فیلم موهن، حمله به ایران و یک جدال نظری

اگر یک ویدئوی آماتور و ابلهانه توانست چنین اعتراضاتی را از تونس تا پاکستان برانگیزد، تصور کنید که حمله مشترک آمریکا – اسرائیل علیه ایران چه واکنشی برخواهد انگیخت؟»

 

 

تامل در این متن کوتاه «والت» بدون در نظر گرفتن مبانی فکری او شاید به یک تحلیل ژورنالیستی که با سوژه‌یابی خوبی همراه شده است، تقلیل یابد. اما اگر این نظرات «والت» را در چارچوب اندیشه‌هایی بدانیم که بیشتر با نام او گره خورده است، خواهیم یافت که این متن کوتاه چکیده‌ای مصداقی است از مقالاتی متعدد در حوزه مطالعات امنیتی.

 

 

۲- برخلاف اندیشه واقع‌گرایی و نوواقع‌گرایی که بر عناصر مادی و عینی و ساختاری تاکید فراوانی دارد، واقع‌گرایی نوکلاسیک برداشت‌های ذهنی و ساختار داخلی دولت‌ها را نیز حائز اهمیت دانسته و به نوعی بر لزوم نگاه به سطوح مختلف تحلیل تاکید دارد. آن‌ها به دو دسته کلی تهاجمی و تدافعی تقسیم شده‌اند.

تهاجمی‌ها امنیت را کالایی نایاب می‌دانند که دولت‌ها به طور مداوم در تلاش‌اند تا دست‌یابی خود به آن را به حداکثر برسانند. این حداکثرسازی از طریق افزایش قدرت نسبی تامین می‌گردد. فرید زکریا یک چهره‌ی شاخص در میان واقع‌گرایان تهاجمی است. او معتقد است؛ هنگامی که دولت‌ها ثروتمند می‌شوند، قدرت نظامی خود را افزایش می‌دهند و هنگامی که تصمیم‌گیرندگان اصلی آن‌ها تصور می‌کنند قدرت آن‌‌ها از نظر نظامی افزایش یافته است، راهبردهای تهاجمی اتخاذ می‌کنند. تهاجمی‌ها بر این باورند که دولت‌ها باید آن‌چه آن‌ها دیکته می‌کنند را عمل‌ کنند.

 

اما در مقابل تدافعی‌ها قرار دارند. آن‌ها معتقدند سیاست‌خارجی توسعه طلبانه یا تهاجمی ضروری نیست. امنیت را می‌توان به طرق سهل‌تری بدست آورد. از سوی دیگر این‌که تمامی کشورها سعی در ایجاد توازن داشته و کشورهایی که سعی در گسترش قدرت خود دارند سرانجام با مقابله سایرین روبه‌رو خواهند شد.

 

«استفان والت» یکی از چهره‌های شاخص واقع‌گرایی تدافعی است. از نظر او برداشت‌های دولت‌ها از یکدیگر در کنار قدرت دارای اهمیت هستند. هرچه دولت تجاوزکارتر باشد، احتمال این‌که دولت‌های دیگر علیه او موازنه را در پیش بگیرند، بیشتر است.

 

 

۳- فیلم موهن آمریکایی که به رسول گرامی اسلام (ص) اهانت کرده است، موج گسترده‌ای از تظاهرات‌های مردمی را به‌وجود آورد. نکته قابل تامل اما در واکنش به این اهانت‌ها (نسبت به موارد قبلی) پراکندگی نسبتا گسترده جغرافیایی معترضان بود. این اهانت به لحاظ خبری تقریبا هم‌زمان بود با تهدیدات پی‌درپی نتانیاهو در خصوص حمله به ایران.

 

نکته‌ای که «والت» آن را در کنار فیلم موهن قرار داده است و خبر از موج اعتراضات گسترده‌تری در صورت حمله به ایران داده است. او اگرچه در چارچوب منافع ملی ایالات متحده آمریکا می‌اندیشد اما چارچوب نظری متفاوت او موجب شده است تا فهمی متفاوت از راه‌های دست‌یابی به این منافع داشته باشد.

 

«والت» در این یادداشت کوتاه در فارین پالیسی ناخواسته به قدرت انقلاب اسلامی در بسیج‌سازی ملت‌های مختلف اشاره دارد. او براساس واقع‌گرایی تدافعی مخاطبانی که موافق حمله نظامی به ایران هستند را با ارجاع به تظاهرات هفته گذشته در واکنش به فیلم موهن، به این فکر وا می‌دارد که هرگونه اقدامی در این زمینه موجب تغییر موازنه علیه آمریکا خواهد شد.

 

به‌ نظر می‌رسد اقدام نابخردانه در تولید فیلم اهانت کننده به پیامبر اسلام (ص) جدای از این‌که توانست آمریکا ستیزی گسترده ای را به‌وجود آورد، موجب شد تا روحی تازه در میان مسلمانان کشورهای عرب انقلابی دمیده شود.

 

موجی که می‌تواند دستاوردهای مهمی هم‌چون وحدت اسلامی، نفرت از آمریکا و صهیونیسم، انزجار از مدل حکومتی غرب، درک تناقضات غرب نسبت به آزادی بیان و حقوق بشر و … شود.

 

همه‌این ها اما در نهایت در شرایط فعلی که ایران از سوی افراطیونی چون نتانیاهو تهدید به حمله نظامی می‌شود، می‌تواند افزایش قدرت نرم را برای ایران به همراه داشته باشد، قدرت نرمی که «استفان والت» ناچار است آن را به صورت مصداقی در نظام فکری خود قرار دهد و بر اساس تصوری دقیق سیاست‌مداران آمریکا را از هرگونه تجاوز نظامی به ایران بازدارد.

 

او در ادامه یادداشت خود می‌نویسد: « حمله اسرائیل یا ایالات متحده به ایران در منطقه به عنوان نشانه دیگری از دشمنی با اسلام و تلاش برای تسلط بر منطقه ارزیابی خواهد شد. احساسات عمومی به شدت علیه آمریکا برانگیخته خواهد شد و دولت‌های کنونی منطقه هم چاره‌ای ندارند جز اینکه با این احساسات همراه شوند.»

 

در جدال نظری «والت» با واقع‌گرایان تهاجمی هم‌چون زکریا، به نظر می‌رسد این «والت» است که حالا و پس از تحولات منطقه، برگ برنده‌های بیشتری برای رو کردن دارد.

 

 

منابع:

قاسمی، فرهاد (۱۳۸۴) اصول روابط بین‌الملل. تهران: میزان.

مشیرزاده، حمیزا (۱۳۸۹) تحول در نظریه‌های روابط بین‌الملل. تهران: سمت.

 

http://walt.foreignpolicy.com/posts/2012/09/17/the_arab_upheavals_and_irans_nuclear_program

http://www.farsnews.com/newstext.php?nn=13910628001366

 
منبع: رصد