ادامه بر این باور است که نگرانی ها در مورد قدرت نظامی رو به رشد چین و پیامدهای آن برای آمریکا و هم پیمانانش نباید تنها بر کمیت و کیفیت قوای نظامی و اقتصادی این کشور متمرکز گردد.

     وزیر خارجه استرالیا در سخنرانی اش در مورد افرایش قدرت چین و مشغول شدن آمریکا به سمت استرالیا و کشورهای آسیایی اقیانوس آرام  به منظور کاهش نفوذ چین در یک دنیای چند قطبی با ارائه مثالی بر این باور است که آمریکا سالها است از قدرت نرم خود استفاده کرده است. لذا اگر می بینیم تویترز و فیس بوک به خبر مرگ "استیو جابز" سریعا پاسخ می دهند، می توانید بفهمید که قدرت نرم آمریکا به کجا رسیده. است.

    او در ادامه می گوید: نسل ها در سراسر جهان فقط "آیفون" ها و "مک" ها را می شناسند، این نامها مترادفند با موفقیت، ابتکار، طرح عالی، و کارآفرینی هستند. اما این تمام واقعیت نیست. آنها سبک زندگی را می فروشند. در عصر حاضر دولت ها و سرمایه داران با ایجاد شرکت های بزرگ عملکرد یک جامعه را به شدت توسعه می دهد. این مهم قطعاً نوآوری را تسریع کرده است و ارزشهای تحسین شده جهانی را نمایندگی می نماید.

     در این راستا است که چین می خواهد قدرت نرمش را توسعه دهد اما قدرت نرم در یک رابطه خطی به عنوان اساس قدرت سخت به تنهایی رشد نمی کند. وزیر امورخارجه استرالیا در پایان بر این باور است که: سوال ناتمام این خواهد بود که آیا نظام چین می تواند قدرت نرم خود را به مانند آمریکا در سه دهه اخیر افزایش دهد؟

    در پاسخ به این پرسش کوین راد باید گفت: 33 سال پس از شروع سیاست اصلاحات «دنگ شیائوپینگ» و شکل‌گیری پکن، چین بار دیگر به قطب اقتصادی آسیا تبدیل شد و «قدرت سخت» آن کشور هم مورد توجه قرار گرفته است اما عدم توجه جدی طراحان فرهنگی چین به ماهیت قدرت نرم و هوشمندانه به نسبت آمریکا و اروپا در آینده اثرگزاری چین را در جهان چند قطبی با مشکلات فراوانی مواجه خواهد ساخت. ماهیت صرفاً اخلاقی و غیرسیاسی سنت های حاکم بر این کشور به نسبت ماهیت فعال و اجتماعی اسلام از قدرت رقابت کم تری با فرهنگ و ارزش های غربی برخوردار است.

پی نوشت ها
1-  جوزف نای استاد دانشکده علوم سیاسی دانشگاه هاروارد است که پیش از این ریاست این دانشگاه را نیز به عهده داشته است. ریاست شورای اطلاعات ملی، دستیار وزیر دفاع و دستیار معاون وزیر خارجه برخی از مناصب دولتی است که پیش از این نای بر عهده داشته است. وی علاوه بر همکاری با روزنامه نیویورک تایمز، واشینگتن پست و وال استریت ژورنال، چندین کتاب از جمله پارادوکس ابرقدرتی امریکا در جهان و قدرت نرم: ابزارهای موفقیت در سیاست های جهانی را نگاشته است.
جوزف نای به عنوان مبدع مفهوم قدرت نرم، منتقد سیاست های دوره ریاست جمهوری جورج بوش بوده است. وی در کتاب اخیر خود که رهبران سیاسی: قدرت سخت، نرم و هوشمند نام دارد، انتقادات خود از سیاست های دوره ریاست جمهوری جورج بوش را در قالب بحث های تئوریک مربوط به قدرت نرم، سخت و هوشمند مطرح کرده است. وی معتقد است که دولت جورج بوش در جنگ علیه تروریسم به دلیل درک نادرست از فضای فرهنگی جهانی گام های اشتباهی برداشت.
2-  برای دست یابی به متن کامل سخنرانی کوین راد به نشریه The Australian رجوع شود.
 

مفیدنیوز - رضا عابدی گناباد