خدمت سربازی؛ تهدید یا فرصت؟!

خدمت وظیفه عمومی از جمله مسائلی است که تقریبا تمام خانواده های ایرانی را در برهه ای از زمان به خود مشغول می کند چنانچه در حال حاضر حدود یک میلیون نفر از جوانان کشور در پادگان ها و سایر اماکن ماموریتی، در حال سپری کردن خدمت سربازی هستند.

 

از زمانی که قانون نظام وظیفه به تصویب رسید، با انتقادات فراوانی روبرو بوده است و این انتقادات تا زمان حال نیز ادامه یافته است به طوری که کاهش مدت خدمت وظیفه عمومی در وعده های انتخاباتی برخی از نامزدهای نیز طرح می شود.

 

اهمیت توجه به وضعیت خدمت وظیفه عمومی از آنجا آشکار می شود که بدانیم سالانه میلیاردها تومان از بودجه و درصد قابل توجهی از سرمایه جوانی کشور صرف سازمان نظام وظیفه شده و در مقابل به جوانان آموزش نظامی داده می شود و سپس آنان را به کارهایی نظیر نگهبانی موسسات گوناگون (از وزارتخانه ها گرفته تا بانک ها و اماکن مسکونی ارتش و سپاه و…)، شرکت دادن در عملیات های انتظامی، راهنمایی رانندگی و… می گمارند.

 

گرچه درصد محدودی از این افراد نیز تحت عنوان امریه و… با انجام فعالیت در زمینه تخصصی خود، و با حقوق بسیار کمی، دوران سربازی را سپری می کنند.

 
در یک نگاه کلی می توان منتقدان خدمت سربازی را به دو دسته تقسیم نمود. گروه اول شامل افرادی هستند که معتقدند باید خدمت سربازی اجباری حذف گردد و حکومت از سربازان اختیاری و یا استخدام افراد برای انجام وظایف سربازان کنونی استفاده کند. گروه دوم افرادی هستند که قائل به اصلاح شیوه کنونی سربازی هستند و حذف سربازی اجباری برایشان در اولویت نیست.

به نظر می رسد با توجه به ساختار اداری و حکومتی کشور، حذف یکباره خدمت سربازی اجباری چندان به مصلحت نباشد، زیرا به صورت ناگهانی موجی از تغییر و تحولات در تعداد بیکاران، تعداد نیروهای انتظامی و امنیتی و … ایجاد می کند. از سوی دیگر، بی توجهی کامل به مسئله خدمت نظام وظیفه نیز مطلوب نیست، چراکه با یک نگاه سطحی و کلی می توان اشکالات فراوانی را در ساختار فعلی سربازی مشاهده نمود.

 

اجمالا می توان انتقادات اصلی وارد به خدمت وظیفه عمومی را ذیل یک عنوان جمع نمود و آن این است که سیستم سربازی یک سیستم کهنه و متعلق به بیش از ۷۰ سال قبل است. در آن زمان سربازی برای جوانان محل شکل دهی شخصیت و آموزش زندگی بود، اما امروزه این شخصیت قبل از سربازی تا حدود زیادی از طریق مدرسه، دانشگاه، اینترنت و… شکل گرفته است.

 

ده ها سال قبل نقش نفرات و کمیت سربازان، عامل تعیین کننده و مهمی در نتیجه جنگ به شمار می آمد. اما امروزه نوع جنگ ها به گونه ای است که فقط ارتش حرفه ای و تخصصی از عهده آن برمی آید و نقش نفرات کم رنگ تر از گذشته است. نکته دیگر، بالا رفتن سطح عمومی سواد و مدرک در جامعه است به طوری که اگر در گذشته اکثریت سربازان بی سواد یا سیکل را به کارهایی نظیر نگهبانی و نظافت می گماشتند، اعتراضی به سیستم وارد نمی شد. اما امروزه سپردن چنین مسئولیت هایی به یک سرباز با مدرک و تخصص کارشناسی چندان کارامد نخواهد بود.

 

این موارد و انتقادات دیگری از این سنخ باعث شده است که گهگاه سیستم سربازی به جای آن که فرد را نسبت به اعتقاداتش محکم تر کند، او را نسبت به کارآمدی سیتم بدبین کرده و یا به جای اینکه او را نسبت به قوای نظامی کشورش مطمئن کند، او را دچار تردیدهایی در تامین امنیت کشور در مواقع خاص می کند.


گفته می شود که بهترین راه برای حل یک ماجرا آن است که از نقاط مشترک میان شاکی و متهم، یا میان منتقد و انتقاد شونده بهره گرفته شود. لذا بنده بهترین مستمسک در این معنا بیانات مقام معظم رهبری است که در پایگاه اینترنتی سازمان نظام وظیفه نیز درج شده است. به نظر می رسد که همین سه جمله مقام معظم رهبری به تنهایی بتواند مبنایی برای گشودن بستری سازنده برای اصلاح سیستم فرسوده سربازی شود.

 

مقام معظم رهبری فرموده اند:«خدمت وظیفه عمومی خدمت واقعا مقدسی است که در جنگ و صلح، در صف اول نیازهای ملت و کشور قرار دارد.» ایشان در جای دیگری بیان داشته اند: «از مسائل مهم در این باره، آموزش های مفید به سربازان، به کارگیری متناسب با تحصیلات و قابلیت ها، برنامه ریزی برای تربیت دینی و اخلاقی است.» از دیگر نکاتی که ایشان ذکر کرده اند این است که: «باید احساس تضییع وقت و عمر به کسی که در حال گذراندن خدمت وظیفه عمومی است، دست ندهد.»

تامل در بیانات ولی امر مسلمین نشان می دهد که ایشان همچنان خدمت سربازی را جزو نیازهای کشور می دانند. این نیاز می تواند ناشی از ضرورت بهره مندی حکومت از نیروی جوان ارزان، ضرورت آشنایی جوانان با مسائل نظامی و یا ضرورت وجود چنین دوره ای برای انزوای جوانان از محیط جامعه و ارائه درس زندگی و آموزش های اخلاقی و دینی به آنان باشد.

 

طبیعتا وقتی به سربازان آموزش های مفید داده شود و آن ها را متناسب با تحصیلات و قابلیت هایشان به کار بگمارند و برای تربیت دینی و اخلاقی شان برنامه ریزی مناسبی وجود داشته باشد، کمتر جوانی طی دوران خدمت وظیفه عمومی احساس تضییع وقت خواهد نمود. این دقیقا همان نقطه مشترک فکری میان مدافعان و منتقدان خدمت سربازی است، چراکه اگر حقیقتا خدمت وظیفه عمومی متناسب با مطالبات مقام معظم رهبری اجرا شود، هیچ منتقد منصفی برای آن باقی نخواهد ماند و همین منتقدان کنونی نیز به صف مدافعان سربازی می پیوندند.

 

اما مشکل اینجاست که آنچه امروزه در پادگان ها می گذرد، بسیار با آن حالت آرمانی مدنظر رهبری انقلاب فاصله دارد. لذا ضرورت دارد که جمیع مدافعان و منتقدان خدمت سربازی دست به دست هم داده و برای اجرایی شدن این مطالبات، تلاش نمایند.

منبع: رصد - رحمان صادقی