«سن پطرز بورگ» در حصار بي هويتي !

توليد و نمايش فيلم «سن پطرز بورگ» در نگاه اول اتفاق چندان مهمي به نظر نمي رسد؛ فيلمي است كه مثل صدها فيلم ديگر تاريخ سينماي ايران مدتي نمايش داده مي شود و بعد فراموش مي شود و تنها كارنامه كارگردان آن را پر«نام»تر از گذشته مي كند. يك فيلم كمدي كه گرچه نسبت به فيلم هاي طنزآميز روز سينماي ايران، اندكي سر و شكل بهتري دارد، اما هيچ فرآورده اي براي فرهنگ اين كشور محسوب نمي شود و دستاوردي براي «پربار»تر شدن سينماي ما ندارد.
اين فيلم اما از يك منظر اتفاقي مهم به شمار مي رود؛ يك اختتاميه! بهروز افخمي اگر با ساخت فيلم «عروس» يك جريان جديد را در سينماي بعد از انقلاب آغاز كرد، حالا با كارگرداني «سن پطرز بورگ» ورشكستگي و پايان يك جريان ديگر را اعلان مي كند. ورشكستگي سينماي خواب زده و آشفته و بي درد! هرچند «عروس» با اين كه 20 سال قبل به دنيا آمده اما بسيار جلوتر، گرم تر و جوان تر از «سن پطرز بورگ» است.
ديديم كه با تمام سروصداهايي كه ايجاد شد و حواشي گوناگوني كه براي آن به وجود آمد و آن فضاسازي و بزرگ نمايي تبليغاتي كه رسانه ها به پا كردند، «سن پطرز بورگ» باخت!
نه تنها انديشه و محتواي خاصي به عرصه سينماي ايران وارد نشد، كه هيچ كمكي نيز به اقتصاد اين چرخه نكرد. نه فقط مخاطب سختگير و مترقي سينما، كه مخاطب عام هم رضايت ندارد. پس از تماشاي فيلم در يكي از سينماهاي تهران و در هنگام خارج شدن از آن، گفت وگوي چند تماشاگر جوان را شنيدم كه از تلف شدن وقتشان مي گفتند. يكي ديگري را ملامت مي كرد كه چرا پيشنهاد داده تا اين فيلم ... را ببينند! فروش نه چندان مطلوب فيلم - به رغم تمام سر و صداهايش - شاهدي بر اين مثال است. چون نتوانسته مسير تازه اي را در سينماي كشور بگشايد. به جز برخي خودنمايي هاي فرمگرايانه، در نهايت فيلم برآيند جديدي ندارد و براي مخاطب تشنه «فيلم خوب» و «حرف نو» يك سراب است.
«سن پطرز بورگ» هم مثل كمدي هاي غالب، آميخته با لمپنيسم است. خنده حاصل از اين فيلم موجب خودآگاهي و بيداري بيشتر نمي شود.
در اين فيلم هم نيش و كنايه هاي غيراخلاقي و حرف هاي دو پهلو بسياري از خلأهاي طنز آفرين فيلم را پر كرده است. يك روش پيش پا افتاده و متضاد با كمدي فاخر و متعهد.
هيچ مسئله و دردي در فيلم جاري نيست. به همين دليل هم تمركز به تبهكاري و دغل بازي در فيلم پر رنگ است. هيچ شخصيت و قطب مثبتي در فيلم وجود ندارد، و تمام ميزانسن هاي فيلم براي تجلي پليدي و زشتي ترسيم شده اند. نتيجه گيري فيلم هم به گونه اي نيست كه موجب متنبه شدن مخاطب شود. جالب اين است كه حتي بدترين كاراكتر فيلم هم كه فكر مي كنيم مرده است، در پايان معلوم مي شود كه زنده مانده و اين يعني «بدي هيچ گاه نمي ميرد!»
بزرگترين مشكل دراماتيك فيلم اين است كه داستان آن از كشمكش ميان شروران شكل گرفته، نه خير و شر. آدم هاي محوري فيلم هم منفي هستند و نمي توانند همزاد پنداري مخاطب را برانگيزند.
«سن پطرز بورگ» فيلم تاثيرگذاري نيست، زيرا مثل حجم اعظم توليدات سينماي ايران، دچار بي هويتي است. بي هويتي بيماري فراگير سينماي ماست كه نتيجه اي جز سرگرداني، آشفتگي و نسبت گرايي نداشته است. همچنان كه استاد بزرگ هنر انقلاب، شهيد سيدمرتضي آويني اين بيماري را هشدار داده و نوشته بود: «سينماي ايران گرفتار بحران هويت است و اين بحران به اين دليل ايجاد شده كه سينما از مردم و غايات فرهنگي مقدس آنان دور است».
بايد ديد كه آيا افخمي و دوستانش در اين دايره سرگرداني مي مانند و در جا مي زنند يا آن را شكسته و طرحي نو در مي اندازند؟