در قسمت قبلی اشاره شد، برای شناخت تغییر و تحولات منطقه، رویکرد صحیح آن است که تحولات در کشورهای عربی را بصورت یک بسته کامل تحلیل کرد. اشاره شد که نگرانی امریکا از حذف همپیمانان منطقهای، لغو پیمان کمپ دیوید و رفع محاصره غزه نیست. بلکه نگرانی از اتحاد تنگاتنگ ملتهای منطقه و قیام همگانی اعراب و مسلمانان برای بلعیدن غده سرطانی صهیونیستی و از بین رفتن اسراییل است.
هم چنین عنوان شد که گزینه امریکا برای مقابله با موج بیداری ملتها، تغییر حاکمیت در کشورهای عربی نیست. حتی در سوریه! بلکه تهدید به تجزیه و وقوع جنگ داخلی مورد توجهتر است.
اینک و پس از بررسی کلی، مجال برای بررسی تک تک قیامها مناسب است.
سوریه، شاهد کودتای غرب علیه انقلابهای عربی
موج انقلابها که از تونس شروع شد، کشورهای مختلفی را تحت تاثیر خود قرار داد. یکی از این متاثرین، سوریه است. در سوریه به مانند بسیاری از کشورهای عربی، سالهاست که یک حزب نظامی، حاکمیت مطلق را در اختیار دارد. در این کشور تظاهرات بی معنی است. حزب دوم ناممکن است. سکولاریسم یکی از اصول حاکم بر کشور است. البته این مواضع در دوره حاکمیت بشار تلطیف شده و اصلاحاتی ولو اندک در این کشور رخ داده است.
در میان مخالفین اسد، اقشار دانشگاهی، روشنفکر و طبقات بالای جامعه کمتر دیده می شود. شاید خدام را بتوان تنها نماینده این گروه عنوان کرد که بدلیل جنگ قدرت از حزب حاکم جدا شد و نخست وزیری را به خارج نشینی فروخته است.
مخالفین بشار، عمدتا شامل اخوانیها، سلفیها و کردها هستند.
کردها از جمعیت و جایگاه اقلیت در سوریه برخوردارند. اخبار حکایت از آن دارد پس از میانجیگری کردهای عراقی، کردهای سوریه با دریافت برخی امتیازها فعلا، حاضر به معامله با حاکمان سوریه شده اند.
گروه اخوانیها و سلفیها جدیترین مخالفین اسد هستند. از این دو گروه سلفیها ارتباطات خوبی با عربستان دارند و توسط گروه سعد حریری (لبنان) و عبدالله دوم (اردن)، پشتیبانی می شوند. حرکتهای تند، طالبانی و ایدئولوژی ضد سکولاری این گروه مانع از آن شده که امریکا بعنوان جایگزین روی آنها حساب باز کند. ضمن آنکه رهبران داخلی این گروه از استقامت کافی برخوردار نیستند و ظهور ارتباط بعضی از شیوخ سلفی با اسراییل، ضربه مهلکی به حرکت اعتراضی آنها کوفت.
اخوانیهای سوریه گرچه از پشتوانه اجتماعی بهتری برخوردار است، برای امریکا، همردیف حماس محسوب می شوند، لذا مورد حمایت نیستند و چندان به بازی گرفته نمی شوند تا موفق به کسب قدرت سیاسی نشوند. تجربه نشان داد، آزاد شدن اخوانیها از سوی اسد، تظاهرات روز نکبت و فریاد بازگشت به وطن، در مرزهای اسراییل را به همراه داشت و سبب شد اسراییل از دخالت مستقیم در حوادث سوریه، پرهیز کند.
از این رو حمایتهایی که از این گروهها صورت می گیرد، صرفا حکم شمشیر آخته دارد و استفاده کامل از آن نتایج را معکوس خواهد کرد. لذا با این اوصاف، ترکیب مخالفین داخلی سوریه، نشان می دهد امکان تغییر حاکمیت در سوریه وجود ندارد و ناخواسته گروه اسد، گزینه بد آمریکا از میان بدترینها است.
شرایط منطقه، بروز تحولات در سوریه را اجتناب ناپذیر کرده است. با این حال نوع منازعه در سوریه مبین آن است که عوامل خارجی نیز در این بحران وارد شده است. آغاز تحولات در سوریه از زمانی آغاز شد که سقوط حکومت مبارک، قطعی شد. در آن هنگام، همانطور که گفته شد، مهمترین نگرانی، امنیت اسراییل قلمداد شد.
سوریه خط مقدم مقاومت به حساب می آید. گروههای مبارز فلسطینی در دمشق پایگاههای اجتماعی و سیاسی خوبی دارند که در هیچ کشور عربی از یک دهم آن امکانات هم برخوردار نیستند. حتی حماس که از اخوان المسلمین بشمار می آیند، محدودیتهای اخوان الملسلمین سوریه را ندارند.
شعار ضدیت با اسراییل در همه انقلابها شنیده می شود. سوریه، تنها پشتیبان عربی انقلابها در این شعار بود. در حقیقت اگر سوریه مشغول درگیری داخلی نمی شد، به محل خوبی برای رفت و آمد انقلابیون عرب و هماهنگی اقدامات، تبدیل می شد. این محوریت گرچه در سالهای اول، به مدیریت انقلاب معطوف می گشت، اما در یک برهه میان مدت، می توانست مرکز راهبری و اجرایی حرکتهای آنتی اسراییلیزم بوده و به توسعه محور مقاومت منجر گردد.
از سوی دیگر یکی از راهکارها برای ترساندن انقلابها از تهدید امنیت اسراییل، اعمال فشار بر حکومت حامی مقاومت ضد اسراییلی بود. در حقیقت، با فشار به سوریه، به انقلابها هشدار داده شد که خط قرمز انقلابها، امنیت اسراییل است. مردم می توانند حکومتهایشان را ساقط کنند، اما اگر این رفتارها خدشه ای به امنیت اسراییل وارد کند، مطلقا تحمل ناپذیر خواهد بود و انقلابهای نوپا باید به تحریم و شورشهای داخلی تن دهند. چنانچه حمله سلفیهای مصر به اماکن مقدس و بالاگرفتن اختلاف قبطیها و مسلمانان در مصر، نمودی از این تهدید بود.
این شرایط، آشکار ساخته که انقلاب در سوریه یک انقلاب ساختگی برای حمایت از اسراییل در برابر انقلابهای عربی است.
