جايگاه علم در تقويت ساخت دروني کشور

در شرايطي رويارويي جبهه استکبار با جبهه انقلاب اسلامي رنگ و بوي جدي­تري به خود گرفته است که مقام معظم رهبري از آن به پيچ تاريخي يا حساس­ترين مرحله تاريخ تعبير کردند. در اين بين توجه و تکيه به استعدادها و ظرفيت­هاي بومي، بيش از پيش، ضروري به نظر مي‌رسد. از اين رو، در اين شرايط معظم‌له به منظور متوقف نشدن سرعت پيشرفت کشور و همچنين براي عبور موفق از اين شرايط حساس، بر «تقويت و استحکام ساخت دروني کشور»، تأکيد دارند. ايشان در اين‌باره مي‌فرمايند:

«در پيشرفت به سمت هدف‌هاي آرماني، بايد ساخت دروني قدرت را استحکام بخشيد؛ اساس کار اين است. ما اگر مي خواهيم اين راه را ادامه دهيم... و در مقابل اين معارضه ها ايستادگي کنيم و صبر و توکل را به کار بگيريم، بايد ساخت قدرت ملي را در درون کشور تقويت کنيم و استحکام ببخشيم».[2] ايشان، عناصر اين استحکام را دو دسته عناصر مي­دانند؛ عناصر هميشگي و عناصر فصلي. از جمله عناصر هميشگي بايستي به عزم راسخ مسئولان و مردم براي حل معضلات کشور اشاره کرد و عناصر فصلي يعني آنچه که در حال حاضر براي کشور در اولويت قرار دارند، عبارتند از علم و اقتصاد.[3]  بنابراين پرداختن به مسأله علم از ديدگاه معظم له، به عنوان يکي از مهم­ترين اولويت­ها و ضرورت­هاي نظام اسلامي، ضروري به نظر مي­رسد.
 
علم؛ بنيان اقتدار

در سپهر ديدگاه­هاي مقام معظم رهبري درباره مسائل گوناگون کشور، توجه به علم و ضرورت پيشرفت و رشد علمي کشور، به عنوان نقطه کانوني، به نحو بارزي خودنمايي مي­کند. از ديدگاه ايشان، علم عامل قدرت است؛ علم، در کنار و همراه با ايمان، دو مؤلفه­ي اصلي ايجاد قدرت ملي مي باشند. علم کليد اصلي تمدن سازي و رسيدن به نقطه ي مطلوب و همچنين لازمه ي پيشرفت همه جانبه کشور است؛ به طوري که از ديدگاه ايشان، عقب ماندگي علمي، ريشه عقب ماندگي در ساير زمينه­ها محسوب مي­شود.

ايشان همچنين معتقد است که عامل عقب ماندگي کشور در دوره­هاي پيشين، بي­توجهي به علم و مسايل علمي بوده است. از نظر ايشان هيچ کشوري نمي­تواند به آرزوهاي ملي خود دست يابد، مگر اينکه در مسابقه­ي علمي بتواند جايگاهي پيدا کند. بنابراين ايشان اعتقاد دارند که  پيشرفت و رشد علمي در رأس همه کارهاي اساسي براي پيشرفت کشور است.

معظم له در تبيين الگوي اسلامي ايراني پيشرفت، عرصه­ي علم را به عنوان يکي از عرصه­هاي پيش روي نظام اسلامي حايز اهميت دانسته وآن را يکي از پايه هاي اصلي پيشرفت در دهه­ي عدالت و پيشرفت دانسته و اساسا معتقدند که نامگذاري اين دهه به دهه­ي عدالت و پيشرفت به پشتوانه­ي همين پيشرفت­هاي علمي بوده است.

خلاصه اينکه از ديدگاه مقام معظم رهبري، جايگاه علم در تقويت و استحکام  ساخت دروني کشور از آنجاست که علم به عنوان مقوله­اي بنيادين مي­تواند نقش قوام­بخشي براي ساير بخش­هاي جامعه داشته باشد. به عبارت ديگر، زمينه ساز پيشرفت همراه با عدالت و معنويت باشد و نظام اسلامي را در تحقق اهداف متعالي خود ياري سازد. بنابراين ايشان خواهان آن نوع پيشرفت علمي هستند که مطابق با بنيان هاي جامعه ي خودي و هويت اسلامي- ايراني مردم اين سرزمين باشد. به عبارتي، تکامل مورد نظر ايشان آنست که نه تنها مبتني بر فرهنگ و هويت بومي باشد بلکه، زمينه ساز تقويت آنها نيز باشد. معظم له در اين باره فرمودند: «اساس تحول بايد بر ملاحظه عناصر اصلي هويت قرار داده شود، که آرمان­هاي اساسي و اصولي مهم­ترين آنهاست. ...»

ايشان حفظ هويت ملي را اساس هر پيشرفتي دانسته و مي­فرمايند: «...اگر يک کشوري همه­ي اينها را داشت، اما از لحاظ ملي، يک کشور بي هويتي بود، فرهنگش وابسته به ديگري بود، از گذشته و تاريخ خود هيچ بهره­اي نداشت و نبرده بود، يا اگر گذشته­اي داشت، آن را از چشمش دور نگه داشتند يا آن را در نظرش تحقير کردند، اين کشور مطلقا پيشرفت نخواهد کرد...» [4]

 ايشان پيشرفت­هاي صورت­گرفته در کشور را حاصل حرکت در راستاي هويت ملي و اسلامي خودمان دانسته و تاکيد دارند که پيشرفت مطلوب کشور در شرايط کنوني بايستي با در نظر گرفتن معيارهاي ويژه­ي جمهوري اسلامي و حرف نو اسلام  در زمينه هاي اخلاق، معرفت الهي و... باشد.

 
باورهاي لازم براي دستيابي به پيشرفت اسلامي- ايراني

بنا برآنچه گفته شد، پيشرفت علمي مورد نظر مقام معظم رهبري، پيشرفتي است بر مبناي هويت بومي که مي­توان آنرا مدل پبشرفت علمي اسلامي- ايراني ناميد. مهم­ترين راه­هاي تحقيق چنين پيشرفتي از ديدگاه ايشان عبارتند از:

1- باور به قابليت عملي بودن پيشرفت علمي:  مقام معظم رهبري با اشاره به وجود پتانسيل­هاي فراوان انساني و طبيعي در کشور، پيشرفت علمي را امري ممکن مي­دانند که تنها در سايه­ي باور به عملي بودن آن محقق مي­شود ايشان در اين زمينه مي­فرمايند:«...اولا بايد باور کنيم که اين مي­شود. اگر شما که استاديد، آن آقا که دانشجوست و آن شخص سومي که مدير و در رأس تشکيلات است، باور نداشته باشد که اين کار عملي است، بدانيد قطعا نخواهيم رسيد، بايد باور کنيم.» [5]

2- تبديل علم­گرايي و علم­محوري به گفتمان مسلط جامعه: معظم له به ترويج روحيه­ي علم­گرايي و توجه به علم در تمام ارکان جامعه، در بين دستگاه­هاي مسئول، قانونگذاران، دانشگاه­ها و ... تأکيد ويژه دارند و بارها ضرورت تلاش و سخت کوشي همگاني براي پيشرفت علمي کشور را گوشزد کرده­اند. در اين زمينه ايشان اعتقاد دارند که توجه به علم بايستي به خواسته و مطالبه­ي عمومي تبديل شود، به­گونه­اي که جو کلي جامعه خواهان و زمينه ساز پيشرفت علمي باشد.

3- آشنايي با ميراث علمي کشور:  با عنايت به اينکه با مفاخر علمي خود آشنايي چنداني نداريم و اينکه آشنايي با آنان حس اعتماد به نفس و غرور ملي را در ما زنده مي­کند، مقام معظم رهبري تاکيد دارند که در کنار کارهاي متعددي که در دانشگاه صورت مي­گيرد، ضروري است تا اهل علم و دانشجويان با ميراث گذشته علمي اين مرز و بوم آشنايي داشته باشند[6]

4- کشف و استفاده از راه­هاي ميانبر در پيشرفت علمي: با توجه به بالا بودن سرعت پيشرفت علمي دنيا از يک سو و از سوي ديگر عقب ماندگي کنوني ما در اين زمينه،  پي­گيري راه­هايي که توسط ديگران پيموده شده­اند نمي­تواند ما را درعرصه­ي رقابت علمي بين­المللي قرار دهد. از اين رو و باتوجه به اين وضعيت مقام معظم رهبري به استفاده از راه هاي ميانبر در مباحث علمي تاکيد دارند. ايشان در اين باره مي­فرمايند: «ما از لحاظ علمي از دنيا عقبيم؛ آيا راهي براي اين که اين فاصله را بپيماييم وجود ندارد؟ اعتقاد راسخ بنده اين است که چرا ما ميتوانيم از راه هاي ميانبر استفاده کنيم....»[7]

5- علم آموزي از دنيا در عين اتکا به نيرو­هاي خودي:  رويکرد گزينشي به دستاوردهاي علمي تمدن غرب و در عين حال تکيه اصلي به ظرفيت­هاي بومي از ديگر مولفه­هاي مسأله­ي توجه به علم و پيشرفت علمي در انديشه مقام معظم رهبري مي­باشد. ايشان در اين زمينه مي­فرمايند: «ما بايد از همه، معلومات  بياموزيم، منتها علم را بياموزيم. علم را از آنها بگيريم، نه فساد اخلاق را ...، ما گردنمان زير بار منت هيچ کس در دنيا خم نيست. البته از تجهيزات مدرن جهاني استفاده کرده­ايم، اما با عزت. باز هم استفاده خواهيم کرد، اما با عزت. درعين حال بيشترين اميد، اعتماد و تکيه بر نيروهاي ذاتي و دروني ايران اسلامي عزيز است.»[8]

6- نهضت نرم افزاري و توليد علم: پي­گيري و توجه به موارد فوق همگي زمينه­هايي هستند براي توليد علم. به عبارتي مي­توان گفت که توجه به موارد مذکور زماني مفيد بوده است که از آنها بتوان به مرحله­ي توليد علم رسيد، زيرا در اين مرحله است که علم مي­تواند قدرت­آفرين و تحول­آفرين باشد. مقام معظم رهبري تاکيد دارند که پيشرفت علمي بايستي با خودباوري، اميد به موفقيت و حرکت جهادگونه همراه باشد. زيرا فرض اساسي در اين زمينه عبارتست از اينکه پيشرفت علمي، بايستي با نگاه بومي و با تکيه بر فرهنگ خودي و همچنين ناظر به نيازهاي کشور باشد. از اين رو در مسأله­ي علم، بستن واگن خودمان به لوکوتيو غرب، کار اشتباهي است و از سرعت پيشرفت علمي کشور مي­کاهد. بنابراين،نيازمنديم که خودمان به توليد علم توجه جدي داشته باشيم. معظم له در جاي ديگر، پيشرفت در عين وابستگي به ديگران را اساسا پيشرفت نمي­دانند و مي­فرمايند: «اگر شما دائما ريزه­خواران علم ديگر باشيد، اين پیشرفت نيست.»[9] ايشان شکستن جزميت­هاي علمي و ايجاد نوآوري علمي، که لازمه­ي آن داشتن قدرت علمي و جرأت علمي است، را در اين زمينه حائز اهميت دانسته و مي­فرمايند: «نوآوري و ابتکار، شجاعت علمي، اعتماد به نفس شخصي و ملي و کار متراکم و انبوه، علاج کار پيشرفت علمي ماست. مخاطب اين هم اساتيد دانشگاهند.»[10]

***

خلاصه اينکه تأکيد مقام معظم رهبري به مسأله­ي توليد علم بومي و نقشي که اين مهم مي­تواند در تقويت ساخت دروني کشور داشته باشد، از اين واقعيت ناشي مي­شود که پيشرفت علمي در کارآمد­سازي و توانمند­سازي ساير بخش­هاي جامعه نقش بسزايي دارد و ضمن اينکه براي کشور توليد اقتدار مي­کند، در توانمند­سازي نظام اسلامي با استکبار جهاني مي­تواند موثر باشد. همچنين مي­تواند چشم انداز آينده­ي جامعه را براي تحقق اهداف متعالي آن روشن­تر سازد. حاصل اينکه، علم و پيشرفت علمي از ديدگاه معظم له يکي از پايه­هاي اصلي تقويت ساخت دروني کشور مي­باشد که در تقويت ساير حوزه­هاي جامعه هم تأثير بسزا دارد.

 

[1] .بخش عمده مطالب این قسمت از دو کتاب ذیل  گرفته شده است:
الف) نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه تربیت دبیر  شهید رجایی (ره)، منشور حرکت؛ رسالت اساتید و روسای دانشگاه ها  از منظر مقام معظم رهبری، ( تهران : دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی، 1390)
ب) موسسه­ی فرهنگی حدیث لوح و قلم ، روشنای علم، چاپ دوم ، ( تهران : انتشارات انقلاب اسلامی، 1390)
[2] . بیانات مقام معظم رهبری در دیدار با مسئولان نظام 30/04/ 1392
[3] . بیانات مقام معظم رهبری در دیدار با اعضای هیأت دولت 06/06/ 1392
[4] . بیانات مقام معظم رهبری در دیدار با اساتید ودانشجویان دانشگاه­های استان سمنان، 18/08/1385
[5] . بیانات مقام معظم رهبری در دیدار با اساتید و اعضای هییت علمی دانشگاه­ها ،13/07/1385
[6] . بیانات مقام معظم رهبری در دیدار با  روسای دانشگاه ها ، موسسات آموزش عالی و مراکز تحقیقاتی، 23/05/1385
[7] . بیانات مقام معظم رهبری در دیدار با اساتید دانشگاه های سراسر کشور، 22/08/1381
[8] . بیانات مقام معظم رهبری در جمع پرسنل پایگاه هوایی شهید بابایی اصفهان ،18/07/1371
[9] . بیانات مقام معظم رهبری در دیدار با اساتید ودانشجویان کردستان ، 27/02/1388
[10]. بیانات مقام معظم رهبری در دیدار با اعضای هییت علمی دانشگاه ها ،13/07/1385

منبع: بصیرت