از بی بی سی فارسی تا العربیه

پیشینه ی تاریخی لندن در تحکیم حاکمیت آل سعود در شبه جزیره ی عربستان، روابط اقتصادی، نظامی و امنیتی گسترده ی میان حکومت سعودی و انگلستان امروز بر کسی پوشیده نیست. به طور مثال قرارداد خرید 72 جنگنده به ارزش تقریبی هشت میلیارد و 858 میلیون دلار تنها بخش کوچکی از همکاری های تنگاتنگ دو کشور محسوب می گردد. این روابط به قدری از استحکام برخوردار است که حتی انتشار تلکسهای دیپلماتیک آمریکا که به تازگی در سایت ویکی‌لیکس منتشر شده در مورد پرداخت رشوه شرکت تسلیحاتی انگلیس در ازای قراردادهای پرسود تسلیحاتی به مقامات سعودی نیز نتوانست از گرمی روابط دو متحد دیرینه بکاهد.

اما مدتی است که همکاری های میان دو کشور به عرصه ی دیپلماسی رسانه ای نیز گسترش یافته است بویژه آنجایی که ضربه به ایران مطرح باشد این همراهی ها از شدت و دامنه ی بیشتری نیز برخوردار گشته است. همراهی معنادار برخی از رسانه های نزدیک به دولت لندن به نفع سیاست های عربستان در منطقه رویه ای جدیدی است که پیش از این با این شدت سابقه نداشته است. در یک ماه اخیر با شدت گیری اعتراضات مردمی در بحرین و دخالت سرکوب گرانه ی ریاض به نفع حاکمان این کشور، برخی از رسانه های فارسی زبان چون بی بی سی را به تحرکی دو چندان وا داشته است.

اطلاع رسانی بی طرفانه از بدو آغاز به کار بی بی سی فارسی بارها و بارها از سوی گردانندگان این شبکه به عنوان سیاستی راهبردی تکرار شده است. مجریان و برنامه سازان بی بی سی فارسی با رد انتقادات افرادی که بی طرفی این شبکه را زیر سوال می برند دریافت بودجه از وزارت امورخارجه انگلستان و حمایت های مادی و معنوی دولت آمریکا را دلیلی بر اطلاع رسانی جهت دار به نفع منافع غرب نمی دانند. اما اگر از این جنجال ها بگذریم و خواسته باشیم با چهارچوبی واقع گرایانه به پوشش خبری بی بی سی حداقل در مورد وقایع جاری در بحرین نظری بیفکنیم باید به منتقدان بی طرفی بی بی سی فارسی حق داد.

رویدادهای تلخ روزهای اخیر در بحرین گرچه با همدردی و ابراز خشم بسیاری از مسلمانان و بویژه مردم ایران همراه شد اما نوع اطلاع رسانی بی بی سی به نفع عربستان و منافع غرب، تضعیف موقیت ایران و در مواردی سانسور سرکوب ها و حکومتی خواندن اعتراضات مردمی در ایران تنها کارکردی بود که از این شبکه مشاهده شد. قومی و مذهبی خواندن اعتراضات در بحرین، نشان دادن بی طرفی غرب، تلاش در جهت اثبات دخالت ایران در حوادث بحرین، عقب نشینی ایران در برابر کشورهای حوزه ی خلیج فارس و قانونی جلوه دادن اقدامات ریاض و برخی از کشورهای حوزه ی خلیج فارس در لشکر کشی به بحرین از دیگر موارد مورد توجه اتاق سیاست گذار بی بی سی در هفته های اخیر بوده است.

برای اثبات نگاه بالا برخی از تیترها عیناً از سایت بی بی سی فارسی انتخاب شده اند.
- نیروهای عربستان سعودی برای تامین امنیت وارد بحرین شدند.
- نمایندگان مجلس ایران خواستار سرنگونی سه دولت عربی شدند.
- رهبر مخالفان بحرین خواستار عدم دخالت ایران شد
- رهبر مخالفان بحرین خواستار عدم دخالت ایران شد.
- پیام‌های آشتی‌جویانه ایران به کشورهای عربی.
- حمله به سفارت عربستان در تهران با کوکتل مولوتف.( در متن خبر این افراد محافظه کار و حکومتی خوانده می شوند)
- استقبال اوباما از 'گفتگوی ملی' بحرین.
- کاخ سفید خواهان خویشتنداری نیروهای عرب در بحرین شد.
- بحرین دو ایرانی را به اتهام جاسوسی محاکمه می کند.
- نیروهای امنیتی در بحرین تظاهرکنندگان مخالف را متفرق کردند.
- بازداشت رهبران مخالف در بحرین؛ تظاهرات اعتراضی در تهران.

با نگاهی گذرا و با داشتن کم ترین اطلاعات در حوزه ی ژورنالیسم و عملیات روانی به سادگی به انتخاب تیترهای جهت دار بی بی سی فارسی پی می بریم. به طور مثال این شبکه با تغییر جایگاه مظلوم و ظالم اعتراضات در اطراف مراکز دیپلماتیک سعودی در تهران و مشهد را حمله می خواند حال آنکه برخورد خشونت آمیز نیروهای آل خلیفه و آل سعود با مردم را متفرق کردن می داند. جالب تر آنکه با رجوع به متن همین خبر در سایت و دیگر برنامه های پخش شده، فرقه ای و مذهبی خواندن اعتراضات در بحرین آنگونه که حکومت سعودی هم مد نظر دارد در دستور کار قرار دارد.

همزمانی رویدادها در بحرین با آغاز ناآرامی ها در سوریه و پوشش به نسبت گسترده ی تحولات این کشور نشان دهنده ی نوعی نگاه سیاسی و غیر حرفه ای در بی بی سی فارسی است. جالب آنکه حتی برنامه ی "نوبت شما" نیز که همواره ساده ترین مباحث چون پیش بینی نتایج مسابقات فوتبال را به عنوان موضوع برنامه خود بر می گزیند در مورد تحولات جاری در بحرین سیاست سکوت را در پیش گرفته است.

این گونه از پوشش اخبار صدای بسیاری از بینندگان را هم درآورده است. آنان بارها از خود پرسیده اند که چرا وقایع بحرین اینگونه انعکاس می یابد؟ آیا توافقی نانوشته و پنهانی میان بی بی سی فارسی و شاهزادگان سعودی به منظور کاهش حساسیت افکارعمومی ایرانیان در مورد تحولات بحرین وجود دارد؟ انعکاس مشکلات مالی بی بی سی فارسی این عقیده را تقویت کرده است که پس از اعلان آمادگی آمریکا در جهت حل مشکلات مالی بی بی سی فارسی عربستان سعودی نیز در این راه پیش قدم شده است.

حمایت مالی عربستان از 80 درصد رسانه های عرب زبان منطقه و برخی ارتباطات میان بخش فارسی سایت العربیه با همکاران سابق خود در بی بی سی فارسی از جمله دلایلی است که در تایید این نگرش این روزها در برخی از محافل به گوش می رسد. برخی از گزارش ها که کم و بیش انتشار یافته اند حاکی از آن است که عربستان سعودی سالانه بیش از 20 میلیون دلار صرف ترویج وهابیت، کمک به برخی گروه های مخالف جمهوری اسلامی، سازمان های تجزیه طلب و بعضاً تروریستی در ایران می کد.

لذا طبیعی است که بخشی از این بودجه امروز به سوی فشار رسانه ای و تضعیف موقعیت ایران در سطح داخلی و افکار عمومی منطقه حرکت کرده باشد. اثرگذاری نسبتاً موفق پرس تی وی و العالم در تحولات اخیر منطقه، شاهزادگان سعودی را به سمت و سویی برده است که حمایت رسانه ای از گروه ها و افرادی که هدف اول خود را تضعیف جمهوری اسلامی می دانند را حیاتی تر کرده است. این تغییر تاکتیک با عنایت به ضربات سنگین دستگاه امنیتی و نظامی ایران به گروه های تروریستی و تجزیه طلب حامی سعودی و از همه مهم تر بی اعتبار شدن این گروه ها در نزد افکار عمومی ایرانیان چندی است که مورد توجه جدی تر قرار گرفته است.

رقابت های منطقه ای ایران و عربستان سعودی و احساس خطر حاکمان این کشور و آنچه که غربی ها محور اعتدال می خوانند از تحولات اخیر منطقه، زمینه ساز نزدیکی بیشتر خاندان پادشاهی سعودی با آمریکا و بویژه انگلستان را فراهم کرده است. در این چهارچوب به علت شناخت نسبتاً قوی انگلستان ( به علت سابقه ی تاریخی حضور استعماری) از روحیات مردم ایران، امکانات فنی و تجربه رسانه ای بی بی سی مادر ( انگلیسی) افزایش همکاری میان بی بی سی و دستگاه رسانه ای ریاض را تقویت کرده است.

نگاهی گذرا به تیترهای بخش فارسی سایت العربیه در مورد حوادث جاری در بحرین این نگاه را مورد تایید قرار می دهد. گرچه نگاه رادیکال تری را به نسبت بی بی سی فارسی در العربیه شاهدیم اما همان خطوط مشترک که در بالا در مورد شیوه ی انعکاس وقایع بحرین در بی بی سی فارسی مورد اشاره قرار گرفت در العربیه نیز قابل ردیابی است.

العربیه به عنوان انعکاس دهنده ی مواضع حاکمان سعودی برای بیان موضعات به سود منافع ریاض با توسل به مصاحبه با برخی از اشخاص و گروه های نزدیک به خود در حال پی گیری همان دیدگاه بی بی سی فارسی با تاکتیکی دیگر است. لذا برای اثبات بیشتر این نگرش و بیان شباهت های رویکردهای این دو رسانه نسبت به تحولات اخیر در بحرین برخی تیترها عیناً از بخش فارسی سایت العربیه انتخاب شده اند.

مقایسه ای ساده میان تیترهای انتخابی از سوی بی بی سی فارسی و العربیه خود بیان کننده ی بسیاری از واقعیات است.
- حمله نیروهای بسیج با کوکتل مولوتوف علیه سفارت سعودی در تهران.
- وزیر دفاع بریتانیا ‏: ايران برای کشورهای منطقه و جهان خطرساز است.
- در واکنش به اظهارات احمدی نژاد اعلام شد: شورای همکاری ( خلیج فارس) از توطئه گری ایران علیه امنیت همسایگان بیزاریم.
- اعزام نیروهای " سپرجزیره " برای برقراری امنیت در بحرین.
- وزیر دفاع آمریکا جمهوری اسلامی ایران را به ایجاد آشوب در منطقه متهم کرد.
- سعد حریری: نه لبنان نه بحرین و نه هیچ کشور دیگری تحت الحمایه ایران نخواهد شد.
- ولیعهد بحرین: دولت در قبال تفرقه افکنان کوتاه نخواهد آمد.
- شیخ یوسف قرضاوی: تحولات بحرین " انقلاب فرقه ای است ".
- تعدادی از معترضان مقررات فوق العاده را زیرپا گذاشتند: برخورد نیروهای امنیتی بحرین با تجمع مخالفان در منامه.

رضا عابدی گناباد- کارشناس ارشد علوم سیاسی