سه دهه انتظار براي خبر از يك خبرنگار

به نام يگانه داننده همه اخبار و اسرار هستي
خداست كه همه چيز را مي‌داند

سرنوشت برادرم كاظم اخوان، خبرنگار و هنرمند عكاس خبرگزاري جمهوري اسلامي و همراهانش: حاج احمد متوسليان‌، تقي رستگار مقدم و سيد محسن موسوي كاردار سفارت ايران در بيروت كه قريب سه دهه از ربودن آنان در لبنان توسط نيروهاي وابسته به رژيم اشغالگر قدس مي گذرد در ظاهر به يكي از پيچيده ترين معماهاي سرنوشت 4 شهروند جمهوري اسلامي بدل شده است و رمزگشايي از آن به سبب پيوندهاي وثيق آن با شرايط سياسي و امنيتي منطقه و ارتباط آن با دخالت برخي افراد ذي‌نفوذ كه در پس‌زمينه تمام امور مربوط به اين پرونده نقش فعالي بازي كرده‌اند باعث شده حل آن علي‌رغم گذشت 29سال با حاشيه‌هاي بسيار ممكن نشود. اما مرور زمان از مسئوليت پذيري ما كم نمي‌كند و اين جرم مستمر ضدانساني مي بايست به عنوان يك مسئله ملي پيگيري و سرنوشت اين عزيزان روشن شود.

درست است كه سه دهه گذشته اما هنوز فضاي مه‌آلود ما را احاطه كرده و شفاف نشده و اعلام قطعي جاي خود را به ابهام و عدم‌قطعيت سپرده است. ما همچنان منتظر شنيدن يك خبر هستيم. سه دهه از لحظات عمرمان بي‌خبر از سرنوشت او به‌سر شد. معنى چشم‌انتظاري را نمي شود فهميد، بلكه بايد آن را تجربه كرد بايد از مسير برزخ عبور كرده باشي تا بداني چه فضايي دارد.

قبل از اينكه دست به قلم ببرم با خود فكر كردم كه خدايا با گذشت سه دهه، بار ديگر كه مي خواهم صندوق رنج سي ساله خود را باز كنم چه بگويم كه تكراري نباشد. خيلي چيزها در مورد اين پرونده گفته شده و ساده از كنار آن گذشته اند و نه‌تنها هيچ عكس العملي در پي نداشته است بلكه به‌عكس آن عمل شده است. اما به هر حال ناگفته‌هايي بايد مطرح شود تا در تاريخ و براي آيندگان بماند و تكليف امروز ما اين است كه توجه مردم ايران را به واقعيت‌ها جلب كنيم. اگرچه شرح سه دهه در اين كوتاه ميسر نيست اما اميدوارم روزي حقايق آشكار شود به هر حال غفلتي تاريخي در مورد يك خبرنگار مظلوم ايراني شكل گرفته است و نمونه‌اي تراژديك اما محدود به نوع خود است.
با ياد و نام كاظم اخوان شما تلاش خبرنگاري را پاس مي داريد كه از ابتداي جنگ تا عزيمت داوطلبانه به لبنان در جبهه زندگي كرد. او خبرنگاري كاوشگر و حقيقت‌ياب بود براي همين به لبنان رفت.

اگرچه پرسش هاي اساسي زيادي وجود دارد اما پرسش اصلي خودم را از خبرنگاران حول اين محور قرار مي دهم: چرا سرنوشت كاظم اخوان خبرنگار ايرنا پس از گذشت سه دهه همچنان در هاله اي از ابهام قرار دارد؟

از چند راه مي شود جواب به اين سؤال را پيدا كرد. يكي از روش هاي جواب دادن به اين سؤال اين است كه از خودتان به عنوان يك خبرنگار بپرسيد اين پاسخي است به تغافلي عمدي يا سهوي كه در هر صورت از مسئوليت شناسي شما كم نمي كند. مي‌خواهم روي اين حقيقت تأكيد كنم كه اگر مسئوليت‌شناسي و آرمان خواهي را از شغل سخت خبرنگاري بگيريم شما بهتر مي دانيد چه بر سر آن خواهد آمد؟

خبرنگار صرف‌نظر از اينكه در كجاي جهان باشد، سفير فرهنگي يك كشور در كشور ديگر محسوب مي شود. پس كاظم يك سفير فرهنگي بود. امروزه در دنيا بخشي از ديپلماسي عمومي و اعلامي كشور ها توسط رسانه هاي آن شكل مي گيرد.

آيا خبرنگاري، در سه دهه گذشته سعي كرده حقيقت سرنوشت او را كشف كند؟ در طول اين سي سال حتي يك خبرنگار براي يك بار از شخصي كه قريب بيست سال مسئوليت پرونده خبرنگار و ديپلمات هاي ربوده شده ايراني را در لبنان داشته است سؤالي نكرده است. او نه به مردم و نه به مسئولين توضيح نمي دهد و خود را در برابر هيچ مقامي پاسخگو نمي داند آيا در كشور ما عده اي داراي مصونيت آهنين هستند؟
احترام به حق ديگران مؤلفه‌هايي دارد كه اين روزها چندان نشاني از آنها نمي‌بينيم. به‌رغم ابعاد اين حادثه و سوابقي كه پديد آورد بحث چنداني توسط رسانه ها به عمل نيامده است كافي است به اخبار روز خبرنگار در روز گذشته توجه كنيد.
تكليف خود را به عنوان يك خبرنگار با گذشته و آينده اين پرونده روشن كنيد تا كي مي خواهيد منفعل عمل كنيد؟ به دفاع از حقوق از دست رفته يك خبرنگار و خود برخيزيد. كار خبرنگار دفاع از حقوق عموم مردم و حفاظت از آن و حق‌گويي است. حق‌گويي و عدالت خواهي را قرباني مصلحت انديشي نكنيد. چرا سال ها از عمر روزنامه نگاري ما مي گذرد، اما هنوز مقوله اخلاق رسانه اي به رازي سر به مُهر مي ماند.

خبرنگاري حقيقت‌ياب تعريف‌ خاصي‌ دارد كه‌ قطعاً با شكلي‌ كه‌ در كشور ما‌ به‌ آن‌ پرداخته‌ مي‌شود، تفاوت‌ اساسي‌ دارد. حقيقت‌يابي نكته خيلي اساسي در خبرنگاري است كه در كشور ما به دليل شرايط خاص مورد توجه قرار نمي‌گيرد. نمي توان خبرنگار بود و در عين حال تصور كرد كه مي توان اين جهان را با تمام پيچيدگي هايش نيز داشت و در آن زندگي آرام و بي‌دردسري را پيش برد. خبرنگار صرف‌نظر از اينكه در كجاي جهان باشد خود بايد بگردد و حقايق را كشف كند. درست است كه خبرنگاران در معرض انواع فشار ها و محدوديت ها قرار مي گيرند. آنان به مسئوليتي گمارده مي شوند كه بايد به عنوان يك وظيفه نگران حفظ حقوق شهروندان باشند ولي بايد مصالح كشورشان را نيز در نظر بگيرند. خبرنگار در قلب خود بايد بداند كه اگر از حقوق همكار خود دفاع نكند هيچ‌كس ديگري نيز اين كار را نخواهد كرد و اين اصل خودياري است.
سياست هنر امكان است ما در سه دهه گذشته چه فرصت هايي و محدوديت هايي در اين پرونده داشتيم و هدر داديم. اراده به اهداف و انگيزه‌ها بستگي دارد. اراده و فرصت هر دو دست به دست هم براي بروز رفتاري ضروري‌اند، خواستن با شرايط وقوع و توانستن با اراده تجلي مي‌يابند اغراق نيست كه بگوييم اصطلاح تعاملات به هم وابسته بدين معناست كه همه چيز بر همه چيز تاثير مي گذارد. حقايق مهمي وجود دارد، با توجه به منحصر به فرد بودن اين پرونده از ساده انگاري و خام پنداري بايد اجتناب شود رويدادهاي اين پرونده بيش از حد پيچيده و حقيقتا بي‎نظير است.

در اين سه دهه فهميديم كه براي چون و چراهاي سياست بايد شكيبا بود. قطعا آرزوي ما اين است كه درباره سرنوشت برادرم به يقين برسيم در همه اين سال ها برخي با داده هاي حاصله در نتايج انحراف ايجاد نموده اند شواهد مورد ادعا در اين پرونده بايد عيني و با موضوع مرتبط باشند هر تحليلگر باهوشي اين را مي داند و داشتنن يك ديدگاه هوشمند بسيار حائز اهميت است، نقش ها و افراد بسيار مهم هستند.
با مباحث مطروحه امروزه ديگر نمي توان ابعاد مختلف اين پرونده را كتمان كرد. شعارهاي زيباي گذشته بايد جاي خود را به اعلام رك و راست سياست ها و اهداف واقعي دهد. عدم حقيقت‌يابي پيگيري سرنوشت كاظم اخوان به عنوان شكستي معنوي براي جامعه خبري ما در تاريخ ثبت خواهد شد و اگر شما به عنوان خبرنگار نتوانيد نوري بر آينده تاريك سياسي اين پرونده بتابانيد از ديگران انتظاري نيست و درد و رنج بي‌صداي ما سال هايي ديگر تداوم مي يابد.

آيا به نتيجه نرسيدن اين پرونده مقصر اصلي ندارد؟ اگر روزي قطعه هاي پراكنده اين پازل جمع شوند تصوير معناداري شكل خواهد گرفت تصويري با عمق بيشتر و جزئيات و وضوح بهتري ارائه ميكند به فهم نكات تاريك كمك مي كند.
همان‌طور كه پيش بيني مي شد مسائل مطرح شده اخير در سالگرد اسارت اين عزيزان از چنان اهميتي برخوردار نيستند كه مفروضات و نظريات گذشته را به چالش طلبيده و تجويزهاي جديدي را ايجاب كرده باشد و تحليل مهمي درباره اين پرونده در اختيار ما قرار نمي دهد والبته قابل پيش بيني بود كه چيز جديدي را در راس دستور كار ندارد و هيچ تغيير مثبتي حاصل نشده است چگونه آدم‌ها مي توانند در برابر يك واقعه واحد رفتار هاي متفاوتي از خود بروز دهند و به‌شيوه‌اي خاص عمل كنند براي حل چنيين معماهايي چه بايد كرد.
در اين ماه خدا با خداوند پيمان ببنديد حداقل در ظاهر و صوري و شكلي نسبت به سرنوشت يك انسان حساسيت نشان دهيد و روزنه اميدي را به آينده بگشايد، چگونگي برخورد يا عكس‌العمل شما به عنوان يك خبرنگار در برابر اين موضوع به اندازه پيامدهاي نهايي و مطلوب آن، از حساسيت بالايي برخوردار است.

*حسن اخوان (برادر خبرنگار جاويد الاثر كاظم اخوان)