فرهنگ بی دینی یا بی دینی فرهنگی

پاسخ یکی از بینندگان معترض تئاتر بهشت روی اقیانوس به جوابیه کارگردان که گفته بود(ای کاش تماشاگران معترض تا آخر نمایش صبر می کردند): آیا خود شما وقتی دزدی وارد منزلتان شود صبر میکنید تا ببینید تصمیم بر دزدی چه چیزی دارد یا آیا اصلا می تواند چیزی را با خود ببرد یا نه ، بعد با وی درگیرمی شوید ،یا اینکه به محض ورود به حریم خانه تان به مقابله و اعتراض می پردازید؟

این بیننده در ادامه درباره تاثیر تئاتر در فرهنگ می گوید:

تأثیر تئاتر در ترویج فرهنگ امری است که آنرا به منزله قطعه ای از پازل فرهنگی می توان تلقی کرد و این امر را که ذاتا ماهیتی فرهنگی دارد، نمی توان بدون توجه به فرهنگ دینی مد نظر داشت.
متأسفانه غفلت از فرهنگ دینی و یا دستورات دینی در حیطه فرهنگ آنچنان رسوخ پیدا کرده که دین و فرهنگ را دو مقوله جدا دانسته و به اسم فرهنگی بودن یک مقوله، نسبت به دستورات دینی و آراء دین در آن عرصه بی توجهی می شود، حتما در پاره ای شرایط تلاش در راستای این خواهد شد که امور فرهنگی را جداگانه و با ملاکی متمایز از ملاکهای دینی باید سنجید.

در ماههای اخیر متأسفانه چنین امری در عرصه تئاتر رو به رشد نهاد، و توجه متدینین از هر قشری را به خود جلب کرده و جامعه فرهنگی را در معرض اتهام قرار داده، از جمله معضلاتی که در تئاترهایی از قبیل هدی گابلر و... دیده شد.

این امر هنگامی چشمگیرتر می شود که اینگونه اباحه گری ها در حیطه تئاتر مذهبی خودنمایی می کنم و به اسم فعالیت در راستای فرهنگ دینی، با مظاهر و حریم های دینی معارضه می شود به عنوان مثال می توان به تئاتر بهشت روی اقیانوس اشاره کرد

مخالفت با بدیهی ترین اصول و ظواهر دینی در راستای ایجاد تفکر دینی ادعایی است که از هیچ انسان خردمندی صادر نشده و هیچ عقل سلیمی آنرا تأیید نمی کند، هرچند از ترفندهای فنی و حرفه ای برای پوشش این مخالفتها استفاده شود.

در این زمینه به چند نکته به صورت پراکنده اشاره کرده و قضاوت را به عهده خوانندگان گرامی می گذاریم.
1- کارگردان خانمی را به اسم راوی و تنها اسم راوی انتخاب کرده و به وسیله همین یک نفر هرآنچه که در مورد حضرت صدیقه طاهره(س) در طول نمایش اتفاق می افتد را بر روی صحنه می آورد درحالی که حجاب این خانم کوچکترین تناسبی با حجاب آن حضرت ندارد. و برای حضرت امیر (علیه السلام) هم راویِ دیگری مشخص کرده که در تمامی سکانس ها تنها شخصی است که دیالوگ های حضرت و بازی نقششان را بر عهده دارد. کم کم برای هر هنرپیشه به جای بازیگرجایگاهی به اسم راوی  تعریف کرده و از پذیرش مسئولیت چنین اقدامی فرار می کند و از میان تماشاگران آنهایی را که به نمایشش اعتراض کردند را به بی سوادی متهم میکند.

2- کارگردان مخالفت تماشاگران با این قبیل بی توجهیات به دستورات دینی را تقبیح کرده وآن را نوعی تعصب قلمداد می کند و می گوید: ای کاش تا پایان نمایش اعتراضی نمی شد تا معترضین ببینند این اعتراض اصلا وارد است یا نه؟!
مثلا اگر تماشاگران به بد حجابی بازیگران و مشکلات متعدد دیگری اعتراض نمی کردند، شما در پایان نمایش حجاب بازیگرانتان را درست می کردید! که گفته اید( ای کاش تا پایان نمایش اعتراضی نمی شد تا معترضین ببینند در آخر نمایش این اشکالات اصلاح میشود یا نه) در این صورت آیا به ذهن مخاطب القا نمی شد که نعوذ بالله حضرت زهرا هم ابتدا بد حجاب بودند بعد توبه کردند. اصلا آیا خود شما وقتی دزدی وارد منزلتان شود صبر میکنید تا ببینید تصمیم بر دزدی چه چیزی داردیا آیا اصلا می تواند چیزی را با خود ببردیا نه ، بعد با وی درگیرمی شوید ،یا اینکه به محض ورود به حریم خانه تان به مقابله و اعتراض می پردازید؟
چه حرف نابجایی است اگر کسی بگوید هنگامی که به اسم دین با مظاهر و ظواهر آن مقابله می شود و به آن بی توجهی می شود صبر کن ببین با این فسق عملی، اعتقادی اصلاح می شود یا نه و اگر عقیده ای اصلاح شد، اعتراضی نکن، این چیزی جز توجیه وسیله با هدف نیست.

3- ایشان در دفاعی که از خود میکند مخالفین خود را کم جلوه می دهد، در حالیکه چهل تن از ترک کنندگان تئاتر بیانیۀ اعتراض امضا کرده و تعداد بسیاری بدون امضای این بیانیه جلسه را به اعتراض ترک کردند و بعد کارگردان برای کم نشان دادن این جمع می گوید فقط سی نفر تئاتر را ترک کرده اند.

4- نکته قابل تذکر در صحبت های ایشان اینست که مدعی اند تماشاگران در همان 5 دقیقه ابتدایی وقتی دیدند که از گریه زاری خبری نیست سالن را ترک کردند. اما این به دور از انصاف و نوعی مغالطه گویی است چرا که اولا بینندگان بعد از اجرای چند سکانس که حدود نیم ساعت به طول انجامید دست به اعتراض زدند ، ثانیا اعتراض تماشاگران نه به خاطر عدم وجود مدیحه سرایی بلکه به دلیل وجود بعضی انحرافات موجود در تئاتر از جمله : 1- نواختن ویالون توسط خانمی با پوشش نا مناسب همراه با اشوه های خاصش 2- پوشش نامناسب خانمی که به اسم راوی ، نقش حضرت زهرا(س) را بازی می کرد 3- بعضی دیالوگ های احساسی و عاشقانه که بعضا از حد خود خارج شده و حضرت صدیقه طاهره(س) و امیر المومنین(ع) را به عاشق و معشوق های برخی افسانه ها شبیه می کند و از این قبیل موارد بوده است. البته ما با جنبه های فنی تئاتر آشنایی کافی نداریم و شاید این موارد هم در راستای معقول کردن نمایش و اقناع نسل جوان در حیطه های تفکر و خرد باشد.

5- از نکات مهمی که در پاسخ کارگردان مشهود است ژورنالیستی بودن جوابیه و استدلالات مملو از مغالطه ایشان است مانند این که گفته اند: (در یک دوره جلوی ماهواره ایستادیم اما نتیجه منفی اش را دیدیم این محدودیت ها مشکلات بیشتری را در پی داشت ، ممیزی ها باید در حد معقول باشد) تشبیه اعتراض برخی تماشاگران دغدغه مند به جلوگیری از ماهواره چه وجهی دارد!؟ اگراین مغالطه ایشان را به عنوان استدلال بپذیریم آن وقت هر جا اعتراض به سهل انگاری ها و تجاوز از حدود و حریم های مذهبی صورت بگیرد، ممانعت از آن می شود شبیه جلو گیری کردن از ماهواره ، پس چون به ادعای ایشان که محدودیت ها مشکلات بیشتری را به دنبال دارد و اصلا ممیزی صحیحی درنظر ایشان موجود نمی باشد پس محدودیت ها را بر داریم. در ضمن ورود ماهواره کم آثار منفی در جامعه ما نگذاشته اگر چه باید گفت که شیوه ی مقابله با ماهواره باید از طریق راه های مناسب فرهنگی و ارتباطی باشد اما به هر حال باید برای جلو گیری از انحرافات و برنامه های ضد دینی برنامه و طرح مناسبی داشت. نکته دیگر اینکه ایشان با آوردن این جمله که ممیزی ها باید در حد معقول باشد نوعی مصادره به مطلوب کرده و اعتراضات را نا معقول و کار خود را معقول جلوه می دهد و این کلامی خارج از منطق و صواب است.                    

6-  جایگاه تئاتر و اساسا هنر این است که با تجسم و تطبیق مفاهیم عقلی فهم آن را تسهیل و اثر آن را دوچندان کند،با توجه به این که تاثیر دو جنبه عقلانی و احساسی به طور توأمان با هم در تئاتر بر هیچکسی پوشیده نیست کارگردان پیوسته در جای جای جوابیه خود اشاره می کند که قصد اجرای تئاتر در جهت  افزایش تعقل را دارد و در حالی که گوشواره تعقل و عقلانیت را تکرار میکند، هیچ اشاره ای به این که در نمایشش چه قدر توانسته است مدعایش را به تصویر بکشد، نمی کند و صرفا مدعی این است که بر خلاف سایر تئاتر های مذهبی که فقط جنبه احساسی داشته در این نمایش به جنبه عقلی وقایع حضرت زهرا(س) پرداخته است. این گفته که سایر تئاتر های مذهبی از قبیل تا اشکستان و شعله در زمهریر و ... تنها نمایشی از احساسات بدون جنبه عقلی بوده و جوانان این گونه آثار را قبول نمی کنند، نوعی بی احترامی از جانب کار گردان به این نمایش ها و مخاطبینش محسوب می شود.

7- نکته دیگر اینکه کارگردان می گوید:(در طول یکی از اجرائاتم دختر بچه هفت ساله ای را دیدم که از پدرش میپرسید چرا نمی شود چهره بازیگر را دید) و از این جمله به صورت کنایی به مخاطب القا می کند که باید بدون روبند چهره حضرت را نشان داد. حال آنکه به این سوال به انحاء مختلف می توان پاسخ داد به عنوان مثال ، مفاهیم دینی ما آنقدر وسیع و پر معنا می باشند که لزومی ندارد همانند کارگردان های غربی به سمت به تصویر کشیدن چهره های زیبا و چشم های قشنگ رو آورده و با بُلد کردن آنها باعث شویم که مخاطب بخصوص قشر جوان آنقدر مجذوب چشم زیبا و ابروی کمان بشود که مفاهیم دینیمان درحاشیه  قرار بگیرند در ضمن فکر نمی کنید به تصویر کشیدن زیبایی های ظاهری یک زن در نقش حضرت زهرا(س) منافی با عفت وحیاء آن حضرت می باشد؟ اصلا اگر این کودک بعد از نمایش آن بازیگر را با حجابی نامناسب ببیند، به نظر شما نقض غرض نشده؟!

8- این نکته بسیار حائز اهمیت است که هرچه محتوای تئاتر عمیق تر باشد تجسم مفاهیم عالی انسانی در آن سخت تر و فنی تر میشود و متخصص خاص خودش را میطلبد، طبیعی است ساختن نمایش در مورد بالاترین شخصیت¬های انسانی کار فوق-العاده ظریفی است و اگر کارگردان به دلیل درگیر شدن با مسائل حاشیه ای – که در واقع جزء متن تئاتر می باشد – نمیتواند نمایشی معقول برای تماشاگر به تصویر بکشد این از ضعف او است.

9- دستیار کارگردان که زنی بدحجاب میباشد در جواب یکی از تماشاگران که از او پرسیده بود ،برای اجرای این نمایش با کدام یک از متخصصان دینی مشورت کرده اید می گوید:(ما نظر خودمان را بیان کردیم وبه نظر من این نمایش هیچ اشکالی نداشت). جناب دستیار کارگردان آیا اگر برایتان مشکلی پیش بیاید مثلا مبتلا به مرضی شوید به کسی که مهارتش چیز دیگری است ،مثلا به یک مکانیک مراجعه میکنید!؟ شما چطور به خودتان این اجازه را می دهید، درکاری که تخصصش را ندارید نظر بدهید آن هم چنین مسئله مهمی ،شما با نشان دادن حجاب ضعیفی از حضرت زهرا(س) بانی ترویج معضل بدحجابی در جامعه ونیز هتک حرمت به ساحت مقدس بانوی نمونه ی اسلام می باشید

10- این دفاعیات کارگردان در صورتی رنگی از دفاع داشت که تماشاگران قبل از این اعتراض به ایشان تذکر نداده بودند، در حالی که برخی از بینندگان اجرای اولیه به طور دوستانه متذکر چنین لغزش هایی شده بودند اما چه سود که ایشان اصل چنین جریانی را گویا فراموش کرده بودند و حضور عده ای را که التزام مناسبی به حجاب نداشتند را دلیلی بر صحت عدم التزام خود قلمداد می کنند.
وحقاً جای تأسف که وزارت ارشاد چنین لغزش هایی را نادیده گرفته و مجوز اجرای این نمایش را صادر کرده است و امید است دیگر شاهد این گونه مسائل نباشیم.