اشك هنگامی ارزشمند می‌شود كه...

رهبر انقلاب اسلامی در سال ۱۳۷۳ و در دیدار جمعی از روحانیون كهگیلویه و بویراحمد درباره‌ی مجالس عزاداری ماه محرم سه ویژگی را برشمرده‌اند:
۱. عاطفه را نسبت به حسین بن علی و خاندان عصمت و طهارت صلوات‌الله‌علیهم بیشتر كند. (علقه و رابطه و پیوند عاطفی را باید مستحكم‌تر سازد.) چون رابطه‌ی عاطفی، یك رابطه‌ی بسیار ذی‌قیمت است.
۲. نسبت به حادثه‌ی عاشورا باید دید روشن و واضحی به مستمع بدهد.
۳. نسبت به معارف دین، هم ایجاد معرفت و هم ایجاد ایمان -ولو به نحو كمی- كند.

ایشان درباره‌ی تبیین ویژگی دوم می‌گویند:
دومین ویژگی‌ای كه باید در این مجالس به وجود آید، این است كه مردم نسبت به اصل حادثه عاشورا، معرفت روشنتر و واضحتری پیدا كنند ... موضوع سخنرانی، باید حضّار آن مجلس را به این فكر فرو ببرد كه: «ما به این مجلس آمدیم و گریه‌ای هم كردیم؛ اما برای چه؟ قضیه چه بود؟ چرا باید برای امام حسین(ع) گریه كرد؟ اصلاً چرا امام حسین(ع) به كربلا آمد و عاشورا را به وجود آورد؟» بنابراین، باید به موضوعاتی پرداخت كه نسبت به اصلِ حادثه عاشورا، معرفتی در افراد به وجود آورد.

همچنین در تبیین سومین ویژگی در همان سخنرانی می‌فرمایند: سومین ویژگی لازم در این مجالس، افزایش ایمان و معرفت دینی در مردم است. در چنین مجالسی باید از دین نكاتی عنوان شود كه موجب ایمان و معرفتِ بیشتر در مستمع و مخاطب گردد.

و در بخشی دیگر از سخنان رهبر انقلاب اسلامی درباره‌ی مراسم عزاداری آمده است: «در مراسم عزاداری، به روح آن واقعه باید توجه نمود نه اینكه فقط صورت‌سازی و تصویرسازی شود.»

در خصوص تأكید حضرت آیت‌الله خامنه‌ای بر معرفت‌بخش بودن مراسم عزاداری و ضرورت گریه بر حسین علیه‌السلام و شناخت علت این گریه و تأكید بر آن، بجاست كه به احادیث ذیل اشاره نماییم:

اشك هنگامی ارزشمند می‌شود كه ...
در روایتی امام صادق علیه‌السلام به فردی به نام مِسْمَعُ ضمن بیان مطالب فراوانی فرمودند:
«رَحِمَ اللَّهُ دَمْعَتَكَ أَمَا إِنَّكَ مِنَ الَّذِینَ یعَدُّونَ فِی أَهْلِ الْجَزَعِ لَنَا وَ الَّذِینَ یفْرَحُونَ لِفَرَحِنَا وَ یحْزَنُونَ لِحُزْنِنَا وَ یخَافُونَ لِخَوْفِنَا وَ یأْمَنُونَ إِذَا أَمِنَّا» (بحارالأنوار، ج ۴۴، ص ۲۸۹)
خداوند اشك‌های چشم تو را موجب رحمتت قرار دهد. چراكه تو از كسانی هستی كه اهل جزع بر مصیبت ما و فرح بر شادی ما و حزن بر اندوه ما و هراس از خوف ما و امن بر ایمنی ما محسوب می‌شوی.

به تعبیری دیگر، یعنی عاملی كه موجب حزن و جزع و خوف و مصیبت ما شود، تو را به گریه می‌آورد و تنها ایمنی ما به تو امنیت می‌دهد و به این ترتیب امام صادق علیه‌السلام به مِسْمَعُ می‌فهمانند كه بكاء و عَبْرَة، كه در زبان فارسی بدون توجه به تفاوت معانی آنها، هر دو به گریه تفسیر می‌شوند، هنگامی دارای ارزش است كه از دلسوزی گریه كننده بر مصیبت حسین علیه‌السلام خبر داده و او را از عامل ایجاد مصیبت باز دارد.                

در حدیث دیگر چنین آمده كه مفضل در مجلسی مشاهده نمود كه امام صادق علیه‌السلام و همه اهل خانواده‌اش بر مصیبت حسین علیه‌السلام می‌گریند، از این رو از آن حضرت پرسید:
«یا مَوْلَای مَا فِی الدُّمُوعِ یا مَوْلَای فَقَالَ مَا لَا یحْصَى إِذَا كَانَ مِنْ مُحِقّ»‌ (بحارالأنوار، ج‌۵۳، ص ۲۳)

مولای من! اجر پاداش این گریه‌ها چقدر است؟ كه امام صادق علیه‌السلام در پاسخ او فرمودند: این اجر قابل احصاء نمی‌باشد. اما این اجر غیر قابل شمارش به كسی تعلق می‌گیرد كه گریه‌اش از روی حقیقت بوده و اعتقادش بر حق باشد. یعنی دلسوزی و اندوه او از مصیبت حسین علیه‌السلام، حقیقتاً عامل بازدارندگی او از ایجاد مصیبت برای آن بزرگوار شده و او را از اعتقاد و عملی كه یزید و لشكر او بدان مبتلا بودند، پرهیز داده و دور نماید.

در روایت دیگری از امام باقر علیه‌السلام آمده است كه فرموده‌اند:
«لَیسَ مِنْ عَبْدٍ یذْكَرُ عِنْدَهُ أَهْلُ الْبَیتِ فَیرِقُّ لِذِكْرِنَا إِلَّا مَسَحَتِ الْمَلَائِكَةُ ظَهْرَهُ وَ غُفِرَ لَهُ ذُنُوبُهُ كُلُّهَا إِلَّا أَنْ یجِی‌ءَ بِذَنْبٍ یخْرِجُهُ مِنَ الْإِیمَان»‌ (الكافی، ج‌۸، ص ۱۰۱)
هیچ بنده‌اى نیست كه مصیبت ما خاندان (به اعتبار عامل و سبب‌اش) نزد او ذكر شود و او بر این مصیبت (و علت ایجاد آن) دل بسوزاند، جز آنكه فرشتگان بر پشت او دست نوازش كشیده و همه گناهانش آمرزیده شود، مگر گناهى او را از دایره ایمان خارج كند. (یعنی آه و ناله‌ی فرد، صرفاً بدون معرفت به عامل ایجاد مصیبت باشد و بر خلاف آنچه كه با گریه نشان می‌دهد در درونش، سبب و انگیزه‌ای كه او را از عامل ایجاد مصیبت برای اهل‌بیت علیه‌السلام رهایی بخشد، وجود نداشته باشد كه در این صورت، چنین فردی، اهل حق و ایمان محسوب نشده و از این وعده، محروم خواهد ماند.

از عامل ایجاد مصیبت ما بپرهیز
در روایت دیگری امام رضا علیه‌السلام پس از اینكه دعبل را به خواندن مرثیه جدش حسین علیه‌السلام ترغیب می‌نمایند و به او تأكید می‌كنند كه در خلال مرثیه‌خوانی‌اش، خصایص بنی‌امیه یعنی دشمنان آن حضرت علیه‌السلام ‌را بیان كند، در فرازی از گفتار خود به دعبل، چنین می‌فرمایند:
«اِرْثِ الْحُسَینَ فَأَنْتَ نَاصِرُنَا وَ مَادِحُنَا مَا دُمْتَ حَیاً فَلَا تُقَصِّرْ عَنْ نَصْرِنَا مَا اسْتَطَعْتَ» (بحارالأنوار ج‌۴۵، ص۲۵۷)
ای دعبل! بر حسین علیه‌السلام مرثیه بخوان. زیرا كه تو تا زنده هستی یاور ما و مدح كننده ما خواهی بود. اما (به صرف گریستن و گریاندن اكتفا نكن، بلكه دلسوزی  بر حسین علیه‌السلام و گریه بر او را سبب نجات او از مصیبتی كه موجب دلسوزی و گریه می‌شود، قرار بده یعنی) از یاری نمودن به میزانی كه می‌توانی كوتاهی نكن و از عامل ایجاد مصیبت ما به مقداری كه در توان توست، بپرهیز.

با توجه به احادیث فوق كه تنها قطره‌ای از دریای آن ذكر گردید، می‌توان به اهمیت تأكید رهبر انقلاب اسلامی بر معرفت‌بخش بودن مراسم عزاداری و بیان علت و ضرورت گریه بر مصیبت حسین علیه‌السلام تا اندازه‌ای واقف شده و به بخشی از توصیه‌های ایشان كه از ضروری‌ترین مسائل مطرح نزد نسل جوان است پی برد.

منبع: پایگاه حفظ و نشر آثار رهبر معظم انقلاب - مجتبی شریفی