بغض متراكم خاورميانه تركيد

¤ سير تطور بيداري اسلامي در منطقه را توضيح دهيد؟
اتفاقاتي كه در كشورهاي اسلامي افتاده، يك ريشه طولاني مدت دارد و شايد به بيش از صدسال پيش برمي گردد. بعد از فروپاشي عثماني و به وجودآمدن كشورهاي عربي از دل دولت عثماني، هميشه در اين كشورها بين مردم منازعاتي درباره آينده و سرنوشت كشورشان وجود داشته است. ما يك نقطه عطف در روند اين حركت مردمي داريم؛ پيدايش رژيم جعلي صهيونيستي در سال .1948 وقتي رژيم صهيونيستي با طراحي انگليس به وجود آمد، خاورميانه و كشورهاي عربي دستخوش دگرگوني هاي زيادي شد. چهارجنگ بين كشورهاي عربي و رژيم صهيونيستي- كه از حمايت غرب به ويژه آمريكا و انگليس برخوردار بود- اتفاق افتاد كه در همه آن ها رژيم صهيونيستي پيروز شد.
در گذشته موضوع مورد بحث در كشورهاي عربي اين بود كه قوميت مهم است يا عربيت؟ عربيت مهم است يا پان عربيسم؟ آيا هر كسي بايد در چارچوب مرزهاي خودش به عربيت يا مليت خود بپردازد و عرب مصري از عرب ليبيايي جدا باشد يا نه؟ جمال عبدالناصر سمبل پان عربيسم بود. اين بحث ضربه بزرگي به نهضت هاي اين كشورها وارد آورد.
بحث بعد اين بود كه پان عربيسم خوب است يا اسلاميت؟ چند انتفاضه در كشورهاي عربي اتفاق افتاد كه مهم ترينش بعد از انقلاب اسلامي ايران بود؛ انتفاضه پرتاب سنگ در فلسطين. بعد از آن انتفاضه، رويكرد حركت كشورهاي منطقه درباره فلسطين، رويكرد اسلامي شد. ديگر از عربيت، پان عربيسم و قوميت سرخورده شده بودند. از طرف ديگر مشاهده كردند كه در ايران، انقلابي با ايدئولوژي اسلامي، حكومتي را كه ريشه در 2500 سال پادشاهي داشت و جزو مهمترين متحدان آمريكا بود، كنار گذاشت و با مركب ديگري به مقصد رسيد. ضمن اينكه نهضت حزب الله هم پيش روي آنان بود. تنها نيرويي كه در كشورهاي عربي توانست مقابل رژيم صهيونيستي بايستد حزب الله بود.جنگ 33 روزه را نبايد دست كم گرفت. ضربه اي كه رژيم صهيونيستي چه به لحاظ داخلي و چه به لحاظ بين المللي در اين جنگ خورد، در تاريخ پيدايش اش بي سابقه بود. اين مسائل باعث شد تا تحولات در كشورهاي اسلامي اندك اندك به سمت بيداري اسلامي پيش برود. ديگر فكر و انديشه مردم در كشورهاي اسلامي اين شد كه به غير از مليت، عربيت و پان عربيسم، با عنصر ديگري نيز مي توان به استقلال رسيد؛ آن عنصر چيست؟ اسلام.
¤ در شكل گيري اين تطور فكري در كشورهاي منطقه چه مسائلي مؤثر واقع شد؟
دو مسئله طي اين سال هاي طولاني همواره مردم كشورهاي عربي را زجر داده است؛ يكي تبعيض در داخل كه توسط حاكمان اعمال مي شد و طبقه ضعيف را گسترش مي داد و مسئله ديگر تحقير جهاني. دولت آمريكا به كشوري مثل مصر با آن سابقه تاريخي و فرهنگي كه نقطه ثقل جهان اسلام بود كمك مالي مي كرد تا اين كشور از سياست هاي او پيروي كند و با رژيم صهيونيستي پيمان صلح ببندد كه نمونه آن پيمان «كمپ ديويد» بود. اين كمك گاهي به پنج ميليارد دلار در سال مي رسيد. مردم مصر با آن ريشه فرهنگي بسيار قوي احساس كردند در حال تحقير شدن هستند. اين مسئله در كشورهاي ديگر نيز وجود دارد. اين تبعيض در داخل و تحقير از خارج باعث شد حركت مردم اين كشورها تسريع شود.
¤ خطبه عربي رهبر انقلاب خطاب به ملت مصر و تونس در پانزدهم بهمن ماه سال گذشته، چه كمكي به روند بيداري اسلامي كرد؟
وقتي در اين كشورها شرايط بسيار سخت مي شود، مردم به دنبال كسي هستند كه حرف دل آن ها را بزند، با آن ها و براي آن ها حرف بزند. جهان اسلام در اين فضا اين مسئله را خوب فهميده كه رهبري جمهوري اسلامي همان كسي است كه مي تواند انتظارات آن ها را برآورده كند. صحبت هاي ايشان در 15 بهمن، يك تلنگر به بغض متراكمي بود كه در سينه بسياري از مسلمان ها در كشورهاي اسلامي وجود داشت.
¤ برخي معتقدند اتفاقات منطقه از سوي آمريكايي ها طراحي و هدايت مي شود، تحليل شما در اين باره چگونه است؟
اين خيلي ساده انگاري است كه ما آمريكا را فعال مايشاء بدانيم و فكر كنيم هر اتفاقي كه مي افتد، كار آمريكايي ها است. البته اين بدان معنا نيست كه آمريكا تلاش ندارد كه اين تحولات را به نفع خودش برگرداند. در ليبي اين مقوله را مشاهده مي كنيم. جنگ در ليبي چرا طولاني شد؟ درگيري هاي يمن چرا طولاني شد؟ آمريكايي ها خواستند كه طولاني شود. احساس كردند منافع شان به شكل ديگري تأمين مي شود. اما بايد ديد بازنده اول تحولات منطقه كيست؟ هيچ كس شك ندارد كه بازنده اول، رژيم صهيونيستي است. كشورهاي در حال تحول يا از ديد اسلامي مخالف رژيم صهيونيستي هستند يا از ديد ملي.
مصر كه مرز امن اسرائيل بود الآن از بين رفته است. رژيم صهيونيستي بزرگ ترين ضربه را خورد. اگر ما بپذيريم كه آمريكا اولين، مهم ترين و حياتي ترين اولويتش حفظ رژيم صهيونيستي است، حركتي نمي كند كه اين رژيم به مخاطره بيفتد. پس اين حركت، آمريكايي نبوده است.
هر حكومتي كه در مصر روي كار بيايد، حتماً فاصله اش با آمريكا بيشتر از فاصله اي است كه مبارك با اين كشور داشت و فاصله اش با جهان اسلام كمتر از فاصله اي است كه مبارك داشت. چگونه ممكن است آمريكا چنين تغييراتي را طراحي كرده باشد؟
آمريكايي ها در جريان اين تحولات پيوسته مواضع شان را تغيير داده اند؛ اول مي گفتند مبارك بايد باشد، بعد گفتند عمر سليمان باشد. اگر اين تغييرات از سوي آمريكا طراحي شده بود، بايد مردم منطقه با آن همراه مي شدند نه اينكه آمريكا به تدريج و به اجبار با موج سواري با مردم همراه شده و از مواضع خود عقب نشيني كند. بنابراين حركت خودجوش بوده است.
¤ يكي از مواردي كه موجب انتقادات افكار عمومي نسبت به عملكرد آمريكا و نظام سلطه شده، رفتارهاي متناقض آمريكا نسبت به قيام هاي مردمي در منطقه است. چرا رفتار آمريكا در ليبي، يمن، سوريه و... متفاوت است؟
در ليبي، حذف قذافي كار مشكلي نيست. غربي ها به خصوص آمريكا فقط ژست كمك كردن به مردم اين كشور مي گيرند وگرنه چطور صدام را به راحتي از عراق برداشتند؟ البته در ليبي بحث قبيله اي وجود دارد كه اين مسئله در عراق نبود، اما جمعيت ليبي يك پنجم عراق است. در اين جا دو مسئله وجود دارد؛ اول اينكه آن ها تلاش مي كنند تا جايگزيني براي اين كشور پيدا كنند تا بتواند منافع غرب را تامين كند كه البته موفق نمي شوند. دوم اينكه مي خواهند ليبي به لحاظ منابع نفتي به يك كشور ويرانه تبديل شود تا بعد براي بيكاري خودشان در اين ركود اقتصادي كار درست كنند، اشتغال ايجاد كنند و قراردادهاي بزرگ ببندند.
در يمن هم آمريكايي ها نگران جانشين هستند و نمي دانند چه كسي روي كار مي آيد. نمي دانند آيا اخوان المسلمين روي كار مي آيد؟ آيا با بافتي كه اين كشور دارد كسي مثل عبدالله صالح پيدا مي شود تا منافع آمريكا را تحت پوشش مبارزه با تروريسم حفظ كند؟
در جاهاي ديگر مانند سوريه نيز تحريك مي كنند. تحريك بيروني در سوريه كاملا روشن است. اتفاقاً برخورد آمريكا در اين زمينه نشان مي دهد كه دم خروس پيدا است. چطور در بحرين آمريكا يك جور عمل مي كند و در سوريه جور ديگر؟ اگر آمريكا صداقت دارد، در بحرين نيز مثل سوريه عمل كند. به نظر من آمريكايي ها هر چقدر بيشتر موضع گيري مي كنند، بيشتر روشن مي شود كه قافيه را باخته اند.
¤ طرح شعارهاي اسلامي از سوي مردم و گرايش فزاينده به انجام اعمال عبادي اجتماعي، مي تواند شاهدي بر ماهيت اسلامي اين تحولات باشد، اما آيا ميزان رويكرد اسلامي در همه اين تحولات يكسان است؟
نوع نگرش مردم كشورهاي منطقه نسبت به اسلام متفاوت است. مردم مصر با وجود اين كه سال ها زير سلطه مبارك و قبل از آن انور سادات بودند، عميقاً به اهل بيت(ع) علاقه مند هستند. در مصر اماكن متبركه اي مربوط به اهل بيت(ع) وجود دارد كه مورد احترام بسيار مردم قرار دارد. مردم مصر عميقاً مذهبي هستند. ممكن است نسبت مصر با اسلام با كشور ديگري مانند تونس يا جاهاي ديگر متفاوت باشد، اما همه اسلامي هستند. ممكن است مسير اداره اين كشورها متفاوت از يكديگر باشد، اما روشن است كه وقتي اين كشورها و حكومت ها روي كار بيايند، فاصله شان با رژيم صهيونيستي بيشتر و فاصله شان با جهان اسلام كمتر مي شود و حرف شنوي شان از آمريكايي ها بسيار كمتر خواهد بود. در عين حال بايد توجه كرد كه تحولات ناشي از اين نگاه، تازه در ابتداي راه قرار دارد و اين حركت هنوز به ميانه هم نرسيده است.
¤ از نظر شما آينده اين بيداري مردمي چگونه است و تا چه اندازه زمينه گسترش دارد؟
شما ترديد نكنيد كه نقشه و معادلات خاورميانه عوض خواهد شد. كشورهاي عربي مسلمان براي اولين بار فهميده اند كه اگر حركت كنند مي توانند تغييرات زيادي ايجاد كنند. اين خيلي مهم است كه طعم پيروزي زير زبان شان آمده است. تونسي ها و مصري ها توانستند، يمني ها ديگر كار را رها نمي كنند. بحرين و ساير كشورهاي حوزه خليج فارس نيز همين طور هستند. اين مسئله كوچكي نيست. اعتماد به نفس بزرگ ترين ابزار كشورها است و اگر ملتي به آن مجهز شود ديگر نمي توان آن ملت را شكست داد. الآن آمريكايي ها در كشورهاي عربي نيز از همين مسئله نگران هستند. چرا آمريكا با ايران دشمن است؟ آيا به خاطر تكنولوژي است؟ يا منابع مالي ما زياد است؟ سلاح اتمي داريم؟ مساحت كشورمان از آمريكا بيشتر است؟ يا جمعيت بيشتري داريم؟ خير. پس آمريكا از چه چيزي نگران است؟ آمريكايي ها از اعتماد به نفس مردم و حكومت ايران نگران هستند.
اين تحولات دير يا زود كل كشورهاي عربي را در برمي گيرد. تحول در اين كشورها مثل آب در حال گرم شدن است. تا آب نجوشد شما متوجه اتفاق خاصي نمي شويد. فكر مي كنيد خبري نيست و آب راكد است، اما وقتي كه به نقطه جوش رسيد، غل مي زند و ديده مي شود. اين حركت در بستر و لايه هاي زيرين جامعه شكل گرفته است.
اين اتفاقات از كشورهاي عربي هم فراتر مي رود حتي تا آسياي دور و مناطق ديگر پيش مي رود. همانند سنگي است كه داخل حوض آبي افتاده و امواج آن در حال گسترش است. در كشورهايي كه به مركز تحولات نزديك تر هستند، اين موج شديدتر است و به نقاط دور كمي كندتر مي رسد، شدتش هم كمتر مي شود ولي بالاخره تمام حوض را فرا مي گيرد.
¤ به عنوان پرسش پاياني، چه خاطره اي از رهبر معظم انقلاب در ذهنتان ماندگار شده است؟
در جلساتي كه ايشان با مسئولين وزارت امور خارجه داشتند. بيشترين تاكيدي كه رهبري در اين جلسات مطرح مي كردند تاكيد بر خودباوري بود. به ما مي گفتند وقتي با يك خارجي، غربي و اروپايي مي نشينيد و صحبت مي كنيد، خودتان را كمتر از آن ها نبينيد؛ بلكه بالاتر ببينيد.
خاطره ديگر مربوط مي شود به مشي رهبر انقلاب در عرصه سياست خارجي. زماني كه من سفير ايران در آلمان شرقي بودم، رهبري كه در آن زمان در كسوت رياست جمهوري بودند، به نيويورك رفتند. ايشان يك بار به نيويورك رفتند. آن روزها كشور با شرايط ويژه اي روبرو بود. جنگ تحميلي، درآمد كم نفت، حمايت برخي كشورهاي مرتجع منطقه از صدام و خيلي از مسايل ديگر، همگي باعث شده بود كشور در اوج گرفتاري هاي خود؛ تنهاي تنها باشد. شرايط طوري بود كه وقتي سفراي ما به مهماني هاي ديپلماتيك مي رفتند، خودشان را در تنگنا احساس مي كردند.
رهبري در آن شرايط به نيويورك رفتند و يك سخنراني كردند كه بعدها فيدل كاسترو، رهبر انقلابي كوبا به مسئولين ما گفته بود: «من متن سخنراني آقاي خامنه اي را در كشوي ميزم گذاشته ام و هر وقت فرصت مي كنم آن را مي خوانم.» آن زمان مقامات آلمان شرقي هم از سخنان آقاي خامنه اي به نيكي ياد مي كردند.
منبع: پايگاه اطلاع رساني دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آيت الله خامنه اي