تك خواني در لژهاي ماسوني ايران ابهام در تاريخ نگاري فراماسونري

كاظم مسعودي مدير روزنامه آژنگ به يكي از دوستان خود گفته است: روزي كه مهندس بهبودي در مجلس شوراي ملي با لايحه مصونيت مستشاران خارجي مخالفت شديد نمود در محافل پارلماني و مطبوعاتي چنين شهرت يافت كه شاهنشاه با اين لايحه نظر موافق ندارد و نطق مهندس بهبودي طبق دستور شاهنشاه انجام شده است. كاظم مسعودي مي گفت: اين موضوع آنقدر جالب بود كه خود آقاي منصور نخست وزير هم دچار شك و ترديد گرديد و تصور كرد پوست خربزه زيرپاي دولت قرارگرفته است و فورا به حضور ملوكانه شرفياب و انعكاس نطق بهبودي را به عرض رسانيد. شاهنشاه در پاسخ فرموده بودند با اين لايحه صددرصد موافقند و دستور مي دهند پدر مهندس بهبودي را از دربار شاهنشاهي مرخص كنند و روزي كه بهبودي از دربار مرخص گرديد نمايندگان مجلس متوجه شدند توهم آنها در اينكه شاهنشاه با اين لايحه مخالفند بيهوده بوده و اكنون دولت ظاهرا در مجلسين داراي موقع كاملا مستحكمي مي باشد. 75
سند مورخ 19/8/1343 ساواك، كه منشأ آن اطلاع يك كارمند سفارت آمريكا عنوان شده، حاكي است كه ظاهرا اين اقدام بهبودي ها به دستور گردانندگان لژ تهران بوده است:
روز 2مهر 1343 لژ فرماسونري تهران كه از لژهاي تابعه اسكاتلند مي باشد ضمن صورت مجلس شماره 17-43 به كليه اعضاء خود دستور داده كه عليه لايحه مصونيت سياسي آمريكاييان اقدام كنند. نطق مهندس بهبودي هم طبق دستور مهندس حسين شقاقي استاد اعظم لژ مذكور بوده است.76
اظهارات سليمان بهبودي رئيس تشريفات دربار شاهنشاهي كه او هم عضو لژ روشنايي درايران است ناشي از همين سياست فراماسونري ها بوده است. به او گفته شده بود كه سعي كند تا طرح لايحه در مجلس شوراي ملي را به عقب بيندازد و به همين جهت بود كه از اعليحضرت تقاضاي تاخير طرح لايحه كرده بود. لژهاي فرانسوي به رياست دكتر مالك و دكتر هومن نيز چنين اقدامي كرده اند.»
اسناد ساواك نشان مي دهد كه درسالهاي بعد نيز برخي تك خواني ها در برخي لژهاي ماسوني وجود داشت و بدين جهت شاه از طريق ماسونهاي تابع خود حركت هايي را درجهت «استقلال» تشكيلات فراماسونري ايران آغاز نمود. دراين ماجرا دكتر احمد هومن نقش مهمي ايفا كرد. وي همان كسي است كه درسال 1335 نيز در ماجراي بركناري جواهري نقش اساسي داشت. هومن دراين زمان «فرمانرواي عاليقدر آرئوپاژ ميترا» و عضو شورايعالي درجه سي و سوم ماسوني ايران- تابع شورايعالي فرانسه- بود. حذف نام شارل رياندي «بزرگ فرمانرواي كل» شورايعالي ماسوني فرانسه كه در آبان 1346 به ايران سفر نمود- از كتاب رائين اين ظن را پديد مي سازد كه احتمالا وي نيز نقش مساعدي به سود شاه داشته است. 77
اسماعيل رائين در كتاب خود نقش دكتر احمد هومن را در اين ماجرا تصريح قرارداده و اين حوادث را «طغيان عليه سياست انگلستان» خوانده است! او تلويحا به نامه مورخ «سپتامبر سال جاري (1347) دبير لژ بزرگ اسكاتلند اشاره كرده، كه در آن دكتر هومن به خودخواهي متهم شده است. 78 سند زير اطلاع بيشتري از متن اين نامه به دست مي دهد و حوادث پس پرده بحران ماسوني ايران درسال1347 را كاملا روشن مي كند:
گزارش مدير كل امنيت داخلي ساواك به رياست ساواك
طبقه بندي: سري
مورخ 7/7/1347
منظور:
احتراما به استحضار مي رساند::
اخيراً از جانب دبير بزرگ لژ اسكاتلند نامه اي جهت كريستوفر ايزاك فري (تبعه انگلستان، استاد و ناظر اعظم لژهاي فراماسونري ناحيه ايران)، ارسال كه ضمن آن اعلام نمود:
«من شخصاً تعجب نكردم از اينكه برادران احمد و محمود هومن گرفتاريهايي دارند زيرا آنان هميشه افزون خواه و جاه طلب بوده و احتمال اين نيز هست كه نامبردگان در جريان استقلال لژ بزرگ مستقل ملي ايران تحت نظر لژ بزرگ ملي فرانسه دخالتي نداشته باشند. جاي كمال تأسف است كه علي مرندي (نماينده مجلس شوراي ملي و از عناصر مؤثر و مورد اطمينان تشكيلات فراماسونري فرانسه در ايران) در اين جريان آلوده شده اند و هر چند ممكن است كه آنان اين شكاف را به موقع و به مصلحت وقت به وجود آورده باشند زيرا بايستي قبول نمود كه آنان اوضاع و احوال را خيلي آشكارتر از ديگران مشاهده مي كنند. در خاتمه ضمن اينكه يادآور مي شوم كه در هندوستان سه هيئت نمايندگي در مراسم تقديس و تأسيس شركت نموده اند عقيده دارم كه استاد بزرگ لژ مستقل ملي ايران بايستي جنبه تشريفاتي داشته باشد شما و سعيد مالك (سناتور و از مسئولين لژهاي فراماسونري فرانسه در ايران) حتي الامكان صندلي هاي سرپرستي را اشغال كنيد.»
سابقه:
1- اخيراً اوامري شرف صدور يافته داير بر اين كه لژهايي فراماسونري ايران اقدام به جدايي از لژهاي خارجي نموده و لژ بزرگ ايران را بدون هيچگونه وابستگي تشكيل دهند:
2- چندي قبل لژ بزرگ اسكاتلند طي نامه اي كه به عنوان كريستوفر ايزاك فري در ايران ارسال داشته تأكيد نموده بايستي كليه فرمانهايي كه از جانب لژ مذكور جهت لژهاي ايراني صادر شده به لژ بزرگ عودت داده شوند.
اقدامات انجام شده:
مراتب فوق در تاريخ 19/6/47 طي گزارشي كه با راهنما مشخص است از عرض گذشت. ضمناً وضعيت كنوني تشكيلات فراماسونري در ايران و همچنين آخرين تحولات آن نيز طي بولتن ويژه اي در تاريخ 9/5/47 به دفتر ويژه اطلاعات ارسال گرديده است.
نظريه:
با عرض مراتب فوق از مفاد نامه ارسالي لژ بزرگ اسكاتلند چنين استنباط مي گردد:
1- با اينكه اوامر جهانمطاع اعليحضرت همايون شاهنشاه آريامهر مبني بر عدم وابستگي لژهاي ايراني به فراماسونري جهاني (لژ بزرگ اسكاتلند، لژ بزرگ ملي فرانس، لژ بزرگ آلمان) شرف صدور يافته معهذا به نظر مي رسد كه لژ بزرگ مستقل ملي ايران پس از تشكيل، در سطح بالا گرايشي به سوي لژ بزرگ ملي فرانسه داشته و به اين ترتيب نظرات مقامات اين لژ به وسيله ماسونهاي مؤمن و متعصب به تشكيلات فراماسونري فرانسه در امور تشكيلاتي لژ مستقل ملي ايران مطمح نظر قرار گيرد. زيرا اشتياق ماسونهاي ايراني وابسته به فراماسونري فرانسه بيش از ساير ماسونها به منظور تأسيس لژ مستقل ملي ايران از يك طرف و اظهار تأسف مقامات لژ بزرگ اسكاتلند از فعاليت ماسونهاي مذكور از طرف ديگر اين مطلب را تأئيد كه خود در خور توجه بسيار مي باشد.
2- مقامات لژ بزرگ اسكاتلند كه اوامر ملوكانه را به خوبي درك نموده اند اگر چه باطناً مايل نمي باشند نفوذ قابل ملاحظه كنوني خويش را در تشكيلات فراماسونري ايراني از دست بدهند ليكن از آنجا كه هرگونه مخالفتي را در اين زمينه به ضرر و با محدود ساختن فعاليت ماسونهاي ايراني وابسته به گراندلژ مذكور مواجه مي بينند معتقدند حالا كه موضوع تشكيل لژ بزرگ مستقل ملي ايران در پيش است و خواهي نخواهي كريستوفر ايزاك فري از سمت فعلي خويش بركنار و از وجود يكي از ماسونهاي معروف ايراني براي احراز سمت ناظر اعظمي لژ بزرگ مستقل ايران استفاده خواهد شد لااقل ترتيبي بدهند كه نفوذ خويش را به طور كامل از دست ندهند بلكه نظرات خود را در رده هاي پائين تري از مقام ناظر اعظمي (سرپرست ارجمند اول و دوم) اعمال نمايند كه اظهار علاقه مقامات گراندلژ مذكور مبني بر احراز كرسي هاي سرپرستي توسط كريستوفر ايزاك فري خود دليلي است براي اثبات اين موضوع.
مراتب احتراماً از عرض مي گذرد 79
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
75- سند ساواك، 19/8/.1343
76- سند پيوست (شماره5)
77- دركتاب رائين در فهرست اعضاي افتخاري لژ سعدي (ج3، ص377) اسامي زيرحذف شده. شارل رياندي، ژرژ هازان، ژرژ واگنر، ژاك روبرت.
78- رائين، ج3، ص.166
79- سند پيوست (سند شماره 6).
پاورقي