وقتی در خیابان‌های شهر قدم می‌زنیم، موسسات مالی و اعتباری مختلفی را مشاهده می‌کنیم که در سال‌های اخیر، در کنار بانک‌های متعدد و رنگارنگ، رشد چشمگیری داشته‌اند درحالی که اطلاعات چندانی از آنها وجود ندارد و شاید تنها ظاهر زیبایی دارند.
هرچند تشکیل موسسات مالی و اعتباری مربوط به دیروز و امروز نیست و در قانون پولی و بانکی کشور مصوب سال ۱۳۵۱ به این موسسات اشاره شده اما در نهایت در برنامه چهارم توسعه اقتصادی، تعریفی مشخص از این موسسات ارائه شد: «هرنوع موسسه مالی و اعتباری غيربانکی و بنگاه واسطه پولی غيردولتی، با مالکيت و مديريت اشخاص غير دولتی با مجوز بانک مرکزی تاسيس می‌شود و می‌تواند در چهارچوب قوانين و مقررات مربوطه به عمليات مجاز بانکی در محدوده تعيين شده توسط بانک مرکزي مبادرت کند.»
در این بین و از نیمه دوم دهه ۷۰، موسسات مالی و اعتباری مختلفی آغاز به فعالیت کردند که برخی از آنها مجوز نداشتند و بعضی دیگر تنها مجاز به استفاده از تابلو «موسسه مالی و اعتباری در شرف تاسیس تحت نظارت بانک مرکزی» شدند. حتی موسساتی مانند میزان و ... هم بودند که نتوانستند به فعالیت‌شان ادامه دهند و در نهایت تدبیر ادغام شدن با موسسات دیگر، به پرونده‌های پرتعداد شکایت از این موسسات پایان داد.
پس از اینکه در این سال‌ها ۶ موسسه مالی و اعتباری به بانک تبدیل شد، تنها چهار موسسه مالی و اعتباری در ایران با مجوز بانک مرکزی مجوز فعالیت گرفتند ولی هنوز چندین موسسه مالی و اعتباری در صف انتظار دریافت مجوز از بانک مرکزی و در فهرست شرف تاسیس قرار دارند اما بدون مجوز به فعالیت خود ادامه می‌دهند. (طبق تصاویر زیر):
تصاویر موسسات مالی و اعتباری مجاز در بانک مرکزی
قطعا داشتن مجوز از بانک مرکزی برای چنین موسسات مالی و اعتباری، اطمینان بیشتر سرمایه‌گذاران را در پی دارد تا آنها بدون نگرانی به خاطر از بین رفتن سرمایه‌های خود، به همکاری با چنین موسساتی بپردازند.
جالب است بدانید طبق اعلام رسمی مسئولان بانک مرکزی تعداد کل بانک‌ها و موسسات اعتباری دارای مجوز از بانک مرکزی و مندرج روی سایت این بانک ۳۴ مورد است اما چیزی حدود ۷ هزار موسسه اعتباری در کشور فعالیت می‌کنند که بیش از ۶ هزار مورد مجوزی برای فعالیت ندارند و صندوق‌های قرض الحسنه، تعاونی‌ها، صرافی‌ها، لیزینگ‌ها بخش عمده آنها را تشکیل می‌دهند.
البته بانک مرکزی برای کاهش نگرانی سرمایه‌گذاران و رفع مشکلات موسسات مالی غیر مجاز، سعی در تلفیق و ادغام برخی از موسسات با بانک‌ها کرده که ادغام بانک تات و بانک آتیه با تعاونی اعتباری صالحین برای تشکیل بانک آینده، تلفیق موسسات مالی و اعتباری پیشگامان یزد، کارسازان آینده و ریحانه گستر مشیز جهت تشکیل موسسه اعتباری نور، ادغام موسسه مالی و اعتباری اعتماد ایرانیان با حدود ۶۰۰ شعبه در سراسر کشور با بانک قوامین و ادغام موسسه مالی و اعتباری مولی الموحدین با بانک ایران زمین، از نمونه‌های بارز آن است.
هرچند که برخی موسسات در حال طی مراحل قانونی هستند تا تائیدیه بانک مرکزی را دریافت کنند. اما در ادامه به فعالیت برخی از موسسات مالی و اعتباری معروف که نامشان در فهرست موسسات مجاز بانک مرکزی دیده نمی‌شود، اشاره می‌شود:
موسسه مالی و اعتباری ثامن‌الحجج:
موسسه ثامن‌الحجج در سال ۱۳۸۰ تاسیس شد اما از سال ۱۳۸۶ فعالیت رسمی خود را آغاز کرد و تا سال ۱۳۹۰ با بیش از ۴۵۰ شعبه در سراسر کشور فعالیت می‌کند.
موسسه مالی و اعتباری افضل توس:
این موسسه فعالیت خود را در سال ۱۳۷۸را آغاز کرده و در سایت آن آمده است که «این موسسه با مجوز وزارت تعاون با تعداد کثیری سهامدار که از درون تشکیلات بنیاد شهید و امور ایثارگران و با همت خادمین شاهد که عمدتا از خانواده‌های معظم شهدا و ایثارگران به حساب می‌آیند» آغاز به کار کرده است.
گفتنی است این موسسه بیش از ۲۰۰ شعبه در سراسر کشور دارد ولی هنوز در لیست موسسات دارای مجوز بانک مرکزی قرار ندارد.
موسسه مالی و اعتباری ثامن:
موسسه اعتباری ثامن در تيرماه سال ۱۳۷۶ با هدف ارائه خدمات مالی و اعتباری فعاليتش را آغاز کرد که با توجه به موافقتنامه وزارت تعاون بصورت رسمی در تاریخ هجدهم دی‌ماه سال ۱۳۷۶ بصورت رسمی به فعالیتش ادامه داد.
در حال حاضر با بيش از۶۰۰ شعبه در سراسر کشور به فعالیت خود در بخش‌های صنعت، خدمات، کشاورزی، بازرگانی، توليدی و ... با افتتاح انواع حساب‌های پس انداز قرض الحسنه، حواله‌ای، سپرده‌های سرمايه گذاری کوتاه مدت و بلند مدت با برخورداری از شرايط تعيين شده مطابق نياز اقشار مختلف در قالب عقود اسلامی فعالیت می‌کند.
موسسه مالی و اعتباری آرمان ایرانیان (فردوسی سابق):
طرح توجیه اقتصادی تعاونی عام کشاورزان در سال ۱۳۷۶ تهیه و به وزارت تعاون که با دریافت موافقت این وزارتخانه، در آن زمان با نام شرکت چند منظوره شروع به کار کرد. در ۲۷ اردیبهشت ۱۳۷۷ با سرمایه اولیه ۱۵۹ میلیون و ۶۰۰ هزار ریال با ۲۲۰ نفر عضو در مرکز استان تاسیس شد. گفتنی است این موسسه ۲۹۰ شعبه در سراسر کشور دارد.
در اسفندماه سال ۱۳۹۱ و در ادامه برنامه ساماندهی بانک مرکزی، موسسه مالی و اعتباری فردوسی با موسسه مالی و اعتباری فرشتگان برای تشکیل موسسه اعتباری آرمان با همدیگر ادغام شدند و در حال حاضر هم با نام به فعالیت خود ادامه می‌دهند. در نهایت با رای سهامداران موسسه اعتباری آرمان ایرانیان در مجمع عمومی فوق‌العاده این موسسه اعتباری که روز سه‌شنبه بیست و چهارم آذرماه و با حضور بیش از ۸۷ درصد از سهامداران شرکت برگزار شد، نام این موسسه به موسسه اعتباری «کاسپین» تغییر یافت.
