آیا لیبی هدف بعدی آمریکاست؟

آیا لیبی هدف بعدی آمریکاست؟

همه ی گزینه ها در مورد برخورد با رژیم قذافی بر روی میز قرار دارند. این سخن اولین واکنش رسمی دولتمردان کاخ سفید به سرکوب عریان مخالفین توسط دولت معمر قذافی بود. در روزهای بعد گرچه این سخنان به اشکال مختلف از سوی سناتورها و دیگر مقامات دیپلماتیک کاخ سفید تکرار شد. اما اعزام دو ناو آمریکایی به سواحل مدیترانه و همراهی انگلستان، کانادا، استرالیا، فرانسه و ایتالیا با این اقدام آمریکا، پالس های از افزایش امکان دخالت نظامی در لیبی را به سطح افکار عمومی منطقه انتقال داد. همراه این حرکت با تصویب قطعنامه 1970 شورای امنیت و قرار دادن لیبی در زیر چتر فصل 7 منشور سازمان ملل متحد خاطره ی تلخ سوءاستفاده ی مجدد دولتمردان آمریکا از ابزار شورای امنیت آنچنان که در سال 2003 در مورد عراق شاهدش بودیم را دوباره زنده کرده است. توجه آمریکایی ها به استفاده از توان نیروهای ناتو به علت برخی مخالفت ها از سوی روسیه و تا حدی چین در شورای امنیت بار دیگر امکان هرگونه ماجراجویی ویرانگر را از سوی این کشور زنده کرده است.

تداوم رکود اقتصادی در آمریکا، تلاش این کشور برای استفاده از دشمنی خارجی به منظور جلوگیری از اوج گیری بحران های داخلی، موقعیت خاص جغرافیایی لیبی، منابع نفتی عظیم، تلاش آمریکا برای کسب اعتبار از دسته رفته در منطقه به دنبال قیام های مردمی در خاورمیانه و شمال آفریقا و از همه مهم تر اعمال مدیریت موثر تر بر این تحولات از دیگرعللی است که برخی از تحلیل گران را در مورد دخالت نظامی در لیبی نگران کرده است.

اما باید دید که این نگرش تا چه حدی با واقعیات موجود همراهی دارد. گرچه که آمریکایی ها بارها اثبات کرده اند که در اخذ تصمیات حساب شده بویژه در زمان بحران ناتوانند. اما به نظر می رسد که با توجه به شرایط موجود امکان حمله ی فراگیر آمریکا و متحدانش به منظور کنار گذاردن رژیم معمر قذافی چندان منطقی به نظر نمی رسد. ناکامی تجربه ی لشکر کشی به افغانستان و عراق علی رغم صرف هزینه های کلان مادی و انسانی آن هم در شرایطی که جامعه آمریکا با تشدید بحران های اقتصادی و اجتماعی مواجه است قدرت مانور اوباما را در جهت سوق دادن افکار عمومی امریکایی ها در حهت حمایت از ماجراجویی جدید محدود کرده است.

همراهی این ناکامی ها با زنده شدن خاطرات تلخ مردم آمریکا از دخالت نظامی در سومالی بر عمق موانع حامیان دخالت نظامی در لیبی افزوده است. تسلیحات آمریکایی که سالها در اختیار لیبی قرار داه شده است از دیگر عوامل محدود کننده ی عملیات نظامی فراگیر آمریکا بر علیه رژیم معمر قذافی است. وجود موشک های ضد هوایی غربی در انبارهای قذافی و تحریک احتمالی احساسات ملی گرانایه مردم این کشور در صورت حمله ی احتمالی غرب از مواردی نیستند که طراحان استراتژی های آمریکا در منطقه بتوانند به سادگی از کنار آن عبور کنند.

علاوه بر این درسالهای اخیراعطای امتیازات کلان نفتی از سوی قذافی به شرکت های آمریکایی تا حدی انگیزه های اقتصادی این کشور را به نسبت عراق دوران صدام حسین برای دخالت نظامی محدودتر کرده است. لذا در صورت حمله ای فراگیر به لیبی و سرنگونی قذافی، آمریکایی ها مجبور به تقسیم برخی از امتیازات نفتی در میان متحدان خود هستند. در این صورت حتی امکان تحدید برخی از امتیازهای گذشته ی شرکت های آمریکایی در بازی های سیاسی آینده وجود خواهد داشت. آمریکایی ها می دانند که در صورت حمله ی نظامی به لیبی می بایست سهمی را برای کشورهای قدرتمندی که حتی با این حمله همراهی نداشته اند باید در نظر بگیرند. در صدر این کشورهاچین و روسیه قرار دارند.

از سوی دیگر فقدان وجود آلترناتیو قذافی در لیبی و امکان قدرت گیری حاکمیت اسلام گرایان در جامعه ای با ساختار های عمدتاً سنتی و اسلامی این کشور از جمله موانع دیگر پیش روی آمریکایی ها در جهت حمله نظامی به لیبی محسوب می گردد. این مهم با عنایت به تجربه ی قدرت گیری سیاستمداران متمایل به ایران در عراق و افغانستان بیش از پیش اوباما را نگران کرده است. لذا با لحاظ قرار دادن این موارد و تعداد نسبتاً اندک ناوهای اعزامی از سوی آمریکا و متحدانش به سواحل لیبی علی رغم تبلیغات سنگین رسانه ای نشان دهندی نیات دیگری در ذهن آمریکایی هاست.

لذا آنچه که امروز برای آمریکایی ها حیاتی می نماید حفظ اعتبار از دسته رفته و تداوم ثبات صدور انرژی است. در این راهبرد به نظر می رسد که اعزام ناوهای غربی به منظور اثرگذاری بر اعتراضات مردمی و حمایت از جریان های داخلی متمایل به غرب در جهت مدیرت تحولات آتی مورد توجه کاخ سفید قرار دارد. این مهم با عنایت به حمایت طولانی مدت آمریکا از رژیم های اقتدارگرای منطقه این چرخش ظاهری را برای حفظ منافع بلند مدت الزامی کرده است.

در این راهبرد تبلیغات رسانه ای و احساس همدردی مقامات آمریکایی با افکار عمومی لیبی و دیگر کشورهای منطقه به منظور پاک کردن حافظه ی تاریخی مردم و نشان دادن حمایت آمریکایی ها از قیام های مردم در صدر برنامه ها قرار گرفته است. شاید به علت همین رویکرد باشد که واژه نقض حقوق بشر در لیبی را در این روزها پس از سالها سکوت رسانه ای توسط شبکه هایی چون سی ان ان دوباره می شنویم.

در شرایط فعلی مانور های سیاسی، نظامی و رسانه ای، تلاش در جهت حفظ کوتاه مدت و میان مدت قذافی یا شاکله ی رژیم او حتی به صورت حاکمیت بر بخش هایی از لیبی، حفظ امنیت صدور نفت لیبی با چانه زنی و امتیاز گیری از دو طرف درگیر، کاهش شدت تنش با ایجاد احتمالی مناطق پرواز ممنوع و حملات محدود به سیستم ضد هوایی قذافی شاید تنها کارکردی است که حداقل در کوتاه مدت می توان از آمریکایی ها انتظار داشت.

نگارش: رضا عابدی گناباد - کارشناس ارشد علوم سیاسی