فرار طالبان زنداني به سبك كابوهاي آمريكايي

'كندن سه ماهه زمين براي فرار از زندان' سوژه‌اي هميشگي براي ساخت فيلم‌هاي آمريكايي براي رهايي كابوهاي قهرمان فيلمنامه، شخصيت‌هاي مثبت و سخت‌كوش با هدف‌هايي والا بوده است اما چندي است دنياي واقعي موجود در سرزمين افغان‌ها افسانه كابوهاي فراري در فيلم‌هاي هاليوودي را پايان داده‌اند.
پنجم ارديبهشت‌ماه خبر رسيد كه حدود 500 زنداني گروه طالبان با حفر يك تونل به درازاي 360 متر از زندان قندهار فرار كرده‌اند.
به گزارش يورونيوز، 120 تن از اين زندانيان فراري، جزو مقام‌هاي بلندپايه طالبان بودند كه طي چندين عمليات‌ نظامي در سال‌هاي گذشته دستگير شده‌ بودند.
همچنين دو والي گماشته شده طالبان كه در ارزگان، قندهار و هلمند فعاليت داشتند نيز در ميان فراريان بودند.
'قاري يوسف احمدي' سخنگوي گروه طالبان، گفت: اين تونل در مدت سه ماه توسط نيروهاي اين گروه حفر شد تا اين گروه موفق شود 500 زنداني خود را شامل چند تن از فرماندهان عالي‌رتبه، از زندان نجات دهد.
'سيامك هروي' يكي از سخنگويان حامد كرزي، در گفت‌وگو با شبكه خبري 'بي. بي. سي'، نيروهاي خارجي را در اين حادثه مقصر دانست.
وي گفت: تاكنون انتقال مسووليت‌هاي امنيتي شهر قندهار به نيروهاي افغان انجام نشده و طبيعي است نيروهاي خارجي هم در اين شهر مسووليت‌هايي دارند.
البته فرار دسته‌جمعي زندانيان طالبان از زندان‌هاي افغانستان امر تازه‌اي نيست. اما آنچه بيش از همه توجه‌ها را به خود جلب مي‌كند تكرار اين حادثه در يك زندان (زندان قندهار) است كه بزرگ‌ترين زندان جنوب افغانستان به شمار مي‌آيد.
در تيرماه سال 1387 چهل مرد مسلح با استفاده از بمب، در ورودي زندان قندهار را منهم كردند و پس از كشتن نگهبانان، حدود 900 زنداني را كه 350 نفر از آنان شبه‌نظاميان وابسته به گروه طالبان بودند، آزاد كردند.
شواهد موجود به گونه‌اي خودنمايي مي‌كند كه اكنون با گذشت يك هفته از فرار اين زندانيان، حكايت‌هايي از احتمال تباني امريكا و طالبان در دهان‌ها مي‌چرخد.

** فرار زندانيان طالبان؛ برآيندي از مذاكرات مخفي طالبان و آمريكا
----------------------------------------------------------------------
پس از حادثه انفجار برج‌هاي دوقلوي سازمان تجارت جهاني در نيويورك (يازدهم سپتامبر 1380)، 'جرج دبيليو بوش' با محكوم كردن گروه القاعده، از طالبان كه آن زمان اداره افغانستان را بر عهده داشتند، خواست 'اسامه بن لادن' سركرده گروه القاعده را تحويل دهد.
پس از درخواست طالبان از آمريكا براي ارايه مدارك اتهام عليه بن لادن و بي‌اعتنايي دولت بوش، ناگهان شيپور جنگ عليه ترور به صدا درآمد و افغانستان بر صندلي متهم رديف نخست نشست.
با وجود سقوط دولت طالبان و گذشت 10 سال از آغاز اشغالگري سرزمين افغانستان، گفته‌هايي درباره احتمال آغاز مذاكرات ميان امريكا و طالبان و حتي نشت اطلاعات از اتفاق‌هاي مرتبط با آن، با استقبال رسانه‌ها مواجه مي‌شود.
بسياري، نشستن گروه طالبان و مقام‌هاي آمريكايي دور يك ميز را بيانگر تغيير معادله بازي در افغانستان مي‌دانند كه در صورت شكلگيري داراي اثرات مهمي در ابعاد داخلي و بين‌المللي خواهد بود.
از زمان اشغال افغانستان توسط نيروهاي امريكايي، مذاكرات بين طالبان و آمريكا بارها تكذيب و البته گاهي به طور دست و پا شكسته تاييد شده است اما آنچه بسختي مي‌توان تكذيب كرد وجود يك يا چند رابطه باواسطه يا بي‌واسطه- و نه مذاكرات مستقيم- بين طالبان و آمريكا است كه از آن طريق، پيام‌هايي به طرف‌هاي مقابل منتقل مي‌شد.
پس از گذشت 10 سال از اشغال افغانستان، پيام واقع‌گرايانه‌ آمريكايي‌ها به طالبان آن است كه 'عرصه جنگ براي آمريكا و طالبان نتيجه مطلوب ندارد لذا بهتر است راه حل را از طرق مسالمت‌آميزي همچون مذاكره پيگيري كرد'.
طالبان نيز پس از 10 سال، هر از گاهي با برخي خرابكاري‌ها، قدرت خود را به رخ مي‌كشند و البته بهانه‌هاي بيشتري را براي ادامه خونريزي‌ها و اشغالگري نيروهاي بيگانه و همچنين نگراني‌هاي فزون‌تري را براي مردم عادي درباره آينده ايجاد مي‌كنند. با اين حال، آنها نيز بعيد است خواهان بازگشت شرايط به حالت عادي و در پيش گرفتن زندگي معمولي توام با امتيازگيري‌هاي سياسي و اجتماعي نباشند.
برآيند اين پيام‌ها آن است كه عرصه‌هاي فارغ از نزاع سخت، تعيين كننده آينده افغانستان و ساختار قدرت اين كشور خواهد بود.
آخرين دور انعكاس اخبار مذاكره طالبان و امريكا حدود سه ماه پيش در رسانه‌ها آغاز شد كه با تاييدهاي مقام‌هاي طالبان، دولت مركزي و آمريكاييان همراه بود.
بر اين اساس به نظر مي رسد آمريكا براي متقاعد كردن طالبان به برگزيدن گزينه مطلوب‌تر -يعني مذاكره- در مقايسه با خونريزي، گام‌هايي برداشته است. اين گام‌ها با اقدام‌هايي همچون خارج كردن نام برخي سران ارشد طالبان از فهرست تروريست‌ها آغاز شد و با پذيرش ضمني ايجاد دفتري براي طالبان در تركيه ادامه يافت.
بنابراين، اين احتمال وجود دارد كه آزادي برخي نيروهاي طالبان از زندان در ادامه فرآيند متقاعدسازي و هدايت اين گروه به پيگيري خواست‌هاي خود از مجاري قانوني و مشاركت سياسي طالبان در آينده افغانستان صورت گرفته است. شايد اين اقدام نشان دادن چراغي روشن به طالبان باشد تا اين سازمان، آمريكا را بيش از پيش طرف قابل اطميناني براي مذاكره بيابد.
البته اين امكان نيز وجود دارد كه توافق‌هاي پنهاني آمريكا با طالبان حول موضوع‌هاي مهمتري همچون واگذاري برخي مناطق جنوبي افغانستان به طالبان گشته باشد.
چنانچه آمريكاييان به اين احتمال جامه عمل بپوشانند، زمينه تجزيه افغانستان و حتي پاكستان و محدود كردن طالبان با ريشه‌هاي پشتوني در يك منطقه يعني بخش هاي شمالي پاكستان و جنوب افغانستان فراهم مي‌شود؛ امري كه ژنرال 'اشفق پرويز كياني' فرمانده ارتش پاكستان، بيست و نهم فروردين‌ماه درباره آن هشدار داده است.
معمولا سياست‌هاي شش ماهه تا يك ساله تعدادي كشورهاي غربي همچون آمريكا و انگليس، پس از طرح در اتاق‌هاي فكر، در قالب ادبيات خاصي به نشريه‌ها و بروندادهاي علمي و تحقيقاتي برخي مراكز پژوهشي تبديل مي‌شود. بر همين اساس، نگاهي بر پيشنهاد 'موسسه انگليسي بين‌المللي مطالعات استراتژيك' (آي. ‌آي. ‌اس. ‌اس) درباره اداره افغانستان به شكل يك حكومت فدرالي اهميت بيشتري مي‌يابد.
همچنين اين موسسه با اعلام حمايت از خروج بيشتر نيروهاي غربي از افغانستان و جابه‌جايي نيروهاي باقيمانده در اين كشور به مناطق ديگر، خواستار بازانديشي كامل در استراتژي جنگ افغانستان شده است.
روشن است كه هدف اين ايده محدودسازي فعاليت‌هاي شورشيان و جلوگيري از گسترش آنان به مناطق بيشتر خواهد بود. همچنين اين طرح براي طالبان اين زمينه را ميسر مي‌سازد مناطق خود را اداره كنند و عمليات نظامي در صورت بازگشت گروه القاعده به اين مناطق انجام مي‌گيرد.
براي عملي شدن اين هدف، ديگر نيازي به نگهداري نيروهاي طالبان در زندان نخواهد بود.

** امكان‌سنجي فرار زندانيان طالبان بدون تباني با امريكا
------------------------------------------------------------------
از آنجا كه تامين امنيت قندهار به عهده نيروهاي خارجي است، بنابراين اين فرض پيش مي‌آيد كه فرار دسته‌جمعي زندانيان افغان از زندان قندهار بدون تباني با نيروهاي خارجي غيرممكن بوده و با هدف بي‌ثبات نشان دادن افغانستان، ناتوان نماياندن نيروهاي امنيتي افغاني و تشويق طالبان به جنگ انجام گرفته است.
از اين منظر شكي نيست كه در اين كار تباني شده است، زيرا به وسيله امكانات نظامي و تكنولوژي موجود در اختيار نيروهاي خارجي حاضر در شهر قندهار، همه چيز به دقت كنترل مي‌شود.
شهر قندهار به طور كلي در كنترل نيروهاي خارجي است و علاوه بر ايستگاه‌هاي بازرسي متعدد، تردد افراد در داخل و خارج از شهر توسط اين نيروها كنترل مي‌شود.
يكي از اقدام‌هاي امنيتي امريكا در عراق و افغانستان استفاده از بالن‌هاي شناسايي است كه اوضاع را بسرعت از طريق دوربين هاي پيشرفته رصد كرده و نتيجه آن را به نزديك‌ترين پايگاه اطلاعات انتقال مي‌دهد. سپس با مشاهده عكس هاي دريافت شده تصميم‌هاي لازم به طور آني اتخاذ مي شود.
يكي از اين بالن‌هاي امنيتي مجهز به دوربين پيشرفته، در شهر قندهار نصب شده است و همه مناطق شهر را زير نظر دارد. موضوع وقتي جالب‌تر مي‌شود كه بدانيم پايگاه نظامي مرتبط با نيروهاي كنترل‌كننده امنيت شهر، در فاصله كمي از زندان قرار دارد.
اطلاعات درباره مكان و چگونگي عملكرد بالون امنيتي را افرادي همچون ژنرال 'جاويد كوهستاني' يكي از كارشناس نظامي افغانستان، پس از تكرار فرار زندانيان طالبان از زندان قندهار رسانه‌اي كردند.
وي تاكيد كرد: تردد بيش از 500 تن با خودروهاي نظامي كه مملو از اسلحه و افراد مسلح بودند، در شهر قندهار بدون تباني نيروهاي خارجي و بدون دست داشتن اين نيروها امكان پذير نيست.
به گفته او، تردد شبانه در شهر قندهار و اطراف آن حتي براي افراد عادي مشكل و غيرممكن است؛ چه رسد به اينكه 500 زنداني با 150 تن از افراد طالبان، همراه با خودروهاي نظامي در اين شهر كوچك عبور و مرور كنند، اما كسي از آن آگاهي نداشته باشد.
پرسش اينجاست كه نيروهاي آمريكايي و محلي هنگام عبور بيش از 500 زنداني فراري در كوچه‌ و پس كوچه‌هاي شهر آن هم طي چندين ساعت، كجا بودند؟
چرا مسوولان زندان از داخل اين مكان و همچنين نيروهاي اطلاعاتي قندهار در خيابان‌هاي اطراف كه محل استقرار افراد همدست فراريان بوده است، طي دوره سه ماهه حفر زمين، كنترل و دقت كافي را نداشته‌اند؟
از آن گذشته، پس از فرار برخي زندانيان از همين زندان آن هم پس از كندن مسير زيرزميني، چرا مقام هاي مسوول براي جلوگيري از تكرار حوادث مشابه اقدام‌هاي امنيتي لازم را همانند ايجاد ديواره‌هاي حايل در زير زمين، مستحكم‌سازي كف سلول‌ها، كنترل وسايل همراه زندانيان و... در پيش نگرفته‌اند؟

** فرار از زندان؛ سناريويي براي تضعيف دولت مركزي
----------------------------------------------------------
فرار 500 نيروي طالبان از زندان قندهار به معناي تزريق دوباره اين نيروها به بدنه طالبان است.
در زمان حاضر، اغلب نيروهاي طالبان كه طي ماه‌ها و سال‌هاي گذشته از ولايت‌هاي 'ارزگان' و 'هلمند' در جنوب افغانستان دستگير شده و به زندان قندهار منتقل شده بودند، پس از فرار دوباره به فعاليت‌هاي پيشين خود در اين ولايت‌ها باز گشته‌اند.
به اين ترتيب، هزينه‌هاي مالي و جاني ناشي از كشتارهاي نيروهاي بيگانه به بهانه مبارزه با طالبان كم‌كم بي‌نتيجه و بي‌اثر خواهد شد. چراكه نيروهاي طالبان اين اطمينان را دارند كه در صورت دستگيري، اميدهاي زيادي براي فرار وجود خواهد داشت.
از سوي ديگر، ادامه اين ناامني‌ در زندان‌ها، طالبان را از گنجاندن بندي با همين مضمون در توافق‌هاي آتي تقريبا بي‌نياز مي‌كند. چرا كه هر زمان اراده كنند امكان خارج كردن نيروهاي خود را از زندان خواهند داشت.
درباره آينده افغانستان همواره سه سناريو مطرح شده است كه در كنار سناريوهايي همانند 'شكست كامل طالبان' و 'شكست امريكا'، سناريوي 'مذاكره طالبان و امريكا' طرفداران و همچنين نمود بيشتري دارد.
سومين سناريو با فرار سهل نيروهاي طالبان از زندان‌ها تقويت مي‌شود؛ زيرا حتي به فرض اينكه توازني بين طالبان و آمريكا براي مذاكره وجود نداشته باشد، فرار نيروهاي طالبان از زندان بيانگر وجود اين توانايي در طالبان است كه مي‌تواند قدرت خود را در برابر آمريكا ارتقا دهد و نوعي توازن قدرت را از طريق راه‌هاي ميانبر ايجاد كند.
همچنين، ‌دولت مركزي افغانستان نيز به مرور زمان احساس مي‌كند از حلقه معادلات سياسي كشور خود كنار گذاشته شده و آينده سياسي اين كشور در اتاق‌هاي ديگري تعيين مي‌شود.
اين امر قطعا به ضعف تشكيلاتي منجر مي‌شود كه قرار است تا پايان سال 2014 ميلادي (دي‌ماه 1393) مسووليت تامين امنيت افغانستان را بر عهده گيرد.
از سوي ديگر، اختلاف‌ها درباره انعقاد قرارداد استراتژيك با آمريكا و ايجاد پايگاه‌هاي نظامي دايمي در افغانستان بالا گرفته است. گرچه اقدام آمريكا براي راه‌اندازي نمايش كشتن بن‌لادن در پاكستان فعلا اذهان را به خود معطوف كرده است اما 'حامد كرزاي' رييس جمهوري افغانستان، دوازدهم ارديبهشت‌ماه پس از نشان دادن واكنش به حضور نداشتن سركرده القاعده در كشور خود، موضوع احداث پايگاه‌ نظامي آمريكايي را به راي حضار گذاشت.
پس از راي مخالف بسياري از حاضران در اين جلسه بود كه 'مارك گراسمن' نماينده ويژه آمريكا در امور افغانستان و پاكستان، در كابل گفت: آمريكا درصدد ايجاد پايگاه نظامي در افغانستان نيست.
وي همچنين از بازنگري 'پيمان استراتژيك ميان افغانستان و آمريكا' سخن گفت و افزود: در اين مورد به همه نگراني‌ها و پيشنهادهاي كشورهاي منطقه و همسايه‌هاي افغانستان توجه جدي خواهد شد.
گراسمن با اشاره به تصميم‌گيري اعضاي 'لويي جرگه سنتي' درباره اين موضوع طي روزهاي آينده تصريح كرد: اين پيمان در پي تعريف روابط افغانستان و آمريكا پس از سال 2014 ميلادي است نه پيش از آن، زيرا اكنون روابط ميان آمريكا و افغانستان با حضور نيروهاي آمريكايي در اين كشور نياز به تفسير ندارد.
بنابراين در شرايطي كه نزاع داخلي در افغانستان درباره آينده اين كشور ادامه دارد، آزادي طالبان در قدرت‌نمايي روزافزون و سربرآوردن آنان از پناهگاه‌هاي خود در مواقع بحراني كه فراري دادن زندانيان نمونه كوچكي از آن خواهد بود، مي‌تواند نياز به حضور نيروهايي قدرتمندتر از حكومت مركزي را آن هم در قالب ايجاد پايگاه نظامي دايمي، براي مردم افغانستان بيشتر كند.
به عبارت ديگر، آمريكا در گوشه‌اي مي‌نشيند و از وراي گرد و خاك‌هاي به پا شده در نتيجه حضور نيروهاي طالبان، با يك بليط، دو فيلم تماشا مي‌كند.