نگیرد مرد زیرک کار خود سُست...
علیرضا مختارپور قهرودی
زیرک بودن از صفات مطلوب هر انسان است.
گاه تنها صفتی که بهعنوان عامل موفقیت برای یک شخصیت برمیشماریم، همین زیرکی است.
اما اینکه زیرکی و کیاست چیست و چه معیاری برای آن وجود دارد، غالبا مغفول است و متأسفانه گاه حتی کسانیکه حدود الهی و اخلاق را زیرپا گذاشته و به موقعیتی ظاهری از نظر مالی یا پُست و مقام و شهرت دست یافتهاند، زیرک خوانده میشوند.
اما چه بهتر که این مسأله را در روشنایی معرفتبخش کلام اولیای دین بررسی کنیم و ملاک و معیار زیرکی را از محضر پُرفیض آنان دریابیم.
حضرت امیرالمؤمنین علی ـ علیهالسلام ـ در بیانات متعددی به این نکته اشاره فرمودهاند که تأمل در این کلمات حقیقت زیرکی را آشکار میسازد.
از جمله:
قال علی ـ علیهالسلام:
۱. اَلْکیسُ اَصْلهُ عَقْله و مَرؤتُه خُلقُه و دینُهُ حَسْبُه.
زیرک، ریشهاش خِرَد او، مردانگیش خوی او، و دینش تبار اوست.
۲. اَلْکیسُ مَنْ عَرَفَ نَفْسَهُ وَ اَخْلَصَ اعمالَه.
زیرک کسی است که خود را بشناسد و اعمالش را [برای خدا] خالص گرداند.
۳. اَلْکیسُ مَنْ کانَ یومُهُ خَیرا مِنْ اَمْسِه و عقل الذم فی نَفْسه.
زیرک کسی است که امروزش بهتر از دیروزش باشد و نکوهش را از خود باز دارد.
۴. اَلْکیسُ مَنْ اَحیا فَضائلَهُ وَ اَماتَ رذائلَهُ بقمعه شهوته و هواه.
زیرک کسی است که فضیلتهای خویش را زنده كرده و با سرکوب شهوت و هوای نفسِ خود رذیلتهایش را بمیراند.
۵. اَلْکیس تَقوی الله سُبْحانَهُ وَ تَجَنبُ المَحارِم وَ اِصلاح المَعاد.
زیرکی تقوای خدای سبحان است و دوری گزیدن از حرامها و گرفتن توشه آخرت.
۶. اَلْکیسُ مَن مَلَک عِنانَ شَهوَتِهِ.
زیرک کسی است که مالک عنان خواسته خود باشد.
۷. اَلْکیسُ مَن تَجَلبب الحیاء وَ ادرعَ الحِلْم.
زیرک کسی است که حیا را پیراهن و بردباری را زره خود قرار دهد.
امام علیهالسلام، زیرکی را امری بر پایه عقل و خرد و دارا بودن فضائل اخلاقی و دوری از رذائل و معاصی و همواره به فکر آخرت و اصلاح اعمال خود بودن و زمام شهوات و خواستهها را در دست گرفتن و تلاش برای بهتر بودن و کاملتر شدن نسبت به روز قبل و در یک کلام خودشناسی، خداشناسی و تلاش برای زندگی ایمانی و انجام اعمال صالحه دانستهاند.
حال وقت آن است که بازنگری کنیم و ببینیم آیا در زیرک دانستن افراد تا چه حد این معیارها را در نظر داشتهایم، و تلاش کنیم تا زیرک باشیم.
منبع: پنجره
|
