نگاهی بر واقعه‌ی انفجار نفت‏کش «بریجتون» انفجار حیثیت آمریکا در خلیج‌ فارس

پس از انجام عملیات والفجر 8 و فتح فاو، موازنه‌ی جنگ به نفع ایران تغییر یافت. از این رو، سیاست مهار دو جانبه‌ی جنگ آمریکا با شکست مواجه گردید. در چنین وضعی با انجام عملیات گسترده و موفقیت‏‌آمیز کربلای 5 و تهدید بصره، تلاش‏ها برای مهار ایران پررنگ‌‏تر شد. پس از این دوره، شوروی به تقویت شبکه‌ی دفاعی و موشکی و طرح‏‌ریزی استراتژی تهاجمی عراق همچنین، افزایش ارسال سلاح به این کشور اقدام نمود. بدین ترتیب، به صورت علنی در کنار عراق قرار گرفت.[1]

آمریکا نیز پس از افشای ماجرای «مک فارلین» از یک‌سو بر میزان کمک‏‌های اطلاعاتی و تسلیحاتی و از سوی دیگر بر حجم فشارهای دیپلماتیک خود بر ایران افزود. به نحوی که این دولت پس از تصویب قطعنامه‌ی 598، سلسله سیاست‌‏های فشار دیپلماتیک بر ایران برای کشاندن آن به پای میز مذاکره را به نحو بی‌‏سابقه‌‏ای افزایش داد.[2]
 
در چنین وضعیتی در اوایل سال 1366، دولت کویت از قدرت‏های بزرگ و به طور مشخص از ایالات متحده‌ی آمریکا و اتحاد جماهیر شوروی درخواست کرد تأمین امنیت نفت‌‏کش‌‏های این کشور در خلیج‌فارس را بر عهده بگیرند.[3] دولت آمریکا ابتدا به این درخواست پاسخ مثبت نداد. اما دولت شوروی از تقاضای کویت استقبال کرد و دو کشور درباره‌ی اجاره‌ی سه‌نفت‏کش برای انتقال نفت کویت به آن سوی تنگه‌ی هرمز بدون در اختیار گذاشتن تسهیلات بندری به توافق رسیدند.
 
به دنبال این توافق، سه‌نفت‏کش روسی به نام‏های «مارشال باگرامیان، مارشال چخوف و مارشال مایکوپ»[4] این مأموریت را به عهده گرفتند. ورود شوروی به خلیج‌فارس باعث گردید دولت ایالات متحده‌ی آمریکا در تصمیم خود تجدید نظر نماید. چراکه رقیب این کشور بی‌آنکه در پیمانی نظامی درگیر شده باشد به این وسیله موفق شده بود یک نقش مهم نظامی در خلیج‌فارس بر عهده بگیرد. از این رو، سردمداران سیاست خارجی آمریکا آمادگی خود برای اجابت درخواست دولت کویت را اعلام کردند.[5]

آمریکا برای برآوردن درخواست کویت و تأمین امنیت نفت‌‌کش‏های حامل نفت این کشور، سه راه در پیش روی خود داشت: «1. نفت‏کش در اختیار کویت بگذارد؛ 2. نفت‌‏کش‏‌های کویتی را تا تنگه‌ی هرمز اسکورت هوایی کند؛ 3. نفت‌‏کش‏‌ها را به وسیله‌ی ناوگان جنگی اسکورت نماید.»[6] از میان سه راه اشاره شده، دولت آمریکا راه سوم را که پرهزینه‌‏تر و البته مستلزم حضور نظامی بیشتر در خلیج‌‌فارس بود، برگزید.
 
برای انجام این منظور، در مرحله‌ی اول 11 نفت‏کش‏ کویتی نام خود را به نام نفت‏کش‏های آمریکایی تغییر دادند و سپس در شرکت‏های آمریکایی مجدد به ثبت رسیدند و در مرحله‌ی بعد، 15 فروند از ناوهای جنگی آمریکا در خلیج‌فارس به همراه ناو هواپیمابر «کانستلیشن» این کشور در اقیانونس هند و نیز 50 هواپیمای جنگده و بمب‏افکن، آماده‌ی اجرای مأموریت اسکورت نفت‏کش‏های کویتی شدند.[7]

پس از پاسخ مثبت آمریکا به کویت مبنی بر اسکورت نفت‌کش‏های این کشور، برخی ناظران به این نتیجه رسیدند که این اقدام به رویارویی مستقیم آمریکا و ایران خواهد انجامید و این امر به نوبه‌ی خود راه‌حلی سریع برای خاتمه دادن به جنگ ـ البته بدون پذیرش خواسته‌‏های ایران ـ است.[8] در واقع اسکورت نفت‌کش‌های کویتی از سوی آمریکا که دخالت مستقیم این کشور در جنگ محسوب می‌شود، از نظر تصمیم‌گیران سیاسی ـ نظامی دولت ایالات متحده «مقابله‌ی سنجیده» با ایران بود.
 
این «مقابله‌ی سنجیده» توانایی ایران را محدود می‌‏ساخت و این کشور را وادار به پذیرش قطعنامه‌ی 598 بدون لحاظ شرایط ایران می‌‏نمود.[9] تحلیل‏گران نظامی آمریکا و نیز سیاستمداران این کشور بر این عقیده بودند که ایران در برابر این اقدام فاقد قدرت انجام واکنش لازم است. «رونالد ریگان»، رئیس‌‏جمهور ایالات متحده استدلال می‌‏کرد ایران تا کنون به کشتی‏‌هایی که با پرچم قدرت‏های بزرگ در خلیج‌فارس تردد می‏‌نمایند حمله نکرده است و بعید است در این برهه‌ی زمانی دست به چنین اقدامی بزند. به علاوه ایران فاقد قدرت دریایی و هوایی لازم برای دست یازیدن به حمله برضد کشتی‏های جنگی آمریکا است.[10]
 
اما در این سو، ایران علی‏رغم بسیاری از محدودیت‏‌ها و محظوریت‌‏ها همچنان بر استراتژی بنیادین خود در مورد خلیج‌فارس، مبنی بر اینکه «خلیج‌فارس یا امن است برای همه و یا نا امن برای همه» تأکید می‏کرد.[11] بر این اساس ایران امنیت خلیج‌فارس را «تفکیک ناپذیر» اعلام می‏کرد و بر موضع پیشین خود پافشاری می‏کرد.[12] بدیهی است در این برهه از زمان، موضوع اسکورت نفت‌کش‌ها علاوه بر تمام ابعاد و جوانب مربوط به آن در رابطه با جنگ ایران و عراق، نوعی اهمیت و حساسیت حیثیتی در تقابل ایران و آمریکا را موجب شد.
 
آمریکا با اتکا به توان نظامی بالا و موقعیت ویژه‌ی خود به عنوان ابرقدرت غرب با انجام این اقدام و حفظ امنیت و سلامت نفت‌کش کویتی بار دیگر قدرت خود را به رخ حریف می‌‏کشید و ایران را در موضع ضعف قرار می‌‏داد و ایران اگر در مقابل این حرکت بی‌‏تفاوت و منفعل عمل می‏کرد ضمن اینکه قدرت چانه‌‏زنی خود را در صحنه‏‌‌های بین‌‏المللی و به طور مشخص در مورد قطعنامه‌ی 598 از دست می‏‌داد این تصور را به وجود می‏‌آورد که تمام تهدید‏های چند ساله‌ی این کشور مبنی بر بستن تنگه‌ی هرمز و نا‌امن ساختن خلیج‌‌فارس پوچ و پوشالی بوده است.

به هر تقدیر مقام‌های رسمی ایران پس از قطعی شدن اسکورت نفت‌کش کویتی با پرچم آمریکا اعلام کردند: «اگر عراق شرارت نکند و کشتی ما را نزند از طرف ما تعرض به هیچ کشتی نمی‏شود خواه این کشتی پرچم آمریکا یا پرچم کشور دیگری را داشته باشد.»[13]
 
اما با انتشار اخبار مربوط به قطعی شدن حضور آمریکا در خلیج‌فارس به‌وسیله‌ی اسکورت نفت‌کش‏های کویتی، عده‌‏ای از مسئولان نظامی و سیاسی نزد امام حاضر شده و از ایشان در مورد نوع رفتار با این اقدام آمریکا کسب تکلیف می‏‌کنند. در این جلسه حاضرین به اطلاع امام رساندند که تا چند ساعت دیگر ناوگان آمریکا از تنگه‌ی هرمز عبور خواهد کرد. امام پس از استماع سخنان اشاره شده فرمودند: «اگر من جای شما باشم همان اولی را با آر.پی.جی می‏‌زنم.»
 
مسئولین حاضر در این جلسه پس از این سخن امام، اظهار می‏‌دارند: «هر چه شما دستور دهید ما اطاعت خواهیم کرد» که امام پاسخ می‏‌دهد: «من چیزی را نمی‏‌خواهم به شما تحمیل کنم، شما باید خودتان تصمیم بگیرید.»[14]

نخستین گروه از نفت‌‌کش‌‌های‏ کویتی که از سوی ناوگان جنگی نیروی دریایی ایالات متحده‌ی آمریکا اسکورت می‏‌شد در ساعت 7:27 صبح روز 31 تیر 1366 (22 ژوئیه 1987م.) با فرمان ریگان، حرکت خود را از بندر «خور فکان» امارات متحده عربی در دریای عمان به مقصد کویت آغاز کرد. این نفت‌کش‌ها که در آمریکا مجدد به ثبت رسیده و به «بریجتون» و «گازپرنس» تغییر نام یافته بودند، از سوی سه ناوشکن با نام‏های «کید»، «فوکس» و «کروملین» محافظت می‏‌شدند.
 
برای آگاهی از اهمیت این مأموریت اشاره‏‌ای به مشخصات فنی ناوشکن‏‌های آمریکایی که مأمور محافظت از نفت‌‌کش‌‌های کویتی بودند، ضروری به نظر می‌‏رسد؛ رزم ناو موشک انداز «فوکس»[15] از کلاس «بلک ناپ»[16] فرماندهی حفاظت از نفت‏‌کش‏‌ها را به عهده داشت. این ناو با وزن 8‏هزار تن، طول 166.7 متر، عرض و آب‏خور 8.8متر، این قابلیت‌‏ها را داراست: یک فروند بالگرد، موشک‌‏های ضدسطحی «هارپون»[17]، موشک‏‌های تام هاوک[18] با برد 2500 کیلومتر علیه هدف‏‌های عمقی، موشک‏‌های ضدهوایی استاندارد، توپ‌‏های 127 میلی‌‏متری و دو قبضه سیستم ضدموشکی مدرن «فالانکس» که نقش عمده‏‌ای در عملیات یاد شده داشت.
 

سرعت 33 گره دریایی این ناو، تحرک فوق‌‏العاده‏ای به آن بخشیده که در کنار سیستم‏‌های جنگ‏افزار و الکترونیک ـ با صرف 200 میلیون دلار ـ به یکی از رزم‏‌ناوهای مورد قبول نیروی دریایی آمریکا تبدیل شده و سبب گردیده بود تا در بسیاری از مانورهای تجاوزگرانه‌‌ی قبلی آمریکا، به عنوان ناو اسکورت کننده‌‌ی ناو هواپیمابر «جان. اف کندی» درآید. خدمه‌‌ی این ناو 513 تن، از جمله 25 افسر می‏باشد.

ناوچه‌ی موشک‏‌انداز «کروملین»[19] از کلاس «اولیور هازارد پری»[20] می‏‌باشد. این‏گونه ناو‌ها در نیروی دریایی آمریکا به ناوهای «پاسور» (اسکورت کننده) مشهور هستند. ناوچه‌ی مزبور در این عملیات به منظور دفاع از کاروان در برابر تهاجم قایق‌‏های تندرو و نیز کشف اهداف زیر دریایی به کار گرفته شده بود.
 
این ناوچه در سال 1983م. به آب انداخته شد و یکی از جدیدترین ناوچه‏‌های پاسور از میان بیش از 50 فروند ناوچه‌ی پاسور آمریکا در کلاس یاد شده می‌‏باشد که با طول 135.6متر و توان حمل بالگرد، موشک‏‌های سطحی «هارپون»، موشک‌‏های ضدهوایی «استاندارد»، توپ‏های 76 میلی‏متری، سیستم 20 میلی‏متری «فالانکس»، سونار کشف اهداف زیردریایی و اژدرها و با 29 گره سرعت، قابلیت مناسبی برای انجام دادن مأموریت‌‏های محوله دارد.

ناوچه موشک‌‏‌انداز «کید»[21] از دیگر ناوچه‌‏های جنگی کارآمد آمریکا در منطقه است. این ناوچه در زمره‌ی 4 فروند ناوچه‌‏‌ای است که رژیم سابق ایران به آمریکا سفارش داده بود. ساخت و تکمیل آن تا سال 1981م. (1360) به طول انجامید و با لغو آن قرارداد، نام ناوچه از «کوروش» به «کید» تغییر یافت و با توجه به تناسب آن جهت مانور در آب‌‏های کم عمق و کم وسعت، در زمره‌‌ی ناوگان خلیج‌‌فارس نیروی دریایی آمریکا درآمد.
 
این ناوچه 8300 تنی با طول 17.6متر خود، قابلیت حمل 2 فروند بالگرد را دارد و با تجهیزات موشک‏‌های سطحی «هارپون»، موشک‏‌‌های هوایی «استاندارد»، 2 قبضه توپ 127میلی‏متری (5 اینچی)، سیستم توپ‌‏های ضدموشکی «فالانکس»، سیستم ضددریایی (Acroc) و با سرعت 33 گره دریایی، یکی از ناوهای مخصوص در جنگ‌‏های عمومی و چند منظوره می‏‌باشد که می‌‏تواند در یک زمان، در سه نوع جنگ ضدهوایی، سطحی و ضدزیردریایی آمریکا شرکت کند. این ناوچه نوع تغییر یافته‌ی ناوچه‌ی کلاس «اسپرنس»[22] و یکی از بهترین ناوچه‌‏ها در نیروی دریای آمریکاست و مأموریت آن به خصوص در هنگام عبور از مقابل سایت‏‌های موشک «کرم ابریشم» ایران، حساس‌‏تر می‏شد.[23]

در همین زمان یکی از نشریات سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، هدف این عملیات را محک زدن توان نیروهای جمهوری اسلامی ایران خواند و در مورد چگونگی شروع حرکت و آرایش کاروان در مسیر خود، نوشت: «ناوشکن موشک‏انداز فوکس در جلو، ناوشکن کروملین با حفظ فاصله‌ی نیم مایل، مسئولیت تأمین جناح چپ کاروان را به عهده داشت و ناوشکن کید در سمت راست کاروان قرار گرفته و تأمین ناحیه‌ی شمالی آن را به عهده داشت.
 
سوپر نفت‏کش بریجتون به شکلی قرار گرفته‌‏اند که مجموعه‌ی کاروان، شکل یک پیکان را به خود گرفته بود. سرعت تقریبی کاروان 13 گره دریایی در ساعت و بر اساس حداکثر سرعت تقریبی نفت‏کش بریجتون تنظیم شده بود. وقتی کاروان به مقابل اولین نقطه‌ی سواحل ایران یعنی غرب جاسک رسید و در این لحظات به دلیل پرواز 2 فروند جنگنده‌ی ایرانی از پایگاه هوایی بندرعباس، آماده باش پرسنل کشتی‏های تحت اسکورت، 60 درصد به آماده‌‏باش صددرصد تبدیل شد و پرسنل به کلا‏ه‌‏خود، جلیقه‌‌ی نجات و ماسک ضدگاز مجهز شدند.»[24]

با اینکه دولت ایالات متحده آمریکا برای مهار همه جانبه‌ی رسانه‏‌های گروهی محدودیت‌‏های فراوانی ایجاد کرده بود تا از پخش اخبار و مسائل مربوط به مأموریت اسکورت نفت‌کش‏‌های کویتی و حوادثی که ممکن بود در رابطه با آن رخ دهد، جلوگیری نماید. با این حال، به دلیل اهمیت فوق‏العاده‌ی موضوع، به ویژه چگونگی محافظت از نخستین نفت‌کش کویتی (بریجتون) گزارش‌‏هایی در این باره مخابره می‏‌کردند.
 
در این رابطه خبرگزاری یونایتدپرس گزارش داد: «رابرت سیمز، سخن‏گوی وزارت دفاع آمریکا، پس از عبور نفت‌کش‌های کویتی و ناوهای محافظ آن‌ها از تنگه‌ی هرمز»، گفت: «خاطرمان آسوده است که کاروان از تیررس موشک «کرم ابریشم» خارج است، هر چند هواپیماهای ایرانی در آسمان بودند اما نمایش از نیت خصمانه نسبت به کاروان مشاهده نشد. این نخستین مأموریت است و خوشحالیم که به این خوبی پیش می‏‌روند.» وی افزود: «تنها در یک مورد یک بالگرد ناشناس به محدوده‌ی 2 کیلومتری کاروان کشتی‏‌ها نزدیک شد. این بالگرد که ابتدا به پیام‌‏های رادیویی پاسخ نمی‏‌داد، با اخطار ناوهای آمریکایی اعلام کرد حامل خبرنگاران می‏باشد و بعد منطقه را ترک کرد.»[25]

کاروان نفت‌‏کش‌‏های کویتی تحت حفاظت ناوگان جنگی آمریکا، در نخستین روز از سفر دریایی خود ابتدا به آب‏های «جزیره‌ی سیری» رسیده بود هنگام عبور از آن منطقه (که آمریکا آن را یکی از مراکز تهدید برضد کاروان‏ها می‏دانست) به دلیل روبه‌رو شدن با یک قایق که احتمال داده می‏شد پر از مواد منفجره باشد، به حال آماده‌‏باش کامل در آمد. سپس رزم‏‌ناوهای آمریکایی کوشیدند تا با این قایق تماس بگیرند اما موفق نشدند و نتوانستند آن را شناسایی کنند.
 
کاروان که احساس خطر می‌‏کرد مسیر پیش‏بینی شده را تغییر داد و پس از دور زدن قایق به راه خود ادامه داد. به هر حال کاروان نفت‌‏کش‌‏های کویتی، روز اول حرکت خود را بدون مشکل خاصی ادامه داد و پس از گذشتن از تنگه‌ی هرمز شب هنگام با آماده‏باش کامل از نزدیکی سواحل جزیره‌ی ابوموسی عبور کرد. در روز دوم حرکت کاروان نفت‌کش‌های کویتی، نیروهای سپاه پاسدران انقلاب اسلامی که در تدارک انجام مانور دریایی «شهادت» بودند، در پی کسب آمادگی‏‌های لازم و نیز پس از آنکه گروه‌‏های عملیاتی ویژه برای مقابله با ناوهای آمریکایی طرح‏های مختلفی را پیشنهاد داد. فرماندهی عملیات یکی از پیشنهادها را عملی دانست و یکی از گروه‏های ویژه برای انجام عملیات دریایی آماده شدند. در یکی از اسناد نیروی دریایی سپاه در این باره آمده است:
 
«افراد این گروه پس از گزاردن نماز صبح به سرعت محموله‌‏های خود را بارگیری و با طلوع خورشید حرکت کردند. ظهر به پایگاه تاکتیکی رسیدند و نیروهای مستقر در این پایگاه وضعیت منطقه را در جلسه‌‏ای برای آن‌ها تشریح کردند. افراد گروه ویژه پس از انجام دادن تعمیرات لازم، با احتیاط پایگاه تاکتیکی را ترک کردند و به منظور اجرای مأموریت به مسیر خود ادامه دادند. شب هنگام به جزیره‌ی مورد نظر رسیدند ... آن‏گاه نیروهای گروه ویژه با شناورهای خود به سوی منطقه‏‌‌ای که در مسیر حرکت ناوهای آمریکایی بود، حرکت کردند.
 
از سوی دیگر هر لحظه احتمال شناسایی نیروها به وسیله‌ی هواپیما‏های شناسایی به خصوص هواپیماهای جاسوسی «آواکس» وجود داشت، از این رو آن‌ها با تغییرات جزئی در مسیر پیش‌‏‌بینی شده، از ضعف دشمن در نطقه‌ی کور (Area Baffel) بیشترین بهره‌‏برداری را کردند و شناورها یکی از پس از دیگری به عملیات در نقاط تعیین شده در طول مسیر پرداختند. سرانجام پس از آخرین مرحله‌ی مأموریت در حالی‏که گروه ویژه به نزدیک‏ترین فاصله‌ی ممکن با ناو جنگی دشمن رسیده بود، فرمانده‌ی عملیات به آرامی خاتمه‌ی عملیات را اعلام کرد و دستور بازگشت نیروها صادر شد.»[26]

به دنبال انجام عملیات یاد شده از سوی نیرو‏های ویژه‌ی دریایی سپاه، سومین روز حرکت کاروان نفت‌کش‌های کویتی، حادثه‌‏ای مهم را در پی داشت. در این روز (2 مرداد ماه 1366) نفت‌‏کش غول‌‏پیکر «بریجتون» ـ یکی از 2 فروند نفت‏کش کاروان تحت حفاظت ناوهای جنگی آمریکا ـ در ساعت 7 صبح، در حالی که 120 مایل بیشتر تا مقصد (کویت) فاصله نداشت، در نزدیکی جزیره‌ی فارسی با یک مین دریایی برخورد کرد.
 
با انفجار مین، در پهلوی چپ این نفت‏‌کش حفره‏‌ای به وسعت 43 متر مربع پدید آمد و 4 مخزن از 31 مخزن آن از آب پر شد. افراد روی عرشه نیز بر اثر انفجار و به هم خوردن تعادل نفت‌‏کش، به اطراف پرتاب شدند. در این هنگام فرمانده‌ی نفت‏‌کش و افسر آمریکایی همراه وی هم‌‌زمان با بی‏سیم خطاب به ناوشکن‌‏های آمریکایی فریاد می‏‌زدند: «ما مورد اصابت قرار گرفته‌‌‏ایم، ما در میدان مین هستیم»[27]

اولین اقدام فرمانده‌ی کاروان نفت‏کش‏‌ها پس از انفجار مین تغییر آرایش کاروان بود. بدین ترتیب که نفت‏‌کش‏ آسیب دیده «بریجتون» را به جای یکی از ناوشکن‌‏ها که در جلو حرکت می‏کرد قرار داد. از این پس به جای اینکه ناوشکن‌‏های آمریکایی نفت‌‏کش‌‏های کویتی را اسکورت نمایند، نفت‌‏کش بریجتون به عنوان سپر محافظ ناو‏های جنگی آمریکا عمل کرد. انفجار نفت‏کش «بریجتون» به سرعت در صدر اخبار رسانه‌‏های گروهی جهان قرار گرفت.
 
آن‌ها با تشریح چگونگی برخورد نفت‌‏کش اشاره شده با مین، مشکلات آمریکا در تأمین امنیت نفت‏‌‌کش‌‌‏های دیگر در مقابل خطر مین‏‌های دریایی، عوامل مین‌‏گذار و پیامدهای آن را مورد بررسی قرار دادند. خبرگزاری «رویترز» در گزارشی از این حادثه به نقل از رادیو دولتی آمریکا گفت: «این انفجار زمانی صورت گرفت که کاروان نفت‏‌کش‌‏های کویتی و ناوگان جنگی همراه آن‌ها در فاصله‌ی 200 کیلومتر جنوب شرقی کویت حرکت می‏‌کردند و انفجار مین، پهلوی چپ نفت‌‏کش را درید و آب به درون آن رخنه کرد، ولی هیچ یک از 24 سرنشین نفت‌‏کش آسیب ندیدند.»
 
این خبرگزاری درخصوص عوامل مین‌‏گذار افزود: «رادیو بی.بی.سی، مین‌‏های کار گذاشته شده در خلیج‌فارس را که با نفت‌‏کش «بریجتون» برخورد کردند، به نیروهای ایران نسبت می‏‌دهد و به نقل از منابع کشتی‌رانی در خلیج‌‌فارس می‌گوید: «قایق‌‏های کوچک ایرانی کمی پس از انفجار، در منطقه مشاهده شده‏اند اما هیچ دلیلی وجود ندارد که نشان بدهد آن‌ها در حال مین‌‏گذاری بوده‌‏اند»[28]

خبرگزاری «آسوشیتدپرس» نیز در گزارشی به نقل از کارشناسان نجات دریایی بحرین نوشت: «مینی که به سوپر نفت‏کش «بریجتون» اصابت کرد، ممکن است تنها 2ساعت قبل از انفجار در آب رها شده باشد. 2مین دیگر به وسیله‌ی کشتی‏‌های عبوری در آب‏های جنوبی خلیج‌فارس یعنی درست در محلی که «بریجتون» قبلاً در آنجا بود، دیده شده است.» همچنین یک کارشناس دریایی دیگر گفت: «این احتمال وجود دارد که ایرانی‌‏ها با استفاده از قایق ماهی‌گیری یا بلم، 2ساعت قبل از عبور کاروان، با استفاده از لنگر، مین‌‏ها را رها کرده باشند.»[29]
 
 
در واشنگتن، خبر این حادثه خواب رئیس‌جمهور این کشور را آشفته ساخت؛ «کارلوچی»، مشاور امنیت ملی آمریکا صبح زود ریگان را از خواب بیدار کرد و موضوع را به اطلاع وی رساند.[30] با اینکه این حادثه اعتبار حفاظت از نفت‏‌کش‏‌های کویتی را زیر سؤال برد و واقعه‌‏ای که برای نفت‏کش بریجتون پیش آمد نه تنها یک انفجار ساده نبود بلکه «انفجار حیثیت آمریکا» به شمار می‌‏رفت، تصمیم‌گیران سیاست خارجی دولت آمریکا پس از آنکه از موضوع اطلاع یافتند، سعی کردند این رخداد مهم را کم اهمیت جلوه دهند.
 
در این راستا «مارلین فیتز واتر»، سخن‏گوی کاخ سفید، در مورد عاملان این حادثه و موضع آمریکا در این مورد گفت: «در حال حاضر انتقام‏گیری از ایران به خاطر این مین‏‌گذاری، مورد نظر نیست، اما حفاظت از نفت‌‏کش‏‌های بخشی از اقدام دراز مدت ایالات متحده است که ادامه خواهد داشت.»[31] در این میان ناخدا «دیوید یانکرز»، فرمانده‌ی ناوگان آمریکایی مسئول حفاظت از نفت‏‌کش‏‌های کویتی در خلیج‌فارس، اظهار داشت: «این ناوگان قادر نیست در برابر مین از خود دفاع کند. ناوگان آمریکایی در خلیج‌‌فارس شامل کشتی‏‌های مین جمع‏‌کن نیست.
 
هیچ یک از بالگردهای مین‌‏یاب آمریکایی نیز در خلیج‌فارس حضور ندارند. پیش از حرکت کاروان نفت‏‌کش‏‌های کویتی تحت حفاظت آمریکایی‌‏ها در خلیج به مقصد کویت، مردان قورباغه‏‌ای آمریکایی و کویتی اقدام به جست‌و‌‌جوی مین در منطقه‌‌ی نزدیک بندر نفتی الاحمدی کویت کرده بودند، اما جست‌وجویی در منطقه‌ی اطراف جزیره‌ی فارسی انجام نشده بود.»[32]
 
اما واکنش مسئولان جمهوری اسلامی پس از انتشار اخبار مربوط به انفجار نفت‌‏کش کویتی، حاوی مصالح سیاسی بود و بسیار ظریف بیان شد. بر این اساس مقام‌های رسمی ایران ضمن اینکه مسئولیت مستقیم این رخداد را بر عهده نگرفتند با ظرافت خاصی بر روی نتایج آن مانور دادند.
 
در همین راستا امام خمینی(رحمت‌الله‌علیه)، بلافاصله پس از انتشار خبر برخورد نفت‌‏کش‏ بریجتون با مین دریایی، طی سخنانی اظهار داشتند: «مطمئن باشید که ادامه‌ی جولان در خلیج‌فارس، منطقه را به کانون خطر و بحران ناخواسته علیه خود آنان سوق می‌‏دهد. دنیا اگر خودش را آماده‌ی بحران نفت و به هم خوردن همه‌ی معادلات اقتصادی و تجاری و صنعتی کرده است ما هم آماده‏‌ایم و کمربندها را محکم بسته‏‌ایم و همه چیز برای عملیات آماده است.»[33]

حجت‌‏الاسلام «هاشمی رفسنجانی»، سخن‏گوی شورای عالی دفاع که هم‌زمان با انتشار خبر مربوط به انفجار نفت‌‏کش کویتی در حال ایراد خطبه‌‏های نماز جمعه بود، در مورد عاملان مین‏‌گذاری گفت: «واقعاً این‏ها از همان ملائکه‌‏‌های خداوند هستند که نازل می‌‏شوند و کار خود را به موقع انجام می‌‏دهند.
 
این کار یک معجزه است و ما هیچ نامی غیر از معجزه نمی‏‌توانیم بر آن بگذاریم» وی در ادامه با تأکید بر سیاست راهبردی ایران در خلیج‌فارس مبنی بر امنیت این منطقه برای همه و نا امنی آن برای همه، گفت: «اگر کشتی ما مورد حمله قرار گرفت، به کشتی‏‌های شرکای عراق نیز حمله خواهد شد. البته ما نمی‌‏گوییم که می‌‏زنیم، ما مسئولیت هیچ حمله‌‏ای را به عهده نمی‌‏گیریم تیر غیب است و هستند کسانی که بزنند.»

سخن‌گوی شورای عالی دفاع که از تریبون نماز جمعه‌ی تهران سخن می‏‌گفت به تشریح سیاست ایران در خلیج‌فارس و علت اتخاذ این سیاست نیز اشاره کرد و در این باره اظهار داشت: «ما به خاطر گستاخی کویت و به خاطر گستاخی آمریکا یک تصمیم جدیدی گرفتیم که سیاست جدید مقابله به مثل است و تا به حال اجرا نمی‌‏شد، ولی این‌‏بار تصمیم جنگی جمهوری اسلامی این است که اگر به مراکز و تأسیسات ما حمله کنید، تأسیسات و مراکز شرکای عراق مورد حمله قرار می‌‏گیرد. این هدیه‌‏ای است که آمریکا به کشورهای جنوب خلیج‌فارس داد. این گستاخی یک ابرقدرت است که با پررویی ادعا می‏‌کند در جنگ بی‌‏طرف است، ولی از متجاوز حمایت می‌‏کند.»[34]

در پایان این مقال نقل چگونگی انجام عملیات دریایی نیرو‏های ویژه سپاه که منجر به انفجار نفت‏کش بریجتون شد، خالی از لطف نخواهد بود؛ شهید «محمد مهدوی»، از عوامل شرکت کننده در این عملیات، واقعه را این گونه نقل کرده است: «هنگامی‏که اعلام شد بناست اولین کاروان از نفت‌کش‌های کویتی، تحت حمایت ناوهای آمریکا به کویت حرکت کند، ما جهت انجام عملیات محوله، در مسیر حرکت کاروان به طرف منطقه‌ی عملیاتی حرکت کردیم.
 
دربین راه و در یکی از محل‌های استقرار در میان آب‏های خلیج فارس لنگر انداختیم. پس ازمقداری استراحت، مجدداً به راه افتادیم. راه زیادی را نپیموده بودیم که دریا به شدت طوفانی شد و آن‌چنان امواج آن به تلاطم درآمد که انجام عملیات را عملاً ناممکن می‏نمود؛ اما با توکل به خداوند و میزان آمادگی و رشادتی که در نیروهای خود سراغ داشتیم و با نظرخواهی از آن‌ها و نیز با یاد خدا و اطمینان و قوت قلبی که بدین گونه به آن دست یافتیم، عزم خود را جهت انجام این عملیات جزم نمودیم و به طرف مسیر حرکت کاروان، به راه افتادیم.
 
سه ساعت قبل از رسیدن کاروان، ما به محلِ مورد نظر رسیدیم. پس از انجام سریع مأموریت و پایان کار، به طرف محل استقرار نیروهای خودی برگشتیم و به استراحت پرداختیم. پس از گذشت سه ساعت اعلام شد که کشتی کویتی بریجتون، به روی مین رفت. اعلام این خبر، شادی و قوت قلب بالایی را در جمع ما به ارمغان آورد؛ همدیگر را در آغوش کشیده بودیم و یک‌دیگر را می‌‏بوسیدیم.»
 
پی‌نوشت‌ها:
 
[1]. محمد درودیان، سیری در جنگ ایران و عراق 5 ، پایان جنگ، مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، ص 24.
[2]. محمد درودیان، سیری در جنگ ایران و عراق، آغاز تا پایان (سال‌نامه‌ی تحلیلی)، مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، ص 188.
[3]. آنتونی کردزمن و آبراهام واکنر، درس‌‏هایی از جنگ مدرن، جنگ ایران و عراق، ترجمه‌ی حسین یکتا، انتشارات مرز و بوم، ج 2، ص 311.
[4]. این سه کشتی به نام سه فرمانده‌ی نظامی شوروی در جنگ جهانی دوم نام‏گذاری شده بودند.
[5]. علی‌رضا لطف‏‌الله‌‏زادگان، روزشمار جنگ ایران و عراق، کتاب چهل و نهم، مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، تهران، چاپ اول، 1387، ص 26
[6]. همان.
[7]. همان.
[8]. خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران، نشریه‌ی گزارش‏های ویژه، نشریه‌ی شماره‌ی 118، 25/4/1366، ص 19.
[9]. کردزمن و واگنر، همان، ص 628.
[10]. پیشین، ص 312.
[11]. لازم به ذکر است این استراتژی از سوی ایران به طور مشخص از سال 1362 و زمانی که عراق در صدد برآمد با استفاده از هواپیماهای سوپر اتاندارد فرانسوی که مجهز به موشک اگزوست بودند منابع نفتی و کشتی‌های ایران در خلیج‌فارس را مورد هدف قرار دهد اتخاذ شد. ن. روزنامه کیهان و اطلاعات شهریور ماه 1362.
[12]. محمد درودیان، نقد و بررسی جنگ ایران و عراق 4، روند پایان جنگ، مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، چاپ سوم ا1390، ص 242.
[13]. کیهان هوایی 24/4/1366، به نقل از درودیان، همان، ص 243.
[14]. محسن رضایی، سخنرانی در دانشکده‌ی فرماندهی و ستاد، خرداد 1379، نقل از درودیان، همان.
[ Foox .[15
[ Blacknp.[16
[ Horpon.[17
[Tom Howk.[18
[Crommelin.[19
[Oliver Hazard Perry.[20
[Kidd.[21
[Sprancc.[22
[23]. سند شماره‌ی 208834/گ مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، سپاه پاسداران، نیروی دریایی، «اگر من بودم می‌‏زدم»، 8/10/1371، صص 23 ـ 22، نقل از روزشمار ص 46 ـ 45.
[24]. پیشین ص 49.
[25]. واحد مرکزی خبر، صداو سیمای جمهوری اسلامی ایران، بولتن رادیوهای بیگانه، 3/5/1366، صص 9 ـ 8 به نقل از رادیو آمریکا 1/5/1366.
[26]. سند شماره‌ی 208834 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، نیروی دریایی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، «اگر من بودم می‏‌زدم» (1371)، صص 39 ـ 38، نقل از یزدانفام، ص 50
[27]. پیشین، نقل از یزدان‌فام، همان، ص 62.
[28]. روزنامه‌ی اطلاعات، 3/5/1366، ص 16.
[29]. روزنامه‌ی رسالت، 4/5/1366، ص 12.
[30]. خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه‌ی گزارش‏های ویژه، نشریه‌ی شماره‌ی 127، 3/5/1366، ص 20.
[31]. به نقل از یزدان‌فام، همان، ص 66.
[32]. روزنامه‌ی رسالت، 4/5/1366، ص 12.
[33]. امام خمینی، صحیفه‌ی نور، ج 20، ص 121
[34]. روزنامه‌ی جمهوری اسلامی. 3/5/1366، ص 10.

منبع: برهان - عرفان حکیمی