جنبش عدم تعهد با اجلاس تهران جان تازه ای گرفت و تجدید حیات کرد. به اعتراف همگان اعم از اعضای جنبش و کشورهای غیرعضو و بعضاً مخالف جنبش، اجلاس شانزدهم، نشستی متفاوت از نشست های پیشین است. گروه نم که پس از تشکیل و با گذر زمان و تحت تأثیر رقابت های شرق و غرب از اهداف اصلی فاصله گرفته و خود را ناتوان در تحقق اهداف می دید و با فروپاشی بلوک شرق حتی برخی از اعضا بر این اعتقاد بودند که جنبش فلسفه وجودی اش را از دست داده، با اجلاس تهران روح تازه ای در آن دمیده شد و این باور در اعضا پدید آمد که بایستی با جدیت هر چه تمام، اهداف اولیه جنبش را دنبال کنند.
اهدافی که بر اصول حمایت از حق تعیین سرنوشت، حاکمیت و استقلال ملی و یکپارچگی سرزمینی کشورها، مخالفت با آپارتاید، عدم الحاق به پیمان های نظامی چندجانبه و استقلال کشورهای عضو از قدرت های بزرگ، مبارزه با امپریالیسم در تمامی اشکال، مبارزه علیه استعمار، مخالفت با اشغال کشورها و تسلط خارجی، خلع سلاح، عدم دخالت در امور داخلی کشورها، همزیستی مسالمت آمیز میان ملت ها، رد استفاده از زور در روابط بین الملل، و... استوار شده بود. اکنون همه موافقان و همراهان با اهداف جنبش، به اجلاس تهران و ریاست سه ساله ایران بر گروه نم چشم دوخته اند.
امیدها به توفیق ایران برای پیشبرد جنبش به سمت اهداف به دلایل زیر است:
1- جمهوری اسلامی ایران، تنها کشور عضو جنبش است که طی 33 سال گذشته، از نظر گفتمانی، مواضع و عملکرد، بر اساس منطق، فلسفه و اهداف جنبش حرکت کرده است.
2- جمهوری اسلامی از انگیزه های لازم برای تحقق اهداف جنبش با کمک گرفتن از امکانات و ظرفیت های کشورهای عضو برخوردار است.
3- اکثر کشورهای عضو گروه نم به صداقت، سلامت و توانایی های ایران برای پیشبرد مقاصد جنبش اعتماد کامل دارند.
4- شرایط بین المللی و بحران های گوناگون، بسترهای لازم برای یک تحول ساختاری در نظم حاکم بر جهان را فراهم ساخته است.اجلاس تهران گام نخست برای تحقق اهداف جنبش را دقیق و محکم برداشت. در مراسم افتتاحیه اجلاس سران در روز پنج شنبه نهم شهریور ماه، حضرت آیت الله العظمی خامنه ای (مدظله العالی) به عنوان سخنران مراسم افتتاحیه، با بیاناتی جامع، فلسفی و متقن، ضمن تشریح اهداف جنبش و وضعیت کنونی، نقشه راه برای تحقق اهداف را ترسیم کردند.
آنچه در فرمایشات معظم له از برجستگی خاصی برخوردار بود و توجه همگان را جلب کرد و در رسانه های خارجی بازتاب داشت، انگشت گذاشتن بر ریشه اصلی تمامی مشکلات موجود در عرصه روابط بین الملل و سیاست بین الملل بود. رهبر فرزانه انقلاب اسلامی، درد و درمان وضعیت کنونی را اینگونه بیان فرمودند: «سخن ما آن است که اتاق فرمان جهان نباید با دیکتاتوری چند کشور غربی اداره شود.باید بتوان یک مشارکت دموکراتیک جهانی را در عرصه مدیریت بین المللی شکل داد و تضمین کرد. این است نیاز همه کشورهایی که مستقیم یا غیرمستقیم از دست اندازی چند کشور زورگو و سلطه طلب زیان دیده و می بینند.»
مقام معظم رهبری در تشریح این اشکال اساسی در مدیریت جهان فرمودند: «شورای امنیت سازمان ملل دارای ساختار و سازوکاری غیرمنطقی، ناعادلانه و کاملاً غیردموکراتیک است؛ این یک دیکتاتوری آشکار و یک وضعیت کهنه و منسوخ و تاریخ مصرف گذشته است. با سوء استفاده از همین سازوکار غلط است که آمریکا و همدستانش توانسته اند زورگویی های خود را در لباس مفاهیم شریف بر دنیا تحمیل کنند.»
ایشان ضمن بیان چگونگی و شیوه های استفاده ابزاری غرب از مفاهیم شریف و ارزشی از یک طرف و تشریح شرایط کنونی به عنوان یک فرصت شاید تکرار نشدنی برای جنبش جهت ایفای نقش از طرف دیگر، فرمودند: «دوستان این وضعیت معیوب و پرزیان، غیرقابل ادامه است. همه از این هندسه غلط بین المللی خسته شده اند... باید این وضعیت نامعقول را علاج کرد.»
شعار اجلاس شانزدهم باعنوان «صلح پایدار در پرتو مدیریت مشترک جهانی» از رویکرد جنبش در دوران سه ساله ریاست ایران بر آن خبر می دهد. رویکردی که مقام معظم رهبری در بیانات خود، ضمن بیان مشکلات اصلی، راه علاج را مبتنی بر آن چنین توضیح دادند: «ما می توانیم به ارتقای بهره وری سیاسی جنبش عدم تعهد در مدیریت جهانی بیندیشیم؛ می توانیم برای تحول در این مدیریت، سند تاریخی تهیه کنیم و ابزارهای اجرایی آن را فراهم نماییم. می توانیم حرکت به سمت همکاری های موثر اقتصادی را طراحی و الگوهای ارتباط فرهنگی میان خود را تعریف کنیم. بی شک تشکیل دبیرخانه فعال و پرانگیزه ای برای این تشکیلات خواهد توانست به حصول این مقاصد کمک بزرگ و پرتأثیر تقدیم کند.»
استقبال اعضای جنبش از سخنان مقام معظم رهبری و اعلام آمادگی آنان برای طی این طریق، امیدهای فراوانی را به وجود آورده که جنبش عدم تعهد بتواند در عبور دادن جهان از این پیچ بزرگ تاریخ نقش آفرینی کند و در نظم نوین آتی سهم بسزایی داشته باشد. ساختار کنونی که منسوخ شده، در دوران دو قطبی و بر اساس خواست دو ابرقدرت شرق و غرب سامان یافته بود. آمریکا از زمان فروپاشی بلوک شرق در سال 1990میلادی تاکنون، تلاش کرده تا نظم نوینی را به صورت تک قطبی شکل داده و در یک نظام سلسله مراتبی دیگر قدرت ها را در طول خود ساماندهی کند.
بنابراین در شرایط کنونی، همه به دنبال تغییر ساختار منسوخ شده متناسب با نظام دوقطبی هستند. تلاش آمریکایی ها طی دو دهه اخیر برای تحقق ایده نظم نوین موردنظرشان با شکست مواجه شده است. ملت ها بیدار شده و قدرت های جدید ظهور کرده اند. بیداری اسلامی به جهان اسلام قوتی دوباره بخشیده و موقعیت منطقه ای و بین المللی ایران را ارتقا داده است.
جنبش وال استریت با شعار ما 99درصد هستیم و بحران در اروپا، نظام سرمایه دار ی را به شدت به چالش کشانده است. در چنین شرایطی، رویکرد اکثر ملت ها و قدرت های مستقل در جهان و حتی کشورهای دارای حق وتو در شورای امنیت مانند روسیه و چین، پیاده سازی یک نظم نوین چندوجهی در جهان است.
پیام پوتین، رئیس جمهور روسیه به اجلاس جنبش عدم تعهد در تهران مبنی بر اعلام آمادگی کشورش برای همکاری با این جنبش، حکایت از همین نگاه مشترک می کند. بنابراین می توان امید داشت که نظم نوینی که در تهران پی ریزی شد به زودی تحقق یابد و همه ملت ها در موقعیت برابر در مدیریت جهانی مشارکت داشته و صلح واقعی و پایدار را مستقر سازند.
منبع: پایگاه بصیرت
