علي «ع» تربيت يافته مكتب پيامبر «ص»

حضرت مريم(عليها السلام) پيامبر نبود، ولي قرآن مي فرمايد بافرشته سخن مي گفت: قال نّما أنا رسول ربّ ك لا هب لك غلاماً زك يًّا.1 حضرت مريم(عليها السلام) فرشته خدا را ديد كه به او مي گفت: من رسول خدايت هستم و آمده ام تا به تو فرزندي عطا كنم. هم چنين مادر حضرت موسي(عليه السلام) پيامبر نبود لكن هنگامي كه مي خواست فرزند خود را به دريا بيندازد با الهام الهي اين كار را انجام داد: فألق يه ف ي اليمّ و لا تخاف ي و لا تحزن ي نّا رادّوه ليك و جاع لوه م ن المرسل ين.2خداي متعال به او الهام كرد كه: فرزندت را در دريا بينداز، ما او را به تو باز مي گردانيم و او را از پيامبران قرار خواهيم داد. اين بشارت ها زماني بود كه هنوز حضرت موسي(عليه السلام) شيرخوار بود و از ترس اين كه مبادا به چنگال فرعونيان بيفتد او را در دريا انداختند.
بنابراين ممكن است كسي پيامبر و يا حتي امام نباشد، اما بنده شايسته خدا باشد و خداوند او را به وسيله فرشتگان راهنمايي كرده، مطالبي را به او الهام كند. الهام ملك با وحي نبوت مساوي نيست. وحي نبوت امر ديگري است. اين الهامات براي ديگران نيز بوده و مي تواند باشد. در امت اسلامي، حضرت فاطمه زهرا(عليها السلام) با وجود اين كه پيغمبر و امام نبود، اما جبرئيل بر ايشان نازل مي شد و با آن حضرت سخن مي گفت و مطالبي را به ايشان الهام مي كرد. «مصحف حضرت فاطمه(عليها السلام)« بر اساس همين الهامات جبرئيل به حضرت فاطمه(عليها السلام) نوشته شد.
به هر حال، پيغمبر اكرم(صلي الله عليه وآله) نيز قبل از رسالت، از راهنمايي بزرگ ترين فرشته الهي برخوردار بود. اميرالمؤمنين(عليه السلام) مي فرمايد: «خداوند فرشته اي عظيم را قرين و رفيق آن حضرت قرار داد.« طبق فرمايش حضرت امير(عليه السلام) پيغمبر(صلي الله عليه وآله) از زمان شيرخوارگي تحت تربيت و مراقبت بزرگ ترين ملك آسماني بوده است. آن حضرت با برخورداري از اين تربيت الهي، قبل از رسالت نيز مرتكب سهو و خطا نمي شد و حتي لحظه اي به خدا شرك نورزيده و از ياد خدا غفلت نكرد. در آن زمان هنوز شريعت اسلام نازل نشده بود، ولي آن ملك آنچه را كه آن حضرت مي بايست انجام دهد، به ايشان الهام مي كرد.
در اين جا اين سؤال به ذهن مي آيد كه ذكر اين مطلب در اين خطبه چه مناسبتي داشته است؟ با دقت در ادامه خطبه مناسبت آن روشن مي شود. حضرت در ادامه مي فرمايد:
«زماني كه من متولد شدم پيامبر(صلي الله عليه وآله) مرا در آغوش گرفت و به سينه خود چسبانيد، غذا را در دهان خود مي جويد و به دهان من مي ريخت تا تناول كنم ...».
يعني پيامبر(صلي الله عليه وآله) تربيت شده فرشته الهي بود و من تربيت شده پيغمبر(صلي الله عليه وآله) هستم. گوشت و پوست حضرت علي(عليه السلام) از آب دهان مبارك پيغمبر اكرم(صلي الله عليه وآله) روييد. زماني كه آن حضرت هنوز دندان غذا خوردن نداشت، پيغمبر اكرم(صلي الله عليه وآله) غذا را در دهان خود مي جويد و به دهان علي
(عليه السلام) مي گذاشت. حضرت امير در اين خطبه تعبيرات عجيبي دارد؛ از جمله مي فرمايد:
«من در سن طفوليت، عطر بدن پيغمبر اكرم(صلي الله عليه وآله) را استشمام مي كردم و از آن لذت مي بردم. حضرت رسول(صلي الله عليه وآله) آن چنان مرا به سينه خود مي چسباند كه من نفس هاي او را احساس مي كردم و از بوي بدن او لذت مي بردم. از همان ابتدا پيامبر
(صلي الله عليه وآله) به تربيت من همت گماشت و هر روز درسي به من مي داد و علمي به من مي آموخت.« حضرت رسول همان علومي را كه از ملايكه دريافت مي كرد به حضرت علي(عليه السلام) تعليم مي داد.
در جمله اي ديگر از اين خطبه اميرالمؤمنين(عليه السلام) مي فرمايد:
«قبل از اين كه پيغمبر اكرم(صلي الله عليه وآله) به رسالت مبعوث شود من ده سال خدا را عبادت كردم.»
آن حضرت ده ساله بود كه پيغمبر(صلي الله عليه وآله) مبعوث شد؛ با اين حساب معناي كلام مذكور اين است كه من از دوران شيرخوارگي خدا پرست و خدا شناس بودم! سپس اضافه مي فرمايد:
«حتي زماني كه بر پيغمبر اكرم(صلي الله عليه وآله) وحي نازل شد، من صداي عجيبي را شنيدم كه شبيه ناله سوزناكي بود. گفتم:
يا رسول الله!(صلي الله عليه وآله) اين چه صدايي است؟ آن حضرت فرمود: اين ناله شيطان است كه بعد از بعثت من، ديگر از گمراه كردن بندگان خدا نااميد شده است.»
جالب اين است كه پيامبر(صلي الله عليه وآله) در ادامه فرمود:
ا نّك تسمع ما اسمع و تري ما اري ا لاّ انّك لست ب نب يّ؛ هر چه من مي بينم تو نيز مي بيني و هر چه من مي شنوم تو نيز مي شنوي، جز اين كه تو پيامبر نيستي!
حضرت علي(عليه السلام) در همين قسمت از اين خطبه و كمي قبل از جمله فوق مي فرمايد: من نور نبوت را در چهره پيغمبر(صلي الله عليه وآله) مي ديدم و صداي وحي را مي شنيدم.
البته وحي بر پيغمبر(صلي الله عليه وآله) نازل مي شد و مخاطب آن پيغمبر(صلي الله عليه وآله) بود، اما حضرت علي(عليه السلام) نيز صداي وحي را مي شنيد. هنگامي كه شخصي با ديگري صحبت مي كند ممكن است نفر سومي هم كه در كنار آنها نشسته است صداي ايشان را بشنود. جبرئيل با حضرت علي(عليه السلام) حرف نمي زند، زيرا او پيامبر نيست؛ اما علي(عليه السلام) گفتگوي جبرئيل با پيغمبر(صلي الله عليه وآله) را مي شنود: ا نّك تسمع ما اسمع و تري ما اري ا لّا انّك لست ب نب يّ.
اين نيز كرامت و نورانيت ديگري بود كه خدا به آن حضرت عطا كرده بود و خود ايشان در كسب آن نقشي نداشت. مگر امكان دارد انسان در حالي كه طفلي شيرخواره است چنين كرامات و مقاماتي را به اختيار خود كسب كند؟! اين فضيلت از آن دسته موهبت هاي الهي و غير اكتسابي بود كه در شكل گرفتن شخصيت، رفتار، سيره و سنّت آن حضرت مؤثر بود.
فضايل اكتسابي حضرت علي(عليه السلام)
دسته سوم از فضايل حضرت علي(عليه السلام) فضايلي است كه حضرت به اختيار خود آنها را كسب نموده است. عبادت هاي آن حضرت، خدمات ايشان به مردم، تدبير امور امت و موارد ديگري از قبيل خون دل خوردن ها و سكوت ايشان براي حفظ كيان اسلام، شمشير زدن ها، فريادها، ناله ها و اشك ريختن ها، از جمله فضايل اختياري اميرالمؤمنين(عليه السلام) به شمار مي روند.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
1. مريم (19)، 19.
2. قصص (28)، 7.