نقش کتاب در تقویت پیوند‌های فارسی زبانان
تاریخ: ۱۸ ارديبهشت ۱۳۹۰
شبکه خبری صداقت - با توجه به آغاز بیست و چهارمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران از 14الی 24 اردیبهشت سال جاری در محل مصلای تهران با شرکت 4 هزار ناشر داخلی و 1700 ناشر خارجی و بازدید بیش از 4 میلیون نفر از آن كه معتبرترین نمایشگاه در منطقه و جهان محسوب می‌گردد، لازم است پیرامون کتاب و نقش آن در جامعه و پیوند ملت‌ها و دولت‌ها چند ملاحظه مورد توجه قرار گیرد، زیرا نمایشگاه مذکور یکی از فرصت‌های مناسب در امر تبادل همکاری‌ها در زمینه چاپ و نشر و همکاری عمیق ناشران و نویسندگان محسوب می‌شود. این نمایشگاه تنها محل فروش و عرضه کتاب نیست، بلکه با دارا بودن برنامه‌های ویژه جنبی همچون دیدار و ملاقات با پدید‌آورندگان کتاب، معرفی چهره‌های سرشناس حوزه نشر، نقد و بررسی و سخنرانی‌های تحلیلی و کارشناسانه از منحصر‌به‌فردترین اجتماعات در ایران و جهان به شمار می‌رود. لذا شرکت و حضور ناشران و ادیبان کشورهای مختلف در نمایشگاه كتاب زمینه خوب و مناسبی را جهت شناخت عمیق‌تر آنها فراهم آورده است و هیچ چیز مثل کتاب که معجزه آخرین پیامبر خدا، رسول اکرم(ص) نیز هست، نمی‌تواند این میزان بازدیدکننده داشته باشد.
در دنیای حاضر نقش کتاب به عنوان ابزار آشنایی ملت‌ها و مروج فرهنگ افزایش روزافزونی داشته و رشد و ارتقای رسانه‌های از جمله رایانه، رادیو، تلویزیون و ... نتوانسته از جایگاه ممتاز آن بکاهد. اما به عقیده کارشناسان عرصه فرهنگ، توجه به نشر، پخش و انتشار کتاب در سال‌های اخیر در میان فارسی‌زبانان با حرکت نزولی همراه بوده است. هر چند در اوایل استقلال کشورهای آسیای مرکزی در سال‌های نود قرن بیستم میلادی به این مهم توجه ویژه‌ای صورت می‌گرفت و در این زمینه مجموعه‌های اشعار، داستان، رمان، آثار فولکور، مردم‌شناسی و آثار ادیبان کشورهای تازه استقلال یافته در ایران به زبان فارسی چاپ شد و به گفته اهل تحقیق در معرفی آثار و اندیشه‌های فرهیختگان و دانشمندان این کشور‌ها در ایران موثر بود. در چند در سال‌های اخیر این روند به فراموشی سپرده شده و همکاری‌های اقتصادی گسترش یافته ولی به بخش فرهنگ توجه کمتری مبذول شده است.
به گفته کارشناسان همکاری کشور‌ها زمانی نتیجه مطلوب و پرباری خواهد داشت که توجه به بخش‌های مختلف همزمان و همسان و به طور مساوی صورت بگیرد و در غیر این صورت، نتیجه معکوس به بار خواهد آمد. همکاری‌ها در بخش‌های گوناگون و در حوزه‌های سیاسی، اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی، ورزشی، هنری و ... باید صورت بگیرد و بدون توجه به این مساله همكاری‌ها دچار افت خواهد شد. این مساله را می‌توان در روابط ایران و تاجیکستان مشاهده نمود. هر چند در ابتدای کسب استقلال تاجیکستان از شوروی، همکاری‌های دو کشور تقریبا در همه بخش‌ها از رشد چشمگیر و یکسان برخوردار بود، ولی از سال 2000 به بعد این همکاری‌ها بیشتر جنبه اقتصادی یافت و بخش فرهنگی که بیشترین نقش را در این میان دارد، بر اثر بی‌توجهی و کم‌حوصلگی دچار ضعف شد. مسئولین و مقامات دو کشور بر روی طرح‌های مهم اقتصادی و انجام پروژه‌های کلان مانند ساخت تونل انزاب- نقب استقلال(که توسط شرکتی ایرانی انجام شد) و نیروگاه سنگ توده 2 توجه بیشتری نمودند و این همکاری‌ها تا حدی موفقیت‌آمیز بود. در حالیکه زمینه‌های مساعدی برای گسترش این بخش که شامل مشترک بودن فرهنگ دو ملت، زبان، آداب و رسوم و مراسم فراوان می‌باشد، ولی به نظر می‌رسد همکاری‌های فرهنگی دو کشور در حاشیه قرار گرفته‌اند. در این میان کتاب به عنوان مهم‌ترین عنصر و عاملی اساسی می‌تواند نقش موثری داشته باشد و اهمیت این موضوع بر هیچ‌کس پوشیده نیست.
شرکت نمایندگان فرهنگی تاجیکستان در نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران که هر ساله در اردیبهشت ماه در تهران برگزار می‌گردد، گواهی بر این امر است و اساتید و صاحب‌نظران تاجیک با عطشی بی‌سابقه کتاب‌های چاپ ایران را خریداری كرده و همزمان به برادران ایرانیِ خود سفارش کتاب، لغت‌نامه و كتب مختلف را در رشته‌های گوناگون پزشکی، شیمی، ادبیات، تاریخ، جغرافیا، زبان‌شناسی، تکنولوژیِ، نرم‌افزار و ... می‌دهند. ایران در چند سال اخیر به عنوان قدرت چاپ و ترجمه کتب مختلف در زمینه‌های گوناگون در منطقه خود را به اثبات رسانده است. وجود چاپخانه‌های و مراكز نشر مجهز، آرایش و تزئین منحصر به فرد كتب و محتوای ارزشمند آنها از جمله دست‌آورد‌های مسئولین و دست‌اندرکاران صنعت چاپ و نشر در ایران بوده که جایگاه اول را در منطقه داراست و موفقیت‌های‌شان در این عرصه قابل ستایش است. ولی متاسفانه تاکنون حتی یک فروشگاه کتاب فارسی ایرانی در تاجیکستان دایر نشده تا نیازهای مردم فارسی‌زبان این کشور را مرتفع نماید. هر چند فروشگاه کتاب "الهدی" در شهر دوشنبه فعالیت می‌کند، ولی بررسی‌ها نشان می‌دهد که اولاً این فروشگاه در مرکز پایتخت تاجیکستان قرار ندارد و ثانیاً کتاب‌های آن محدود و طبق نیاز مخاطبان تاجیکی نیست. فروشنده این فروشگاه نیز اعتراف می‌کند که بازدید مشتریان بسیار اندک است و کتاب‌هایی که از سوی آنها تقاضا می‌شود، در فروشگاه وجود ندارد.
موضوع دیگر در این رابطه لزوم تاسیس انتشارات مشترک ایران و تاجیکستان است که یک نیاز مبرم محسوب می‌شود ولی متاسفانه به دلایل مختلف این مهم هنوز عملی نشده است. در صورت تاسیس شدن این مراكز نشر، بسیاری از مشکلات فرهیختگان و پژوهشگران دو کشور رفع خواهد شد. این مراكز نشر می‌توانند آثار و تحقیقات دانشمندان و صاحب‌نظران را به طور مشترک با دو خط فارسی و سیریلیک چاپ کنند تا بدین وسیله اهل ادب و علم هر دو کشور از دست‌آورد‌های یکدیگر مطلع شوند و نیز خط فارسی بدین طریق در تاجیکستان گسترش پیدا کند.جای تاسف است که در دنیای معاصر که روز به روز به سمت پیشرفت در حال حرکت است این پیشنهادها كه امکان‌پذیر هم هستند، هنوز عملی نشده‌اند. این طرح به سرمایه‌گذاری هنگفت و مبالغ کلان نیاز ندارد، بلکه بخش خصوصی می‌تواند در این زمینه نقش موثری داشته باشد. اما سوال اصلی این است كه کدام نهاد، سازمان و یا وزارتخانه در این عرصه گام اول را برمی‌دارد؟ بسیاری از فرهنگ‌دوستان دو کشور در جستجوی پاسخ این سوال هستند. این پیشنهاد سود مادی و بهره فراوان معنوی درپی‌خواهد داشت و بی‌شک مبتکر آن در تاریخ مناسبات فرهنگی دو کشورِ هم‌زبان و هم‌باور و هم‌دل، نام خود را با خطوط زرین ثبت خواهد نمود.
|
