سعودي ها از چه نگرانند؟

سعودي ها تمام تلاش خود را به كار مي گيرند كه از يك سو ناآرامي ها وارد كشورشان نشود و هم از سوي ديگر تغييرات در كشورهاي همسايه عربستان، به ساختار كنوني سياسي و امنيتي حاكم بر منطقه ضربه اي جدي نزند. البته آنها روش هاي مختلفي را در قبال بحرانهاي منطقه اتخاذ كرده اند. در مورد بحران در بحرين نيرو مي فرستند براي سركوب اعتراض ها؛ و در مورد بحران در يمن ترجيح مي دهند كه نقش واسطه اي بگيرند.
اما آل سعود از چه نگرانند و چه تهديداتي را متوجه خود و كشورشان مي دانند كه اينگونه به تكاپو افتاده اند؟
فوري ترين نگراني مقام هاي سعودي، احتمال بروز ناآرامي هايي مشابه با آنچه در ماه هاي اخير در كشورهاي عربي شاهد بوديم، در عربستان است. در طول ماه هاي اخير ناآرامي هايي هرچند محدود در اين كشور به وقوع پيوست كه مركزيت آن مناطق شرقي عربستان بود؛ جايي كه شيعيان اين كشور بيشتر در آن منطقه ساكن هستند.
شيعيان عربستان همواره از سوي حكومت اين كشور فشارها و تبعيض هاي بسياري را شاهد بوده اند. به رسميت نشناختن به عنوان پيروان شاخه اي از اسلام، نداشتن آزادي هاي اجتماعي و مذهبي، نبود (اجازه) حضور در سطوح ارتش و نيروهاي امنيتي و انتظامي و راه نيافتن آن‌ها به سطوح بالاي حكومتي نيز از جمله نمودهاي تبعيض عليه شيعيان در عربستان بوده است. همين امر موجب شده كه آنها زمينه و انگيزه بسياري براي احقاق حقوق خود داشته باشند.
شيعيان گرچه اقليت 15درصدي از جمعيت حدود 24 ميليوني عربستان را تشكيل مي دهند اما سكني گزيدن بيشتر آنها در مناطق شرقي اين كشور -جايي كه از يك سو چاه هاي نفت در آنجا واقع شده و از سوي ديگر به آبهاي خليج فارس دسترسي دارد- موقعيتي مهم و قابل توجهي به آنها داده است.
از آنجايي كه عربستان بزرگترين توليد كننده نفت در دنياست و به دليل متعادل نگاه داشتن قيمت اين ماده، همواره مورد توجه كشورهاي غربي بوده، مقامات اين كشور نگرانند كه در صورت بروز ناآرامي در مناطق شرقي، روند صادرات نفت از اين منطقه دچار اختلال شود و در نتيجه بازار نفت با بحراني جدي روبرو شود؛ تا حدي كه برخي معتقدند در اين صورت قيمت نفت به بشكه اي بيش از 250 دلار در هر بشكه مي رسد.
مقام هاي سعودي نگرانند كه بحران در بحرين به اين كشور سرريز شود و دستكم شيعيان عربستاني را به تحرك براي بدست آوردن حقوق خود ترغيب كند. همين نگراني بود كه به محض آغاز ناآرامي ها در بحرين، مقام هاي سعودي به تكاپو افتادند تا اجازه ندهند با افزايش دامنه اين بحران، كشورشان نيز از اين ناآرامي ها متاثر شود. همين مساله موجب شد تا نيروهاي سعودي در قالب نيروهاي شوراي همكاري خليج فارس و با ادعاي ايجاد امنيت وارد بحرين شوند و در كنار نيروهاي دولتي اين كشور به سركوب معترضان بپردازند.
مهيا بودن شرايط براي اعتراض ها در مناطق شرقي عربستان الزاما به معناي مصون بودن مناطق ديگر اين كشور از وقوع اعتراض هاي مردمي نيست. بنابر برخي خبرها و گزارش ها، حكومت عربستان تدابير امنيتي خود را در مناطق مختلف اين كشور به نحو قابل توجهي افزايش داده است . در اين ميان حضور گسترده نيروهاي پليس و امنيتي سعودي در شهرهاي مذهبي -مكه و مدينه- به روشني از عمق نگراني و هراس حكومت عربستان از بروز ناآرامي در اين كشور حكايت دارد.
نگراني سعودي ها از تحولات اخير در جهان عرب به اينجا ختم نمي شود. آنها نگرانند كه رخدادهاي ماه هاي اخير در كشورهاي عربي و آنچه با عنوان بهار انقلاب هاي عربي از آن ياد مي شود به سمت و سويي برود كه جايگاه منطقه اي عربستان را بيش از پيش متزلزل تر كند. بويژه اينكه نظام بسته و محافظه كار اين كشور ماهيتا با جنبش هاي اخير كه ماهيتي دموكراتيك دارد مي تواند تضادهاي جدي داشته باشد.
به طور كلي جايگاه منطقه اي عربستان سعودي در سال هاي اخير افت كرده است. فروپاشي نظام بعثي در عراق، كاهش موقعيت گروه هاي همسو با عربستان در لبنان و در دوره جديد سقوط رژيم حسني مبارك كه يكي از همپيمانان جدي رياض بود از جمله ناكامي هاي اين كشور در عرصه منطقه اي بوده است. از اين رو حاكمان عربستان تمام تلاش خود را به كار مي گيرند تا وضعيت از اين بدتر نشود.
عربستان سعودي و همپيمانان منطقه اي آن، در بسياري از موارد براي سرپوش نهادن بر مشكلات و چالش هاي خود در منطقه، مدعي دخالت كشورهاي خارجي و در راس آنها جمهوري اسلامي ايران بر تحولات كشورهاي عربي هستند. ادعايي كه هرگز سند و مدرك متقني براي آن ارايه نمي شود.
صرفنظر از نگراني هاي فوري، حكومت عربستان در بلند مدت با چالشي به مراتب پيچيده تر -بحران جانشيني در حكومت اين كشور- روبرو است. ملك عبدالعزيز نخستين پادشاه عربستان سعودي وصيت كرده بود تا زماني كه پسرانم زنده هستند قدرت به نوه ها منتقل نشود. امروز با پير شدن فرزندان عبدالعزيز گويا ديگر تاريخ مصرف وصيت وي رو به پايان است. تكثر موجود در ميان خاندان سلطنتي و رقابت هاي گسترده شاهزاده هاي سعودي بسياري را به اين نظر رسانده كه در سال هاي نه چندان دور، احتمال وقوع بحراني گسترده در خاندان سلطنتي سعودي بسيار زياد خواهد بود.
به نظر مي رسد وزيدن نسيم بهاري دمكراسي در جهان عرب رفته رفته جامه چروكيده نظام هاي سياسي اين منطقه را از تن آنها درمي آورد و لباسي نو بر آن مي پوشاند كه ظاهرا حكومت پير عربستان نيز از آن گريزي ندارد.