بولتن نيوز: سینما را هنر هفتم نامیده اند از آن رو که هر شش هنر دیگر را در خود جای داده است. هم موسیقی دارد و هم سخن. هم حرکت دارد و هم تصویر و هم... .
ویژگی هنر تاثیرگذاری ناخودآگاه بر ذهن است و تمام تلاش هنرمند رساندن پیامش به ذهن مخاطب است و همین امر باعث سوء استفاده های زیادی از هنر شده است. سینما که قدرت هنرهای دیگر را نیز در خود نهفته دارد سعی میکند تا با استفاده از همه توان و انرژی خود آنچه در ذهن سازنده فیلم است را در غالب سرگرمی و تفریحی به ذهن مخاطبش القا کند. سينما رسالت خود را آن هنگام انجام شده می‌بیند که وقتی بیننده با چشمانی اشکبار یا لبانی خندان غافل از آنچه بر سرش آمده از سالن سینما خارج می شود همانگونه به جهان اطرافش بنگرد که سازنده فیلم، عالم هستی را آنگونه ديده است.
وقتی سینما قبل از انقلاب وارد ایران شد و فیلم های غربی برای اولین بار به روی پرده سینما رفت واکنش روحانیت و حوزه های علمیه در مورد سینما تحریم بود چرا که آن را عامل نشر فرهنگ برهنگی غرب و فاصله گرفتن از فرهنگ اصیل ایرانی اسلامی می دانستند. با وقوع انقلاب شکوهمند اسلامی نگاه به سینما نیز تغییر کرد و جمله حکیمانه امام امت راه استفاده صحیح از سینما را نمایان ساخت که فرمودند: «ما با سینما مخالف نیستیم بلکه با فحشا مخالفیم». روحانیون نیز به پیروی از امام خمینی (ره) با اصل سینما به شرط اینکه از فساد دور باشد و فرهنگ اسلامی را گسترش دهد موافقت کردند. پس از چهار سال تعطیلی سینما دوباره در ایران جان گرفت و آغاز به کار کرد اما نمی دانست چگونه باید اسلامی باشد.
آنچه بعد از انقلاب اسلامی رخ داد این بود که تلاش شد تا سینمای پرورش یافته از فرهنگ غربی، تبديل به سينماي دینی شود به نحوی که بازتاب دهنده شریعت مبین اسلام باشد یا حداقل منافی آن نباشد.
اما سينماي ديني به چه معنا است؟ به چه سنمايي لفظ ديني مي‌توان اطلاق كرد؟
به نظر مي‌رسد موضوعي که از آن به عنوان سینمای دینی یاد می کنیم صرفا فیلم های سینمایی با موضوع اصلی دین نیست تا نتیجه این شود که سینمای دینی محدود به سرگذشت انبیا و بازگویی وقایع تاریخی است. بلکه منظور سینمایی است که در چهارچوب دين و از منظر آموزه‌هاي ديني و وحياني به موضوعات و مسائل مختلف نگاه مي‌كند. از مسائل سیاسی گرفته تا اقتصادی و فرهنگی و... . سينماي ديني و در يك نگاه كلي‌تر «هنر ديني»، هنري است كه از زاويه‌ي ديني و انگاره‌هاي الهي به موضوعات توجه داشته باشد.
اگرچه در تاریخ سینمای ما معدود آثار قابل قبولی نیز به چشم می خورد که به خوبی نشان می دهد سینمای دینی امر غیر ممکنی نیست اما نمی توان سینمای پس از انقلاب را سینمایی اسلامی ـ انقلابی دانست.
از همان ابتدا با ورود آفت غرب گرایی به عرصه فکری جامعه، همه مناسبات اجتماعی اعم از فرهنگ، اقتصاد سیاست با چالش‌های جدی مواجه شد. آنچه امروز در سینما شاهد آن هستیم حاصل روند غربی شدن سینما یا به عبارت بهتر اسلامی نشدن سینما بعد از انقلاب است. امري که نباید اتفاق می افتاد و افتاد. بهتر است کمی به عقب بر گردیم:
عصر، عصر سازندگی است. جنگ تمام شده است و باید ایران را ساخت. اما چگونه؟ با چه مدلي؟ قرار است شبيه چه چيزي بشويم؟ جريان روشن فكري رد پای آرمان شهر خود را در غرب و شهرهايي چون نیویورک و واشنگتن جستجو مي‌كرد. در چنین شرایطی مسلم است كه نباید از سینما و هنرمند، انتظار توليد فيامي با محتواي ديني داشت. سینما اسلامی که نمی شود هیچ بلکه تازه می فهمد که باید الگوی خود را از هالیوود بگیرد! باید چهارچوب های توسعه سینمای غرب را بشناسد تا بتواند در این هنر موفق شود! و اینگونه رگه های گرایش به غرب در افکار روشنفکران نفوذ می کند.
جلوتر که برویم دوره اصلاحات فرا می رسد، حالا وقت آن است که آنچه از غرب گرایی در دلها مانده بود روی پرده سینما ها جلوه کند. اینجاست که دیگر زندگی های ساده در سینما جایی ندارد. وقت ترويج انواع و اقسام مد و لباس است. وقت نمايش استخر و جکوزی است. وقت آسمان خراش‌ها و تبليغات پر رنگ و آب مصرف زدگي است.
بازهم جلوتر می رویم دوره عدالت محوری رسیده است. اما باز هم اوضاع كما في السابق است. هيچ خبري از سينماي عدالت محور آن هم در دولتي كه با شعار عدالت روي كار آمد نيست. در اين دوران فيلم‌هايي به اكران درآمد که بیش از نود درصد سکانس های آن در محله‌هاي بالا شهر تهران ساخته شده است. در چنین شرایطی تلاش ها برای دینی کردن سینما باید نه از صفر که از زیر صفر شروع شود. و چه سخت است که در این اوضاع مفاهیمی چون دین، عدالت، عشق و ... را وارد مقوله سینما کرد.
ه چند دولت نهم و دهم تلاش وافري براي شكستن تابوي سينماي غيرديني و غربي كه مبتني بر اباحه‌گري و سرگرمي است برداشته است اما به نظر مي‌رسد تا رسيدن به نقطه مطلوب فاصله زيادي داريم. برای بهتر فهمیدن این موضوع کافی است نگاهی هر چند گذرا به فیلم های در حال اکران سینماهاي كشور بیندازیم و ببینیم چند درصد از فیلم های در حال اکران در زمره سینمای دینی قرار می گیرند
فیلم ملک سلیمان ساخته شهریار بحرانی اين روزها در صدر جدول فروش قرار گرفته که باید اقرار کرد جزء برترین‌های سینمای ایران است و می توان آن را نتیجه تلاش هاي فراوان يك تيم متعهد برای دینی کردن سینما دانست.
موضوع فیلم، داستان نبرد حضرت سلیمان با اجنه و شیاطین است. شاید برای اولین بار است که در سینمای ایران در یک فيلم قوی و حرفه ای به نماد شناسی و گنجاندن مفاهیم دینی به صورت غیر مستقیم توجه شده است. صحنه هایی شبیه به جنگ صفین و قرآن بر سر نیزه کردن را هنگام حمله علمای یهود به مرکز حکومت حضرت سلیمان می توان دید. یا نمود هایی از مفهوم توبه و... که همه نشان از دقت نظر سازندگان فیلم دارد.
ملک سلیمان که هر لحظه اش نوید ظهور منجی آخر الزمان می دهد را می توان از آثار دینی قوی سینمای ایران و نقطه ای درخشنده در تاریخ سینمای بعد از انقلاب خواند.
فروش نزديك به دو ميلياردي این فیلم خود پاسخ محکمی است برای آنان که در جواب سوال چرا فیلم ارزشی نمی سازی می گویند: چه کنیم که مذاق مردم نمی پسندد. کما اینکه قبلا هم فروش اخراجی های یک و دو معرف ذائقه دینی جامعه ایران بوده است.
پس از ملک سلیمان با اختلاف فاحشی نوبت به فیلم «سن پترزبورگ» ساخته بهروز افخمی می رسد. فیلم حكايت ماجراي دو نفر است که تصادفا راز گنجی را از پیرمردی روسی می شنوند و در راه ر سیدن به آن با ماجراهای بسیاری روبه رو می شوند.
سن پترزبورگ فیلمی است که خوب می خنداند و مي‌توان گفت در میان کمدی های ساخته شده در کشور يك سر و گردن از سایر فیلمها بالاتر است. اما این فیلم را قطعا نمی توان در زمره سینمای دینی قرار داد. چرا که هدف از ساخت این فیلم مفرح كردن و خنداندن بوده است. هر چند مزیتی که این فیلم دارد این است که مانند بسیاری از کمدی های دیگر سعی نکرده به هر قیمتی خنده بر لبان بیننده بیاورد و از این لحاظ دیالوگ های این فیلم قابل تقدیر است.
رتبه بعدی به فیلم «بعد از ظهر سگی سگی» اختصاص دارد. اين فيلم ساخته مصطفی کیانی است. بعد از ظهر سگي سگي نه تنها نمی توان آن را دینی خواند که يك فيلم كاملا ضد دیني است.
فیلم داستان جوان به اصطلاح نخبه ای است که وقتی طرح های او در حیطه خودرو سازی با مخالفت رئیس کارخانه مواجه می شود دست به گروگانگیری می زند. داستان در همین روند ادامه می یابد و سازنده با طنزی مبتذل و وارد کردن شخصیت های بی ربط به داستان فیلم، سعی می کند مخاطب را بخنداند.
برخی ارزش ها در این فیلم که به ظاهر قصد بیان مشکلات جوانان را دارد به مسخره گرفته شده است و حتی برخی معتقدند این فیلم قصد دارد فیلم آژانس شیشه ای که از فیلم های خوب دفاع مقدس محسوب می شود را مورد تمسخر قرار دهد.
اما آنچه بر خلاف ملک سلیمان در میزان فروش این فیلم می بینیم این است که علی رغم استفاده از بهترین بازیگران کمدی کشور در آن، این فیلم نتوانسته فروش خوبی داشته باشد و این خود نشان از اشباع ذائقه مردم از این گونه طنز های مبتذل است.
«هرچی خدا بخواد»نام کمدی سینمایی مبتذلی است که اولین ساخته نوید میهن دوست است. موضوع فیلم، داستان ونداد و پارمیدا است که به هریک خبر مرگ یکی از والدین‌شان را در کیش می دهند و هر دو راهی کیش می شوند. و چون اجساد پدر و مادرشان در آب بوده مجبور می شوند در آنجا بمانند و در ادامه فیلم اتفاقاتی برای این دو نفر می افتد.
بی محتوا بودن این فیلم به حدی است که حتی برخی آن را نوعی جنگ سینمایی می خوانند که بازیگران یک به یک جلوي دوربین می آیند، شیرین کاری خاصی را انجام می دهند و می روند. بماند که این فیلم، يك فیلم صرفا سفارشی و تجاری است. این فیلم باقیمانده آثار وزیر ارشاد فراری دوره اصلاحات، عطاءالله مهاجرانی است که در دوره وی کلید خورده است.
در رده های بعدی فروش به ترتیب فیلم های «لطفا مزاحم نشوید»، «دردسر بزرگ»، «نخودی»، «خواب های دنباله دار» و «آناهیتا» قرار دارند که قضاوت در مورد آنها را به مخاطب واگذار می کنیم .
حمید رضا محمدی
