برج ميلاد، از معماري تا نماد شهري

برج ميلاد، بلندترين ساختمان شهر است. سازه اي كه شايد يك روز به نماد شهر تهران تبديل شود اما سوال اينجاست: چه ويژگي هايي بايد در يك سازه يا حجم وجود داشته باشد تا به نماد يك شهر تبديل شود؟
برج ميلاد را ديده و يا از كنار آن گذشته ايم. بلندترين ساختمان شهر كه از هرگوشه مي توان به تماشاي آن نشست و بي گمان، شهر شلوغي چون تهران را از فراز آن بهتر و زيباتر مي توان ديد. سازه اي كه شايد روزي به نماد تهران تبديل شود؛ اما يادمان و نماد هر شهر چگونه تعريف مي شود و بايد برخوردار از چه ويژگي هايي باشد؟
سياوش صابري، معمار و استاد دانشگاه، « يادمان» را آن چيزي مي داند كه در ذهن و خاطر آدم ها باقي مي ماند و مي گويد: تفاوت «يادمان» با «يادبود» اين است كه به گذشته تعلق ندارد و از خاطره اي سخن مي گويد كه تا امروز هم تداوم داشته است. براي مثال پيه سوز نمي تواند ما را به ياد چيزي بيندازد؛ تنها وسيله اي است كه روزگاري از آن براي روشنايي استفاده مي شده و حالا جاي خود را به لوستر و لامپ داده و اين شكل جديد بسيار متفاوت با آن چيزي است كه در گذشته بوده است اما ديوان حافظ، محتوايي است كه از گذشته رسيده و همچنان به زندگي خود ادامه مي دهد .
يادمان ها در فرهنگ امروز، جنبه كالبدي پيدا كرده اند براي مثال مجسمه فردوسي ما را به ياد اين شاعر بزرگ پارسي گوي مي اندازد يا برج آزادي، خاطره روزهاي انقلاب را در ذهن ما زنده مي كند حتي يك حجم مي تواند ما را به ياد حجم ديگري بيندازد براي نمونه آرامگاه فردوسي، مشابه ارامگاه كوروش است پس مي توان اين گونه فكر كرد كه فردوسي با زبان فارسي همان كرده كه كوروش با موقعيت و جغرافياي سياسي ايران
به باور صابري، براي رسيدن و دريافتن يادمان ها بايد به ذهن آدم ها رجوع كرد.اذان موذن زاده اردبيلي و رباناي شجريان در حافظه ايرانيان، چه مذهبي و چه غيرمذهبي باقي مي ماند با اين كه مشابه اين آثار خوانده و توليد شده، آن هم با سفارش ها و حمايت هاي دولتي اما هيچ كدام، آن گونه كه بايد و شايد به دل مردم ننشسته و تاثيرگذار نبوده اند
البته شهرهايي چون تهران كه مرتبا در حال تغيير و تحول هستند، از عناصر ثابتي كه بتوانند خاطره ساز شوند و در ذهن مردم باقي بمانند، تهي و به شهرهاي بي هويت تبديل مي شوند.از سوي ديگر خاطره هاي جمعي، چندان محترم شمرده نمي شوند.دانشگاه تهران، ميدان فردوسي و برج آزادي، يادمان هاي شهر تهران هستند اما وجود سه عنصر خاطره ساز در شهر بزرگ و شلوغي چون تهران، چه دردي از مردم آن درمان مي كند؟
صابري به برج ميلاد و ويژگي هاي آن اشاره مي كند و مي گويد:
«بي گمان، زمان زيادي از ساخت برج ميلاد نگذشته است و نمي توان انتظار داشت كه اين سازه در اين زمان اندك به نماد يك شهر تبديل شود اما هر ظرفي بايد شايستگي مظروف خود را داشته باشد. مكاني كه هر اثر در ان قرار گرفته، كاربري و عملكرد و نقش آن در شهر و نسبتي كه با سازه هاي اطراف خود دارد، عواملي هستند كه موجب خاطره ساز شدن آن حجم يا سازه مي شوند؛ بايد ديد برج ميلاد، به جز، بلندترين سازه شهر بودن چه ويژگي ممتاز ديگري دارد. چه اندازه با فرهنگ و روحيه ما هماهنگ است؟! اصلا مردمي كه به رنگ ها و شكل هاي خاص عادت كرده اند تا چه اندازه با اين جداره بتني ارتباط برقرار مي كنند؟»
سيامك اسكندري، كارشناس ارشد معماري براين باور است كه يك سازه در صورتي مي تواند به نماد يك شهر يا كشور تبديل شود كه برگرفته از فرهنگ و ويژگي هاي فرهنگي آن منطقه بوده و آن قدر خلاقانه باشد كه به راحتي بتوان آن را از سازه هاي ديگر و نمونه هاي مشابه متمايز كرد. براي نمونه، برج آزادي مي تواند به نماد يك شهر تبديل شود چراكه طراحي محيطي خوبي دارد؛ مكان يابي درستي داشته و در ورودي شهر، نزديك به فرودگاه ساخته شده و هماهنگ با فرهنگ ايراني است. مهم تر از همه در خاطر مردم و ذهن آنها جاي گرفته استوي برج ميلاد را درشمار برج هاي مخابراتي به شمار مي آورد و با اشاره به نمونه هاي مشابه آن مي گويد:پيش از اين، سازه هاي مشابهي در كويت و تورنتو و توكيو و شانگهاي ساخته شده است اما در هيچكدام از اين شهرها كوهي وجود ندارد كه آنتن هاي مخابراتي در آن نصب شود اما طرحي چون برج ميلاد در تهران و با وجود كوه البرز بيهوده است . به گزارش خبرگزاري ميراث فرهنگي ـ گروه فرهنگ و هنر اسكندري همچنين مي گويد: بعضي مي كوشند تا برج ميلاد را به نماد شهر تهران تبديل كنند و ممكن است با تبليغات گسترده هم بتوانند چنين كنند اما پرسش اين است كه با وجود نماد شناخته شده اي چون برج آزادي، چه نيازي به اين موازي كاري وجود دارد مگر اين كه بخواهيم بر يادمان پيشين، خط بطلان بكشيم .