سینما نماد دوران تجدد

در جدال بین سنت‎‎ها و مدرنیته، سینما از اهمیت ویژه‎ای برخوردار است، زیرا به اندازه تمام تاریخ ادبیات بر افکار مردم جهان تأثیر داشته است. دلایل بسیاری برای آن برمی‎شمارند. فرانسوی‎‎ها تاریخچه سینمای خود را از ۲۷ دسامبر ۱۸۹۵ یعنی سه روز به پایان سال نو میلادی حساب می‎کنند و مبدا پیدایش سینمای ایران، چهار سال پس از آن‎که اولین دوربین فیلم‎برداری به دربار قاجار می‎رسد آغاز می‎شود. میرزا ابراهیم‎خان عکاس‎باشی به تقلید از برادران لومیر، بدون داشتن فیلم‎نامه، دوربین کوکی را به میان مردم برد. همانند اروپا و آمریکا، در ایران نیز قبل از سینمای داستان‎پرداز و فیلم‎های بلند، سینمای مستند آغازگر راه پیدایش این هنر مدرن بود. این تصاویر مردم‎نگارانه در فیلم‎خانه ملی، موزه سینما و آرشیو تلویزیون موجود است.
امروز سینمای ایران ۱۱۱ ساله شد. سینما نماد و نشانه بارز دوران تجدد‎گرایی برای ملل گوناگون محسوب می‎شود. در این مختصر، تاریخچه سینمای ایران را به چهار دوره تقسیم می‎کنم: قاجاریه، پهلوی اول، پهلوی دوم و دوره ۳۳ ساله‎ای که پس از انقلاب شاهد آن هستیم. بررسی نقاط ضعف و قوت آن را باید استادان تیزبین سینما، جامعه‎شناسی و روانشناسی، با پرهیز از خلاصه‎گویی بنویسند. دو دهه از دوران پهلوی دوم، سینمای ایران به ورطه ساده‎اندیشی و ابتذال سقوط کرد، اما فراموش نمی‎کنیم که در همان ایام، هنرمندان متفکری که در زمینه فیلم‎سازی فعالیت داشتند، در کارنامه هنری خود آثاری درخشان و ماندگار بر جای گذاشتند. داریوش مهرجویی، بهمن فرمان‎آرا، بهرام بیضایی، ناصر تقوایی، فرخ غفاری، امیر نادری، پرویز کیمیاوی، سهراب شهید ثالث، محمدرضا اصلانی، کامران شیردل، ابراهیم گلستان، علی حاتمی و... سینمای نوین ایران را پایه‎گذاری کردند.
امروز در کارنامه سینمای ایران با نگاهی شتاب‎زده به سه دهه اخیر، نام کارگردانان نواندیش را می‎بینیم که هرگز از روی دست خودشان هم کپی نکردند!... تا این‎که آثار ارزشمندی تولید شد که افتخار آفریدند و جایگاه ایران را در تمام جهان پرآوازه کردند. شما دارای هر سلیقه هنری که باشید، به‎طور متوسط، برای این سال‎ها، نام ۳۰۰ فیلم سینمایی بلند را در زمره آثار تحسین‎برانگیز ایران جای می‎دهید. هر سال به‎طور متوسط ۱۰ فیلم بلند!... آیا این رقم کمی محسوب می‎شود؟! حالا درخواست من این است: فکر کنید تا به‎خاطر بیاورید! اما این حقیر را، از نام بردن ۳۰۰ فیلم برتر سال‎‎های اخیر معذور بدارید. همین‎طور از ذکر نام کارگردانانی که هرکدام‎شان مرا وادار می‎کنند تا به علامت احترام برای‎شان سر خم کنم، زیرا قدر و منزلت آثارشان فرصت بی‎اعتنایی را از من می‎گیرد. جای دیگری این کار را می‎کنم. فقط همین!