آينده روابط آمريكا - پاكستان در سايه موازنه گرايي جديد

در پي كشته شدن اسامه بن لادن در خاك پاكستان، آينده روابط اين كشور با ايالات متحده بعنوان دو متحد استراتژيك در مبارزه با تروريسم، موضوعي است كه سوال هاي بسياري را در ارتباط با سياست خارجي و امنيتي ايالات متحده در منطقه آسياي جنوب غربي ايجاد كرده است.
با اعلام خبر كشته شدن بن لادن و در خانه اي در 'ابوت آباد' پاكستان آينده روابط دو كشور در وضعيت تازه اي قرار گرفته است و اين سوال - دستكم در سطح رسانه اي - از سوي مقامات آمريكايي مطرح مي شود كه باوجود حمايت هاي لجستيكي و مالي آمريكا از اسلام آباد در طول ده سال گذشته، نشانه هايي از ايجاد محدوديت در فعاليت هاي گروههاي تروريستي در پاكستان مشاهده نشده است.
در همين زمينه برخي از مقام هاي كنگره معتقدند كه كشته شدن بن لادن در پاكستان نشان از آن دارد كه اسلام آباد ديگر نمي تواند شريكي مطمئن براي واشنگتن در مبارزه عليه تروريسم باشد. در اين زمينه سناتور فرانك لاتنبرگ، خواستاراعمال اقدامات سختگيرانه تري از جمله به تعليق افتادن كمك مالي واشنگتن به پاكستان شده اند.
اين سناتور آمريكايي در مصاحبه با شبكه خبري سي ان ان گفت 'ما قبل ازواريز كردن يك سنت ديگر به حساب پاكستان، بايد بدانيم كه آيا واقعا پاكستان در مبارزه عليه تروريسم با ما در يك جبهه قرار دارد يا خير؟' همچنينن، اظهارات لئون پنتا رييس سازمان سيا مبني بر قابل اعتماد نبودن ارتش و نيروهاي امنيتي پاكستان در عمليات عليه اسامه بن لادن، از عمق تنش هاي در روابط دو كشور خبر مي دهد.
پنتا در مصاحبه با شبكه فاكس نيوز گفته است؛'آمريكا مقامات پاكستاني را به اين دليل از عمليات يادشده مطلع نكرد كه احتمال دخالت آن ها در اين حمله وجود داشته است' اين در حالي است كه يوسف رضا گيلاني نخست وزير پاكستان، دوشنبه(19 ارديبهشت) در سخنراني پارلماني خود گفته بود سازمان اطلاعات و امنيت پاكستان سرنخ‎هايي در خصوص محل اختفاي بن لادن به دست آورده بود كه در نهايت به شناسايي كامل محل اقامت او منجر شد.
وي همچنين 'اتهامات' مطرح شده در خصوص همدستي پاكستان با بن لادن يا عدم توانايي اين كشور براي دستگيري وي را كاملاًً نادرست توصيف كرد.
سلمان بشير وزير امور خارجه پاكستان نيز،روز چهارشنبه 14 ارديبهشت، اظهارات رييس سازمان سيا را ناراحت كننده دانسته است.وي در واكنش به اين اظهارات گفت: 'نيروهاي امنيتي ما مدت ها قبل، محل را شناسايي كرده و سازمان هاي امنيتي امريكا را در جريان يافته¬هاي خود قرار داده بودند.'
وي در عين حال گفت كه 'البته آن ها تجهيزات بسيار پيچيده تري براي بررسي و كشف جزئيات در اختيار دارند.'
اما اندرو وايلدر، از كارشناسان امور پاكستان در 'انستيتو صلح' در آمريكا معتقد است كه اوضاع بين دو كشور در حال تغيير است.به اعتقاد وي ' اهميت' مطرح شده در رابطه دو كشور اين است كه آمريكا نمي تواند در رابطه اش با پاكستان درحالي كه هيچ گونه اعتمادي بين دو كشور وجود ندارد، همانند گذشته باشد.
در ديگر سو،جي كارني سخنگوي كاخ سفيد، روز دوشنبه 19 ارديبهشت تاكيد كرده كه پاكستان به مقابله با تروريسم كمك زيادي كرده است.آقاي كارني رابطه آمريكا با پاكستان را 'مهم' اما در عين حال 'پيچيده' توصيف كرده است.
براين اساس، به نظر مي رسد كه روابط پاكستان و ايالات متحده پس از مرگ بن لادن در مسيري پيچيده و غيرشفاف قرار گرفته باشد چراكه انتقاد مقامات آمريكايي از عملكرد نيروهاي امنيتي پاكستان و اعتراض مقامات سياسي پاكستان به اقدام يكجانبه نيروهاي امنيتي آمريكايي در حمله به محل اختفاي بن لادن را مي توان از جمله عواملي برشمرد كه بر نوعي تداوم تغيير در سياست آمريكا در قبال پاكستان استوار است.

**روابط آمريكا- پاكستان پس از مرگ بن لادن
--------------------------------------------------
مرگ 'بن لادن' رهبر گروه القاعده از نگاه آمريكايي ها برگ برنده اي است كه مؤيد موفقيت در تغيير سياست امنيتي آمريكا در افغانستان و توجيه كننده ضرورت ادامه حضور نيروهاي اين كشور در منطقه خاورميانه براي مبارزه با ترورسيم و افراط گرايي است.
در شرايطي كه روابط آمريكا با دولت پاكستان در روزهاي اخير با كشته شدن بن لادن در خاك پاكستان و اقدام يكجانيه دولت آمريكا دچار تنش هاي رو به تزايدي شده بود با گسترش حملات هوايي آمريكا به مناطق قبايلي پاكستان - تازه ترين حمله جنگنده هاي آمريكايي به وزيرستان پاكستان در22ارديبهشت 5 كشته برجاي گذاشت- ، آينده اين روابط را در وضعيت ابهامي قرار داده است.
در ديگرسو، روابط پاكستان با قدرت هاي بزرگ و منطقه اي، بدون ترديد بيشتر تحت تاثير مساله مبارزه با تروريسم است. اما اين كشور در عين حال از شركاي مهم چين، ايالات متحده واروپا در منطقه به حساب مي آيد. در واقع پاكستان اگر چه رقيب بزرگ و ديرينه اي چون هند در كنار خود را دارد اما از جانب ديگر با قدرت مهم ديگر منطقه يعني چين داراي روابط بسيار نزديك است. چين به دلايل رقابت با هند و نگراني از رشد افراط گرايي ميان مسلمانان اويغور، پاكستان را به شدت تقويت مي كند و در مقابل پاكستان از بزرگترين خريداران توليدات چيني بويژه جنگ افزارهاي توليد چين است.
اين در حالي است كه پس از يازدهم سپتامبر آمريكا به دليل ماهيت سياست خارجي خود در مقابله با تروريسم، پاكستان را جزو شركاي استراتژيك در اين زمينه قرار داد و با كمك 18 ميليارد دلاري در طي دهه گذشته، عملا تلاش كرد تا وراي انتقاد تز ساخت سياست و حكومت در پاكستان، اهداف استراتژيك خود در ارتباط با اين منطقه را دنبال كند. اما از منظر ايالات متحده، حضور بن لادن و وجود تناقضات رفتاري در ساخت سياسي پاكستان مي تواند عاملي براي ايجاد نوعي 'موازنه گرايي جديد' در منطقه آسياي جنوب غربي باشد. در منطق موازنه گرايي جديد، ايالات متحده تلاش كرده است تا با افزايش نقش هند در مناسبات جهاني دو هدف را دنبال كند. براين اساس، از يك سو، نقش چين را بعنوان يكي از قدرت هاي جهاني در هماهنگي با تغييرات الگويي نظام بين الملل كم رنگ مي سازد و از ديگر سو، سطح چالشگري هند در مقابل پاكستان را افزايش مي دهد.در اين ميان توافقنامه هاي امنيتي و قراردادهاي تسليحاتي آمريكا و هند كه در سفر اوباما به هند در 17 آبان 1389 بسته شد در پديدآيي چنين رويكردي تاثيرگذار بوده است.
در مقابل، دولت پاكستان با درك روندهاي سياسي جديد تلاش مي كند تا وراي تغييرات در چگونگي سطوح موازنه از سوي آمريكا، قدرت هاي بزرگ ديگري همچون چين و روسيه را به صفحه ژئوپلتيك منطقه آسياي غربي وارد سازد.
در همين زمينه رييس جمهور پاكستان روز چهارشنبه 21 ارديبهشت به مسكو سفر كرد و روز پنجشنبه مذاكراتي با دميتري مدوديف رييس جمهور روسيه خواهد داشت. هرچند چارچوب اين سفر امضاي موافقتنامه هاي اقتصادي عنوان شده است اما به نظر مي رسد، دولت پاكستان با بررسي زواياي اقدام يكجانبه دولت اوباما در حمله به محل اختفاي بن لادن، تغيير در سياست هاي امنيتي و فقدان يك تصميم متمركز در مقابله با پديده تروريسم در پاكستان، متقاعد شده است كه نوع رويكرد آمريكا به اسلام آباد در آينده متفاوت خواهد بود و براين اساس دولت پاكستان تلاش مي كند تا متحدان ديگري، فراتر از متحدان سنتي خود بعنوان موازنه گران جديد وارد منطقه آسياي جنوبي غربي كند.
همچنين پيامي كه اين الگوي رفتاري مي تواند براي ايالات متحده داشته باشد، براين مبنا خواهد بود كه منطقه آسياي جنوب غربي، منطقه اي منحصربه دو قدرت هند و پاكستان است از اينرو تمايل براي ايجاد تغييرات در چيدمان بازيگران و چگونگي موازنه از سوي آمريكا بعنوان موازنه دهنده سوم به نفع قدرت ديگر يعني هند مي تواند حضور موازنه گران ديگري همچون چين و روسيه را نيز به همراه داشته باشد.
در نهايت، با واكاوي روابط ايالات متحده و پاكستان در دوره جديد و براساس منطق موازنه گرايي جديد مي توان رگه هايي از تداوم و تغيير را مشاهده كرد. تداومي كه با كمك هاي نظامي و مالي به دليل ترس از ماهيت گسترش تروريسم در پاكستان، افغانستان و جهان از اين منطقه ادامه خواهد يافت و تغييري كه از استراتژي نظامي – امنيتي آمريكا آغاز گرديده و به ماهيت موازنه در اين منطقه خواهد انجاميد.